کوردستان

Image
لێکۆڵینەوە

عەفرین: دەروازەی جیۆسیاسی

مامەند رۆژە

تورکیا پرسی داگیرکردنی عەفرینی کردووەتە دۆزی نیشتمانی خۆی و هەموو تواناکانی بۆ تەرفروتوناکردنی هێزە کوردییەکان خستووەتەگەڕ. رۆژبەرۆژ گوتاری نەژادپەرستی بڵێسەدەسێنێت. لە یەکەم رۆژی جەنگی عەفریندا پەیامنێری ئا تی ڤی تورکی مایکی لەبەردەم سەربازی پشت تانکێک راگرت و لێێ پرسی: بۆ کوێ دەچن؟ سەربازەکە سەلامێکی سپایی کرد و گوتی: بەرەو سێوی سوور. لەو رۆژەوە سێوی سوور بووەتە وێردی میدیاکانی تورکیا و نابڕێتەوە. ئێستا تورکەکان مەسەلەی عەفرینیان کردووەتە مەسەلەی سێوی سوور. سێوی سوور چییە؟

Image
لێکۆڵینەوە

پەڕینەوە لە قەیران: کارنامەی چوارساڵەی حکومەت

ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداو

کابینەی هەشتەمی حکومەتی هەرێمی کوردستان کە بە کابینەی بنکە فراوانی پێنج حزبی بەناوکرا، یەک لە ئاڵۆزترین کابینەکانی هەرێمی کوردستان بووە. ئەم کابینەیە هەم لەناوەوە و هەم لەدەرەوە رووبەرووی گەلێک قەیران بووەوە. هەر لە سەرەتاوە هەست بەوە دەکرا ئەم کابینەیە رووبەرووی گەلێک گرفت دەبێتەوە. جارێ خودی کابینەکە کەوا لە پێنج حزبی سەرەکی براوەی هەڵبژاردنەکان پێکهابتوو، هەر بە ئاستەمی کەوتە سەرپێ. هێشتا ساڵێک لە تەمەنی خۆی پڕنەکردەوە، رووبەرووی چەند قەیرانێکی سەخت بووەوە کەوا هەندێکیان سەرچاوەی دەرکییان هەبوو و هەندێکیشیان سەرچاوەی ناوەکی.

Image
لێکۆڵینەوە

لەمپەرە یاساییەكانی بەشداریكردنی ئافرەتان لە كایەی سیاسیدا

د.ژاڵە سەعید یەحیا خەتات

مانا هاوچەرخەكەی چەمكی بەشداریكردنی سیاسیی ئافرەتان دوو ڵایەنی گرنگ لەخۆدەگرێت: یەكەم ڵابردنی ئەو ئاستەنگە یاسایی و ئیداری و كۆمەڵایەتییانەیە كە بوونەتە لەمپەر بۆ بەشداریكردنی ئافرەتان لە پۆستە باڵاكانی سەركردایەتیكردن و بەڕێوەبردندا. لایەنی دووەم پەیوەندیی بە گرتنەبەری رێوشوێنێكی سیاسییەوە هەیە كە پاڵپشت بێت بۆ بەشداریكردنی ئافرەتان و هەلی بەردەمیان زیادبكات جا لەسەر ئاستی بەرزكردنەوەی توانایان بێت یان بەپلەی یەكەم بەكارهێنانی تواناكانیان لە بەرژەوەندیی ئافرەتان خۆیان بێت.

Image
لێکۆڵینەوە

نەخشەى سیاسى خولى پێنجەمى پەرلەمانى كوردستان

ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداو

هەڵبژاردنەكانى پەرلەمانى كوردستان، هەر لەیەكەم هەڵبژاردنەوە لە ساڵى 1992 ەوە تا دەگاتە دواهەڵبژاردن لە ساڵى 2013 دا، بە رِووداوى گرنگ دەژمێردرێن و جێگاى بایەخى حزبە سیاسیەكان و هاووڵاتیانى هەرێم و حكومەتەكانى عێراق و دەوڵەتانى ئیقلیمى و زلهێزە جیهانیەكانیش بوون. ئەمەش لەرِاستیدا بۆ گەلێك فاكتەرى ناوخۆیى و دەرەكى، مێژوویی و ئێستایی، جیۆسیاسى و ئابوورى ….هتد، دەگەڕێتەوە. نەخشەى پێكهاتەى پەرلەمانى كوردستان دەبێتە جێی بایەخى هەموو ئەو هێزولایەنانەى سەرەوە، بۆیە دەیانەوێت هەرزوو خوێندنەوە و پێشبینیى بۆ بكەن، كارى تێبكەن، خۆیان بۆ دەرەنجام و دەرهاوێشتە خوازراو و نەخوازراوەكانیشی ئامادە بكەن.

