دوای ناوبڕێكی ئایینی لەبەر چلەی ماتەمی حسێن، 25ی ئەم مانگە شەقامی شیعە جووڵایەوە و ئەو رۆژەش وەك هەینییەكی خوێناوی لە مێژووی عێراقی نوێدا تۆماركرا. خواستە فرەڕەهەندەكانی خۆپیشاندەران، واتای رەتكردنەوەی سیستەمی سیاسی ئێستای وڵات دەدات. رێكارەكانی حكوومەت و هێزەكانی راگری دەسەڵاتیش كە لە بازنەیەكی سەركوتكردن و پێدانی ئیمتیازدا دەسووڕێنەوە، ناڕازییەكانیان ئارام نەكردووەتەوە.
مایك پۆمپیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریكا رایگەیاندووە كە لە نێوەڕاستی مانگی6ی ئەمساڵدا، وڵاتەكەی بە سەرپەرشتی دەیڤید هەیڵ جێگری وەزیری دەرەوە بۆ كاروباری سیاسی، گفتوگۆی ستراتیژی لەگەڵ عێراق دەكات. هەموو پرسە ستراتیژییەكانی نێوان هەردوولا، بە پرسی مانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراقیشەوە، لە ئەجێندای گفتوگۆكاندا دەبن.
مستەفا كازمی چەند جارێكە باسی كۆنترۆڵكردنی دەروازە سنوورییەكان دەكات. رەنگە بەشێكی ئەمە پەیوەندی بە هەوڵەكانی ئەو بۆ سەپاندنی دەسەڵاتی خۆی هەبێت، چونكە دەستەی دەروازە سنوورییەكان راستەوخۆ گرێدراوی سەرۆكوەزیرانە. بەپێی هەندێك لە سەرچاوەكان، بێجگە لەوانەی هەرێمی كوردستان
پاش ساڵی ٢٠٠٣ حکومەتی عێراق دوو قۆناغی مەترسیداری تێپەراند، کە هەڕەشەیان لەسەر دابەشبوونی سیاسی-کۆمەڵایەتی عێراق وەک دەوڵەت دەکرد، ئەوانیش بریتیبوون لە قۆناغی جەنگی نێوخۆیی لەنێوان ساڵانی (٢٠٠٥-٢٠٠٨) و جەنگی دژ بە تیرۆر لە نێوان سالانی (٢٠١٤-٢٠١٦).
ئاو ئەمڕۆ بووەتە سەرچاوەی گەلێک ململانێ و قەیران لە جیهاندا، بە تایبەت لە ناوچەی ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاست کە سەرەڕای ئەوەی ٥%ی دانیشتووانی جیهان پێکدەهێنێ، تەنیا ١%ی سەرچاوەکانی ئاوی شیرینی جیهانی لەبەردەستدایە. هەروا پتر لە ٥٠%ی دانیشتووانی ئەم ناوچەیە لە کەناری حەوزە ئاوییە هاوبەشەکاندا دەژین
زیاتر لە 60 كۆبوونەوەی نێوخۆیی و دەرەكی لە ماوەی 2 مانگی رابردوودا[1]، ئەمە بۆ مستەفا كازمی، ئەویش لە وڵاتێكی وەكوو عێراق، كارنامەیەكی پڕجووڵەیە. هەڵبەت زیاترلە كردارو جووڵە، نێوەڕۆك و ئەنجامەكانی بایەخی هەیە.
