رووداوەكانی ئێستای عێراق لە نزیكەوە پەیوەندییان بە ئێرانەوە هەیە. چونكە دەتوانن كاریگەری لەسەر پێگەی نێودەوڵەتی و دۆخی ناوخۆیی ئەو وڵاتەش دانێن. بەڵام ئەو كاریگەرییە چۆنە و دەتوانن چ ئەنجامێكیان بۆ هەرێمی كوردستان لێبكەوێتەوە؟

بەرپرسانی ئێران خۆپیشاندانەكانی شەپۆلی یەكەمی “بەهاری عەرەبی”یان وەك هۆشیاریی ئیسلامیی گەلانی ناوچەكە سەیر دەكرد و ناڕەزاییەكانی ئێستای لوبنان و عێراقیش وەك فیتنە! ئەمە بەشێوەی جیاجیا لەلایەن هەندێك لەو هێزانەشەوە دووبارە دەكرێتەوە كە بە هاوپەیمانی ئێران ناسراون. بێشك لەپەنای هەریەك لەو چەمكانەشدا كۆمەڵێك بەرژەوەندی و حیسابی سیاسی و جیۆپۆلیتیكی شاراوەیە. هەرچەندە شەپۆلی یەكەمی “بەهاری عەرەبی” هەتا ناوچەكانی باشووری دنیای ئیسلامی- عەرەبی شۆڕ بووەوە، بەڵام گۆڕانە جەوهەرییەكەی لە بەشی ئەفریقا و ناوچەی سوننەنشین بوو نەك شوێنی دیكە. ئەمساڵیش زنجیرەیەك ناڕەزایی و خۆپیشاندانی جەماوەری سودان، جەزائیر، میسر لوبنان و عێراقیان هەژاند كە دەكرێ بە شەپۆلی دووەمی بەهاری عەرەبی ناوببرێن، بەڵام تا ئێستا وا دیارە كە ئەمجارە قورسایی هەژانەكە زیاتر لە جوگرافیای شیعەنیشدایە و ئەمەش رێك ئەو هۆكارەیە كە وادەكات بەرپرسانی تاران وەك فیتنە و دەستوەردانی دەرەكی سەیری رووداوەكانی عێراق بكەن.

ئاماژە و زانیارییەكی بەهێز لەبەردەستدا نین كە بۆچوونی بەرپرسانی ئێرانی سەبارەت بە هەبوونی دەستی دەرەكی لەپشت خۆپیشاندانەكانی عێراقەوە پشتڕاست بكەنەوە. نە ئەمریكا نە ئیسرائیل و نە سعودیش پێگەیەكی جەماوەریی وایان نییە كە بتوانن خۆپیشاندانی پێ بچوڵێنن. ئەگەر وابووایە پێكهاتەی دەسەڵات و دۆخی حوكمڕانی بەجۆرێك نەدەبوو كە بە قازانجی تاران بێت. هەڵبەت خۆپیشاندانەكان دەتوانن فاكتەرێكی یاریگۆڕ بن بۆ ئەو نەزمە سیاسییەی كە لەدوای سەدامەوە لە عێراق درووستبووە و بە زۆری بەلای ئێراندا شكاوەتەوە.

 خۆپیشاندانەكان بۆ ئەمریكا و ئیسرائیل و سعودیەش هەم دەرفەتن هەم تەگەرە! بێشك سوودی خۆپیشاندانەكان بۆ باڵانسكردنی دەستڕۆیشتوویی ئێران لە عێراق هەتا ئەو كاتەیە كە سەقامگیریی تێكنەدات و زەمینەی دەركەوتنەوەی تیرۆر نەڕەخسێنێ. لەوانەیە ناڕەزایی خۆپیشاندەرانی عێراقی لە ئێران، بەكەڵك بێت بۆ باڵانسكردنی دەستڕۆیشتوویی ئێران، بەڵام كاتێك رووداوەكان بگەنە ئاستی تێكچوونی سەقامگیری و بۆشایی دەسەڵات، ئەمە دەتوانێت زیانی  بۆ ئەو سێ دەوڵەتەش هەبێت. ئەگەر رێگرتن لە نفووزی ئێران بە بەهای دەركەوتنی داعشێكی تازە، شەڕی ناوخۆیی یان تەشەنەكردنی بۆ هەندێك لە وڵاتانی كەنداو بێت، ئەوا بێشك لە قازانجیان نابێت.

شەڕی 2003 ركابەرێكی گەورەی ناوچەیی لە كۆڵی ئێران كردەوە و كشانەوەكەی 2011ی ئەمریكاش مەیدانی عێراقی بۆ تاران چۆڵكرد. كەم كەسیش لاری هەیە لەوەی كە لەو وەختەشەوە، ئێران براوەی یەكەمی گۆڕانكارییەكانی سیاسەت و پێكهاتەی حوكمڕانیی عێراق بووە. عێراق و ئێران دوو دراوسێی یەكن كە ئەزموونێكی درێژی ركابەریی یەكتریشیان هەیە. لەدوای سەدامەوە هەموو هەوڵێكی ئێران بۆ ئەوە بووە كە سیستەمێكی ناوەندیی بەهێز لێرە دروست نەبێتەوە. چونكە سەرەڕای هاوبەشیی مەزهەبیی تاران لەگەڵ حكومەتی بەغدا، هیچ گەرەنتییەك نییە كە بەغدا لەدوای چارەسەركردنی گرفتەكانی، وردە وردە لە تاران هەڵنەگەڕێتەوە. رەنگە تۆزێك ئاڵۆز بێتە پێشچاو، بەڵام ئێران لە ریزی یەكەمین وڵاتەكاندا بووە كە كونسوڵخانەی لە هەرێمی كوردستان كردووەتەوە و پاڵپشتی لە لامەركەزییەتی عێراق كردووە. بێشك ئەمەش لەبەرخاتری كورد یان دیموكراسی نییە، بەڵكوو لەبەر ئەوەیە كە سەدامێكی دیكەی لێ راست نەبێتەوە.