Image
لێکۆڵینەوە

عێراق و هەرێمی کوردستان: گرێکوێرەی سەروەری

د.پەرویز رەحیم قادر

گریمانەی ئەم توێژینەوەیە ئەوەیە كە سەروەری عێراق بە هۆی گرێدراوبووونی سەروەری و هێز/دەسەڵات و لێكترازان لەنێوان شیعە و سوننە و كورد بەتایبەتی لەپاش 2003ەوە بەهۆی “دەستوور” و “سیستەمی فیدراڵی” و “هاوسەنگی هێز” لە عێراق و دەستێوەردانەكانی وڵاتانی ناوچەیی و نێودەوڵەتی لەلایەك و هەروها رێككەوتننامە و كۆنڤانسیۆن و بەڵگەنامە و یاسا و رێساكانی نێودەوڵەتییەوە سنووردارە.

Image

کتێبی گەشتێکی رۆژنامەڤانی "لە نۆروێژەوە بۆ کوردستان" بڵاوکرایەوە

ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداو

کتێبەکە راپۆرت و وێنەکانی گەشتی رۆژنامەڤانی ناسراوی نۆروێژی “ئێگیل ئولاتی” و وێنەگرەکەی “ئیڤارسن” بۆ کوردستان لەخۆدەگرێت، کە لەگەڵ هێزەکانی پێشمەرگە چوونەتە چیاکانی کوردستان، باسیان لە بەرگری پێشمەرگە لە خەڵک و خاکی کوردستان و ئاوارەبوونی خەڵک کردووە بەهۆی هێرشی رژێمی ئەو کاتی عێراقەوە.

Image

ناسنامەی کەرکووک

ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداو

کەرکووک لە سەرەتای ساڵانی شەستەکانی سەدەی بیستەمەوە بووەتە نێوەڕۆکی کێشەی نیشتمانی و نەتەوەیی کورد لە عێراق. بەو شێوەیەش کەرکووک بووەتە کرۆکی کێشەی باشووری کوردستان. لەهەمانکاتدا کەرکووک کراوەتە کێشەیەکی هەرێمایەتی کە لە چوارچێوەی سنوورەکانی عێراقیشدا نەماوە.

Image

كوردستان و پۆست - داعش

ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداو

لە سەرەتای ئابی 2014دا داعش پەلاماری هەرێمی كوردستانی دا و بەشێكی خاكی كوردستانی داگیركرد. داعش پشێوییەكانی بەهاری عەرەبی لە سووریا قۆستەوە. ئەمە لە دیدی پسپۆڕانی جیۆپۆلیتیكا بە وەرچەرخانێكی جیۆپۆلیتیكی لەقەڵەمدەدرێت. بۆیە كوردستان ناچاربوو لەگەڵ هەلومەرجێكی جیۆپۆلیتیكی تازەدا هەڵبكات.

Image
لێکۆڵینەوە

كوردستان و رۆژهەڵاتی نێوەڕاستی گەورە

ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداو

ئێسـتا مـن لەوبـاوەڕەدام كە پێویسـتە سـەرنجبدەین و لـە مانای ئۆراسـیا تێبگەیـن. هەروەها پێویسـتدەكات مۆدێلـی ئۆراسـیا بـۆ كوردسـتان بگونجێنیـن. پێویسـتە قسـەبكەین لەسـەر یەكخســتنی نەتــەوەی كــورد وەك كۆمەڵەیەكــی یەكگرتــووی مێژوویــی و ئــەو كۆمەڵەیــە بەشــداربكەین لــە دروســتكردنی پــڕۆژەی ئۆراســیادا

Image
لێکۆڵینەوە

هەرێمی كوردستان و قەیرانی دارایی ناوچەكە

ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداو

قەیرانی دارایی ناوچەكە و بە دیاریكراوی ئەوەی لە ئیران و توركیا دەگوزەریت كاریگەرییەكی راستەوانە لەسەر هەرێمی كوردستان دادەنیت. ناوەندی لێكۆڵینەوەی رووداو لە سەمپۆزیەمێكدا بابەتەكانی پەیوەست بە شۆكی دراوی لە توركیا و لێكەوتەكانی لە هەرێمی كوردستان، سزا ئابوورییەكانی ئێران و هەرێمی كوردستان، هەروەها دۆخی ئابووریی هەرێمی كوردستان و قەیرانەكان تاوتوێكرد.