ئەگەر هەڵبژاردن بكرێت، مستەفا كازمی لە كوردستان لیستی دەبێت؟ ئەم پرسیارە لە دوای سەردانەكەی سەرۆكوەزیرانی عێراق بۆ هەرێمی كوردستان زیاتر دووبارە دەكرێتەوە. ئەمە وەكوو مەتەڵی نێو مەتەڵیش وایە. چوونكە هەڵبژاردن دەكرێ، ناكرێ یان پاش دەخرێت
ئه‌مرۆ ساڵێك تێده‌په‌رێت به‌سه‌ر یه‌كه‌م جوڵانه‌وه‌ی سیاسی جیاوازدا له پاش داگیركردنی عێراق له‌لایه‌نه هێزه هاوپه‌یمانه‌كانه‌وه كه گه‌نجانی ناڕازی ناویان لێنا “شۆڕشی تشرین” دژی ئه‌و ده‌سته‌بژێره سیاسیه‌ی كه‌وا هیچیان پیشكه‌شی گه‌لانی عیراق نه‌كرد دوای حوكمێكی دورو درێژی دیكتاتۆری ، به‌ڵكو ئه‌وه‌ی كردیان زیاتر له‌به‌ریه‌ك هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی ده‌وڵه‌ت، ته‌خشان و په‌خشانكردنی سه‌روه‌ت و سامانی وڵات، دروستكردنی به‌رژه‌وه‌ندی سیاسی
هەڵبژاردنی پێشوەختە یەكێكە لە سەرەكیترین بڕگەكانی كارنامەی حكومەتی مستەفا كازمی، ئەم پرۆسەیە بەلای سەرۆك وەزیرانەوە “وادە و وێستگەی گۆڕانكاری”یە. هەروەها جێگرەوەی گۆڕەپانەكانی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەكانی بەغدا و پارێزگاكانیترە.
خاڵێك كە لە چەند ساڵی رابردوودا لەلایەن سیاسەتكار و پەرلەمانتارانی شیعەی عێراقەوە لە كۆبوونەوەكاندا بە شاندە كوردستانییەكان دەگوترێت لە بەغدا، بەڵام بۆ خەڵكی باس ناكەن ئەوەیە: لە ترسی تووڕەیی شەقامی خۆمان ناتوانین بودجە و مووچە بۆ هەرێمی كوردستان بنێرین، ئێمە دەمانەوێت خۆمان بەربژێر بكەینەوە و لە پەرلەمان و حكومەت دا لە شوێنی خۆمان بمینێینەوە، بۆیەش ناتوانین شەقام لە خۆمان تووڕە بكەین. بۆ ئەوەی دەنگەكانمان لە دەست نەدەین نابێ پارەتان بۆ بنێرین.
هێزە سوننییەكان هەرجارناجارێك باسی دامەزراندنی هەرێمی سوننە دێننە پێشەوە. راستییەكەی هیشتا روون نییە كە ئەوە دواجار چی بەسەر دێت بەڵام پێدەچێت بابەتی درووستكردنی هەرێمی سوننە زیاتر لەوەی كە ستراتیژی هەموو لایەنەكان بێت،
لەکاتی هەوڵدان بۆ وێناکردنی سیستمی داهاتووی سیاسیی وڵاتەکە بەپێی دەستوور، کۆمەڵە کێشەیەک هەن کە بڕیاردەرانی عێراق رووبەڕوویان دەبنەوە. دەستەبژێری سیاسی بەگشتی ئارەزووی پیادەکردنی بیرۆکەی دەوڵەتی سادەی ناوەندیی تووند دەکەن.
لە دەمی گرژییەكانی نێوان حكومەتی كازمی و گروپە وەلائییەكانی ناو حەشدی شەعبی، حەیدەر عەبادی سەرۆكوەزیرانی پێشووی عێراق، دەستپێشخەرییەكی بۆ بە “نیشتمانی” كردنی ئەم هێزە ئەمنییە راگەیاند. پوختەی پلانەكەی عەبادی خۆی لە دوو تەوەری سەرەكیدا دەبینێتەوە:
پاش چەندین قۆناغ لەبانگەشەی تێپەڕاندنی گرژییە تایفییەكان و لە سەروبەندی بانگەشەكردن بۆ هاوپەیمانێتی “بەرفراوان” و “سەروو تایفی” لە هەڵبژاردنە چاوەڕوانكراوەكەی تشرینی 2021، كەچی جارێكیتر دڵەخورتێ و تارمایی پێكدادانی مەزهەبی لەسەر بەئامانجگرتنی سیمبولە مەزهەبییەكان باڵی بەسەر شاری بەغدا كێشایەوە. گرژییەكانی ئەم هەفتەیە لەكۆمەڵێك بانگەشەی سەر سۆشیال میدیاوە هات كە یەكێكیان هاشتاگی “بڕوخێت بتی مەنسور” و ئەویتر بانگەشەبوو بۆ “رووخاندنی مەزاری ئەبو حەنیفە” بەوپێیەی كە ناكرێت دراوسێی “ئیمام كازم” بێت!