 یەكێك لە دیمەنە بەرچاوەكانی خۆپیشاندانەكانی ئۆكتۆبەر، زۆربوونی ئاڵای عێراقە. لە كەوانەیەكدا ئەوەش بڵێم ئەمە ئەو شتەیە كە لە خۆپیشاندانەكانی 2011ی هەرێمی كوردستاندا نادیار بوو. ئەم دیمەنە حەكایەتی بەهێزبوونی ناسیۆنالیزم لەنێو خۆپیشاندەران و جەماوەری شیعەی عێراقدا دەگێڕێتەوە. رووكردنە نەتەوە لە جیاتی مەزهەب و دروشمی “وڵاتێكمان دەوێت” پێچەوانەی ئەو سیاسەتەیە كە لەجیاتی نەتەوە، جەخت لە هاوبەشیی مەزهەبی دەكاتەوە. بێشك هەر حكومەت و سیستەمێكی سیاسی كە بە ئاراستەی ئەم داواكارییەی خۆپیشاندەران درووستبێت، یان ئەگەر هەر ئەوەی ئێستا بەو ئاراستەیە بڕوات، هەژموونی ئێران لەسەر عێراق كەمتر دەكات.

عەلی خامنەیی، رابەری ئێران ماوەیەك بەر لە ئێستا جەختی لە درێژەپێدانی سیاسەتەكانیان لە “جوگرافیای بەرگری” كردبوو كە دەكرێ لانیكەم ئاماژەیەك بێت بۆ عێراق و سووریا و لوبنان. بەڵام دۆخی ئێستای سووریا لەگەڵ خۆپیشاندانەكانی عێراق و لوبنانیش، نفووزی ناوچەیی ئێرانیان هێناوەتە خاڵێكی وەرچەرخان كە پێدەچێت سەرەتایەك بۆ كەمبوونەوەی بێت. ئەمەش لە كاتێكدا كە كێشەی بەرنامە ئەتۆمییەكەی خەریكە قووڵتر دەبێتەوە، بۆ تاران هەواڵێكی ناخۆشە.

 خاڵێكی دیكە ئەوەیە كە لە ئەگەری دەركەوتنی جەنگی ناوخۆیی شیعە- شیعە بەهۆی خۆپیشاندانەكانەوە، ئێران پێگەی خۆی وەك مەرجەعێكی كۆكەرەوەی شیعەكانی جیهان لەدەستدەدات و بە ئەگەری زۆر ناكۆكییە ئاست نزمەكانی حەوزەی نەجەف و حەوزەی قوم كە بەردەوام هەبوون، دەگەنە ئاستێكی بەرزتر. بۆیە تا ئەو ساتەی سیاسەتی دەرەوەی ئێران بەرامبەر عێراق رەهەندێكی مەزهەبیی هەبێت، جەنگی ناوخۆیی شیعی –شیعی لانیكەم لەم وەختەی ئێستادا بە قازانجی تاران نییە.

بابەتێكی دیكە كە تارانی نیگەران كردووە، ئەگەری كاریگەریی دۆمینەیی رووداوەكانی عێراقە لەسەر ئێران. خراپیی دۆخی ئابووری و زیادبوونی ململانێی ناوخۆیی باڵەكانی دەسەڵات و هەڵبژاردنی پەرلەمانیی ساڵی داهاتوو كە چاوەڕوانیی كێشمەكێشی زیاتری لایەنەكان دەكرێت، پۆتانسیێلی دەركەوتنەوەی ناڕەزایی و خۆپیشاندانیان تێدایە و بەردەوامیی رووداوەكانی عێراقیش دەتوانێت رۆڵی كاتالیزۆرێكی بۆ دەستپێكردنەوەی ئەو ناڕەزاییانەی ناوخۆی ئێران هەبێت. بۆیە خواستی تاران ئەوەیە هەرچی زووترە كۆتایی بە خۆپیشاندانەكانی عێراق بێت.

هێشتا روون نییە خۆپیشاندانەكان چی لە سیستەمی سیاسیی عێراق دەكات. بەڵام ئەوە روونە كە دەرچوون لەم دۆخەی ئێستا بە قازانجی ئێران نابێت. لە ئاستی نێودەوڵەتی درزی نفووزە ناوچەییەكەی زیاتر دەكات و ئەگەری دەركەوتنی ناڕەزایی ناوخۆییشی بۆ زیاتر دەكات. ئەگەر عێراق بەهێز ببێتەوە، یان لانیكەم هەژموونی ئێرانی تێدا لاواز بێت و ئەگەر بەهۆی رووداوەكانی عێراقەوە دۆخی ناوخۆی ئێران بشڵەقێ، ئەوسا تاران زیاتر ناچاری هەرێمی كوردستان دەبێت. ئەمە دەرفەتە بۆ هەرێمی كوردستان تا گۆڕانێك لە پەیوەندییە ناهاوسەنگەكەی خۆی لەگەڵ ئێران درووستبكات. بێشك هەرێمی كوردستان دەبێ پەیوەندیی لەگەڵ حكومەتە جیاوازەكاندا هەبێت، بەڵام دەبێ سوود لە هەموو دەرفەتێكیش وەربگرێت بۆ ئەوەی بناغەی دەسەڵاتی خۆی قایمتر بكات.