Image

ناسنامەی دزراوی نەتەوەیەك

ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداو

ێش ئەوەی پارسە ئێرانییەکان بگەنە ئەم ناوچەیە، گەلانی ماد سەدان و هەزاران ساڵ بوو، ژیانی کۆمەڵایەتی و یەکجێنشنییان دەستپێکردبوو، بەدەیان شارو گوندو قەڵاو دامودەزگای دیوانسالاری و دەوڵەتییان هەبووە.

Image

لە پاریسەوە بۆ تەیراوە

ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداو

ئەو فۆتۆگرافەرە كوردە كە زیاتر لە 50 ساڵ لەمەوپێش لەكاتی شۆڕشی ئەیلوولدا، كۆمەڵێك وێنەی دابوونە نووسەرێكی فەرەنسی، تاوەكو بەرەنگاریی پێشمەرگە و زۆرداری دەوڵەتی عێراق بەرامبەر كوردستان بە وێنە بگەیێنێتە ئەوروپا، بەڵام نووسەرە فەرەنسییەكە بڵاوینەكردبوونەوە، رۆژنامەڤانێك وێنەكانی دۆزینەوەو تۆڕی میدیایی رووداو لە كتێبێكی وێنەییدا بڵاویكردنەوە.

Image

سوپا و دەوڵەت

ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداو

نموونەیەكی دیكەی كەموێنەی ئەو شارەزاییەی پێشمەرگە لەشەڕی داعشدا لەگەڵ هاوپەیمانی دژی داعشدا دەركەوت، كە هیچ هەڵەیەكی هێزی ئاسمانی و تۆپخانە لەشەڕی داعشدا لەنێوان پێشمەرگە و هاوپەیماناندا دروستنەبوو لەو هەڵانەی پێیاندەگوترێت “ئاگری دۆستانە –نیران صدیقە” ، كە ئەوە لەسەر ئاستی سوپا گەورەكانی جیهاندا كەموێنەیە بەتایبەتی لەو شەڕە دەستەویەخانەی لەگەڵ داعشدا هەبوون، لەنێوان پێشمەرگە و داعشدا. ئەوەش دەگەڕێتەوە بۆ هاوئاهەنگی سەركەوتووانە و لێزانانەی پێشمەرگە لەگەڵ هاوپەیمانان .

Image

كتێبی ناسنامەی كەركووك بە توركی بڵاوكرایەوە

ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداو

كەركووك لە سەرەتای ساڵانی شەستەکانی سەدەی بیستەمەوە بووەتە نێوەڕۆکی کێشەی نیشتمانی و نەتەوەیی کورد لە عێراق. بەو شێوەیەش کەرکووک بووەتە کرۆکی کێشەی باشووری کوردستان. لەهەمانکاتدا کەرکووک کراوەتە کێشەیەکی هەرێمایەتی کە لە چوارچێوەی سنوورەکانی عێراقیشدا نەماوە.

Image

ژانی ژنانی ئێزدی "لە پێناو ژیاندا"

ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداو

لەپێناو ژیاندا” کتێبێکی عەرەبیی ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداوە کە باس لە بەسەرهاتی ئافرەتێکی کوردی ئێزدیی رزگاربووی دەستی رێکخراوی داعش دەکات بە ناوی “حەلا مووسا” کە 312 رۆژ لە کۆیلایەتی و تووندوتیژیی سێکسی دەگێڕێتەوە و “حەسۆ هۆرمی” ئامادەی کردووە. کتێبەکە بە زمانی عەرەبی بە ناوی “من أجل الحیاة”ـەوە چاپ و بڵاوبووەتەوە.