هاوپەیمانیی سووننەکان لەنێوان خزمەت و رکابەریدا ....پارێزگای سەڵاحەدین بە نموونە
حكومەت هەوڵێكی زۆریدا بۆ كونفرانسی هاوكاری و بەشداری لە بەغدا كە هەنێكیش پێیانباش بوو وەك لووتكە ناوی بەرن. لە رۆژانی رابردوودا لە خودی مستەفا كازمییەوە بگرە هەتا فوئاد حسێن وەزیری دەرەوە و عەلی عەللاوی وەزیری دارایی، بەشێک لە ئەندامانی کابینە لەم پایتەختەوە بۆ ئەو پایتەخت دەچوون، هەتا سەركردەی وڵاتان بۆ بەشداری لە كۆنفرانسەكە قایل بكەن. 9 وڵات بەشدار دەبن بەڵام، ئەمە لووتكەی لێ دەرنەچوو.
لەدوای هەوڵی تیرۆرکردنی مستەفا کازمی لەرێگای هێرشی درۆن بۆ سەر ماڵەکەی، پەیوەندی گرژی مستەفا کازمی، سەرۆکوەزیران و گرووپە وەلائییەکان پێی نایە قۆناخێکی نوێ لە ئاڵۆزی و پێکدا هەڵپژان. هەرچەندە ئێستا هاوپەیمانی فەتح و گرووپە چەكدارە شیعەكان
لەوەتەی ئەنجامەكانی هەڵبژاردن لە 11 تشرینی یەكەم راگەیەنراوە، هاوپەیمانی فەتحی گروپەكانی حەشدی شەعبی، وەك دۆڕاو رەفتار دەكات، چونكە لە نێوان چوار ساڵدا پێگەی لەناو پەرلەمانی عێراق لە 48 كورسییەوە كە بەرەنجامی ملیۆنێك و 347 هەزار دەنگ بوو، بۆ دەورەبەری 17 كورسی دابەزی، ئەویش بە كەمتر لە نیوەی دەنگەكانی خولی پێشوویان.
بەگۆڕینی ژمارەی کورسییەکانی هاوپەیمانی عەزم لە 14 کورسی بۆ 32 کورسی پەرلەمانی. نەخشەی سیاسی عەرەبی سوننە بۆ خوولی پێنجەمی پەرلەمانی عێراق گۆڕانێکی گەورەی بەسەردا هات. ئێستا لەبری کۆمەڵێک وردە هێز و لیستی بچووک؛ تەنیا دوو جەمسەر لە گۆڕەپانەکەدان
لە سێبەری ناكۆكییە سیاسییە نێوخۆییەکانی هێزە سیاسییەكانی شیعەدا، هەندێ گرژی و پێشهاتی ئەمنی لە ناو باڵە چەكدارەكانی پەیوەست بە حەشدی شەعبی لە ئارادان، لەوانەش لە هەفتەی رابردوودا دوو جموجوڵ جێگەی سەرنج و هەڵوەستە لەسەر کردنن
رۆژی 15ی شوبات، دادگای فیدراڵی عێراق لە دانیشتنێکدا بە فەرمی گرێبەستە نەوتییەکانی هەرێمی کوردستانی بەنادەستووری هەژمارکرد و داوای لە حکومەتی هەرێمی کوردستان کرد تەواوی ئەو بەرهەمە نەوتییەی لە کێڵگە نەوتییەکانی هەرێمی کوردستان و ناوچەکانی دیکەوە دەردەهێنرێت رادەست بکات[1]. ئەمەش هاوکاتە لەگەڵ سەردانی سەرۆکی حکومەت بۆ قەتەر، لێرەدا دوو پرسیارە سەرهەڵدەدات، بۆجی بڕیاری دادگای فیدراڵی و بۆچی لەم کاتەدا؟
