قەیرانی دارایی ناوچەكە و بە دیاریكراوی ئەوەی لە ئیران و توركیا دەگوزەریت كاریگەرییەكی راستەوانە لەسەر هەرێمی كوردستان دادەنیت. ناوەندی لێكۆڵینەوەی رووداو لە سەمپۆزیەمێكدا بابەتەكانی پەیوەست بە شۆكی دراوی لە توركیا و لێكەوتەكانی لە هەرێمی كوردستان، سزا ئابوورییەكانی ئێران و هەرێمی كوردستان، هەروەها دۆخی ئابووریی هەرێمی كوردستان و قەیرانەكان تاوتوێكرد.
هەرچەندە کاخەزە سپییەكەی[1] حكومەتی كازمی جەختی لەسەر پێویستی زیادکردنی داهاتی نانەوتی بەرامبەر داهاتی نەوتی لە عێراق کردبووەوە، بەڵام ئەوەی لەساڵی 2021دا بەدەستهاتووە، ئەوە دەردەخات کە لە کۆکردنەوەی داهاتی نانەوتیدا لە ماوەی پێنج ساڵی رابردوو، ئەمساڵ خراپترین ساڵ بووە. هەڵبەت ئەگەر ساڵی 2020 جیابکەینەوە و لە دەروەی بەراوردکارییەکان دایبنێین. داهاتی نانەوتی عێراق لە سێ چارەکی ئەمساڵدا 4.13 تریلیۆن بووە و، بە بەراورد بە ساڵی 2017 بە رێژەی 57% دابەزیوە، کە 7.23 تریلیۆن دینار بووە. ئەم کەمبوونەوەیەی داهاتی نانەوتی عێراق ئەو پرسیارە زیندوو دەکاتەوە كە ئایا کاخەزی سپی هەر سپی بوو یان ریفۆرمێکی تۆكمەی ئابووری بوو؟
لە ماوەی دوو دەیەی رابردوودا، بە تەنیا داهاتی نەوتی هەناردەکراو، نەوەک بەرهەمهێنراو یەک تریلیۆن دۆلار زیاتربووە، واتە یەک لەسەر چواری کۆی داهاتی ئەڵمانیایە كە خاوەنی یەكێك لە گەورەترین ئابوورییەكانی جیهانە. لێرەدا هەڵوەستە لەسەر داهاتی نەوتی هەناردەکراوی عێراق لە دوو دەیەی رابردوودا بە بەراورد لەگەڵ گۆڕانکارییەکان لە کوالیتی ژیان و چاوەڕوانییەکانی داهاتووی ئابووری عێراق دەکەین.
بڵاوبوونەوەی خێرای كۆرۆنا وهك گهورهترین ههڕهشهی مانهوهی مرۆیی له جیهان له نیوهی یهكهمی ساڵی 2020دا، وایكرد مرۆڤهكان لهماڵهوه خۆراك بۆ كاتی تهنگانه ههڵگرن و ههوڵی خۆپارێزی بدهن. بهههمانشێوه، دهوڵهتانیش كۆنترۆڵیان لهسهر سنوورهكانیان زیاتركرد وهاتوچۆ، ئاڵوگۆڕی بازرگانی و پێوهندیی دیپلۆماسیشیان كهمكردۆتهوه. تاك و دهوڵهت لە سەرتاسەری دنیا تهقهلای مانهوه دهدەن.
لە شەش مانگی سەرەتای ئەمساڵدا کۆی داهاتی نەوتی و نانەوتی عێراق، 75.6 تریلیۆن دینار بووە و کۆی خەرجییەکانیش 49.1 تریلیۆن دینار بووە.
هەرچەندە سوودانی لەسەرەتای پێکهێنانی حکومەتەوە، گفتی چارەسەرکردنی کێشەکانی داوە، بەڵام پێناچێت ئاراستەكە بەرەو دووبارە ناردنەوەی پشکی بودجەی هەرێمی كوردستان بێت، رەنگە بەغدا بژارەی ناردنی 200 ملیار دیناری مانگانە بۆ هەرێمی کوردستان بە باشتر بزانێت نەوەکو دیاریکردنی پشکی هەرێمی کوردستان
وردەکارییەکانی بودجەیەکی مێژوویی لە عێراق؛ مەترسییەکان و دابەشبوونی بەپێی کەرتە جیاوازەکان
داڕشتنی پرۆژەیاسای بودجەی عێراق بۆ سێ ساڵ چەند مەترسی و دەرفەتێکی جیاوازی تێدایە. لەسەرووی هەموویانەوە مەترسیی جێگیریی نرخی نەوت و هەناردەکردنی نەوتە بۆ دەرەوە. بۆ نموونە 1 دۆلار جیاوازی لەو نرخەی لە بودجەدا دانراوە 1.3 ملیار دۆلار یاخود 1.6 تریلۆن دینار جیاوازی دەخاتە ئەو پارەیەی لە نەوتەوە دێت. لە پرۆژە یاسای بودجەکەشدا 87.14%ی داهات لە نەوتەوە دیاریکراوە، بەڵام بەپێی خەرجییەکانی 2022، رێژەی 95% ئەو پارەیەی کە خەرجکراوە لە نەوتەوە هاتووە.