Image

کاریگەری گەشەکردنی خێرای دانیشتوان لە وێبینارێکی ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداودا

ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداو

نوێنەری نەتەوەیەکگرتووەکان بۆ سندوقی چالاکی دانیشتوان UNFPA لە عێراق رایگەیاند ” بڕیارە سەرژمێری عێراق لە ئەمساڵدا بەرێوەبجێت، هیوادارم دوانەخرێت، ئەگەر دواشبخرێت ساڵی داهاتوو یاخود بەزووترین کات بکرێت، هەروەها ئەمڕۆ عێراق رووبەڕووی زیادبوونی ژمارەی گرووپی دانیشتوانی گەنج دەبێتەوە”

Image
لێکۆڵینەوە

دەرفەت و ئاڵنگارییەکانی بەردەم پیشەسازیی نەوتی هەرێمی کوردستان لە 2021دا

مەحموود بابان

هەرێمی کوردستان توانی لە ساڵی 2020دا پەرە بە بەرهەمهێنانی نەوت بدات و لە کۆتاییەکانی هەمان ساڵیشدا ئاماژەیەکی نوێ بۆ دەستکەوتی زیاتری بەرهەمهێنانی نەوتی لە 2021دا بخاتەڕوو. پرسیارەکە لێرەدا ئەوەیە، سەرکردایەتیی کەرتی پیشەسازی نەوتی هەرێمی کوردستان دەتوانێت ئاڵنگارییەکان تێپەڕێنێت و دەرفەتەکان بۆ پرۆژەی درێژخایەن بقۆزێتەوە؟

Image

بۆ وڵات

ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداو

لە كوردستان لە دوای راپەڕینی 1991، لە رێگەی بیری كوردستانیانەی نێو پەرتووكەكانییەوە خۆشمویست. پەرتووكەكانی زۆر بە ئاستەم دەستدەكەوتن. ئەوانیش هەموویان نا. ئەوانەی دەستیشدەكەوتن بە نرخێكی گران و چاپ و كۆپییەكی زۆر خراپەوە هەبوون، بەڵام ئەو بیرەی لەنێویاندابوو ئەوەیان دەهێنا بەهەموو سەختییەكەوە بیانخوێنییەوە.

Image
شرۆڤە

ناسنامەی کوردی لە باشوور ... سەرهەڵدانی وردە ناسنامەکان: گۆڕانی ناسنامەیی

د.سەردار عەزیز

ئەم توێژینەوەیە گریمانەی ئەوە دەهێنێتەوە کە ناسنامەی کوردی لە باشووری کوردستان لە سێ دەیەی رابردوودا بە وەرچەرخانێکدا تێپەڕیوە. ئەم وەرچەرخانەش گواستنەوەیە لە شوناسێکی گەورەوە بۆ کۆمەڵێک وردە ناسنامەی ناوخۆیی. گەورە ناسنامەی کوردی کە ئیتنی و نەتەوەیی بوو، ئەویترەکەی ناکورد بوو. بەڵام ئەگەر هەمو شوناسێک جیاوازێک یان ئەویدیکەیەکی هەبێت، ئەوە ئەویدیکەی وردە ناسنامەی کوردی کورد خۆیەتی. ئەم توێژینەوەیە ئەو هۆکارانە دەخاتە بەرچاو كە لەپشت ئەم وەرچەرخانە و سەرهەڵدانی ناسنامە نوێیەکاندان. وەک: بە شاریبوون، ئابووریی نەوتی، نایەکسانیی دابەشکردنی داهات. هەروەها دەرئەنجامەکانیش هەڵدەسەنگێنێت، کە بەرخۆرێتی لەجیاتی هاووڵاتی، دروستبوونی جڤاتە داخراوەکان و گەشەی ناسنامەی مووچەخۆر بەرامبەر مووچەنەخۆردا لە گرنگترینەكانیانن.

Image
لێکۆڵینەوە

پێشمەرگە وەک پردی پەیوەندی کوردستان و دنیا

د.سەردار عەزیز

پێشمەرگە وەک هێزێک، وەک چەمکێک، وەک بەشێک لە کایەی سیاسی، وەک بەشێک لە حیزب، وەک بنەمایەک بۆ سوپایەکی نیشتمانی، هەروەها لە رۆژگاری ئەمڕۆشدا وەک پردێک لەنێوان کوردستان و دنیا، جێگەی سەرنج و مایەی تێڕامانە.