زۆری نەخایاند هەتا كاریگەریی دۆمینەیی رووداوەكانی عێراق و شەپۆلی دووەمی بەهاری عەرەبی لەسەر ئێران بەڕوونی دەركەوت. بڕیاری دوونرخكردنی بەنزین و گرانکردنی سێ قاتی بەنزینی ئازاد، وایكرد ناڕەزاییەكانی جەماوەر، بەنزین ئاسا گڕ بگرێت و بەخێرایی، لە نزیكەی 50 شار و شارۆچكەی جیاوازدا بڵاوببێتەوە.
دیمەنی 2020ی سیاسەتی نێوخۆیی 4وڵاتی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست كە كوردستان لەنێویاندا بەشكراوە، تژی كێشمەكێشی نێوخۆییە. ئێستا ئیدی ململانێكان تەنها لەنیوان”نوخبەی پەراوێزخراو”ی كۆمەڵگای ئەو وڵاتانەدا نییە، بەڵكوو قۆناخێكی دیكەیشی بڕیوە و”نوخبەی دەسەڵاتدار”یش ئاژاوەی تێكەوتووە. تێگەیشتن لە سرووشتی ئەو ناكۆكییانە، بۆ كورد و گرووپە پەراوێزخراوەكانی دیكەی ئەم ناوچەیە پڕبایەخە. دواجاریش، ئەو كێشمەكێشە هەم دەوڵەتانی ناوچەكە لاوازتردەكات، هەم وێنەیەكی روونتری رووداوە سیاسییەكانی ناوچەكەش دەردەخات.
دواجار تورکیا مزگەوتی ئایاسۆفیای بۆ «عیبادەت» کردەوە، بەشێک لە ئیسلامییەکانی کوردستانیش بەوە دڵخۆشن بەڵام، پێدەچێت ئەمە زیاتر لە عیبادەت، سیاسەتی لە پشت بێت! ئەویش نەک تەنیا سیاسەتی نێوخۆ، بەڵکوو سیاسەتێکی قووڵتری نێودەوڵەتی!
پاش هەرەسی یەکێتی سۆڤیەت و دەرکەوتنی چەند کۆمارێک لە قەوقازدا، مەسەلەی قەرەباخ، دەروازەیەکی بایەخدار بووە بۆ هەژموونی وڵاتان و کێشەیەکی مەترسیداری مرۆییشی بۆ خەڵکی ئازەربایجان و ئەرمینیا سازاندووە. نە یاسا نێودەوڵەتیەکان و نە بەڵگە مێژووییەکان،
چەند مانگێکە پرسێک لە ئێران گەرمە كە تەوەرەکەی ئەمەیە: ئێران چ جۆرە سەرۆككۆمارێکی پێویستە؟ سیاسیی و دیپلۆمات (بۆ رزگاربوون لە پەراوێزكەوتن)، ئابووریناسێکی سیاسی (بۆ رزگارکردنی ئابووریی قەیراناوی) یاخود سەرۆككۆمارێکی سەربازیی (بۆ گێڕانەوەی شکۆی ئێران)؟ دیارە کەمتر لە هەشت مانگی ماوە بۆ هەڵبژاردنی سەرۆككۆمارێکی نوێی ئەو وڵاتە (حوزەیرانی٢٠٢١)
لـە 1990 بـەدواوە، ژمارەیـەک وڵات لـە ئەمریـکای باشـوور، ئەفریقیـا و وڵاتانـی پێشــووی یەکێتیــی ســۆڤیەت، قۆناخــی گواســتنەوەیان لــە دیکتاتۆرییــەوە بۆ دیموکراســی تێپەڕانــد یانیــش لــە ناکۆکیــی دوورودرێــژی نێوخۆییــەوە بــەرەو ئاشــتەوایی چــوون
کۆماری ئیسلامیی ئێران شوناس یان ناسنامەی سیاسیی تایبەت به خۆی هەیە. ئەو ناسنامەیە سێ رەهەندی سەرەکیی هه‌یه، كه بریتین له رەهەندی بڕوابوون بە ئێرانشار، رەهەندی شۆڕشگێڕی و رەهەندی ئیسلامی-شیعی، کە كۆی ئەمانەش لە سیاسەتی نێودەوڵەتیدا رێنیشاندەریەتی. بۆیە سیاسەت و رەفتاری دەرەکیی ئێران لەسەر بنەمای جۆرێک لە عەقڵانییەتی ئایینی-ئەخلاقی و ئایدیالیستی پێناسە دەکرێت.
رۆژی 16ی حوزەیران 2021 ناوەندی لیکۆڵینەوەی رووداو لە دوو پانیڵی جیاوازدا و بە بەشداریی لێکٶلەران، پسپۆڕان و بەرپرسانی یەکەمی پارتە سیاسییەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان لە ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداو لەهەولێر تیشکی خستەسەر هەڵبژاردنی سەرۆککوماری لە ئێران-2021.
وەك چاوەڕوان دەكرا ئیبراهیم رەئیسی بوو بە سەرۆككۆماری سیازدەیەمین خولی سەرۆكایەتی ئێران، بەمەش پارێزگارە “راستڕەوەكان” لەتاران، لەپاش پەرلەمان، دەسەڵاتی جێبەجێكردنیشیان گێڕایەوە بۆ خۆیان. ئەو هەڵبژاردنە سەرۆكایەتییەی رێگای بۆ رەئیسی كردەوە،
ناڕەزایی خەڵكی خوزستان لە ئێران بەهۆی كەمئاوی، لەم رۆژانەدا كە پلەی گەرما لەوێ، خۆی لە قەرەی 47 – 48 پلە دەدات، رۆژەڤی تارانی داگرتووە. ئێران لە چاو چەند ساڵێ پێش ئێستا، لە سیاسەتی دەرەوەیدا تۆزێك داشی سوارە. لە دانوستاندن لەبارەی بەرنامە ئەتۆمییەكەی پەلە ناكات و، داوای لابردنی گەمارۆكان دەكات. بەشێك لە ركابەرە ناوچەییەكانیشی، دەیانەوێ گرژییەكانیان لەگەڵی كەمبكەنەوە. هەڵبەت دۆخی سیاسەتی ناوخۆی وانییە و رووبەڕووی یەكێك لە گرنگترین قەیرانەكانی خۆی بووەتەوە؛ ئەویش ناڕەزایی جەماوەرییە!
پرسیاری گرنگ بۆ هەرێمی كوردستان ئەوەیە كە هاتنی رەئیسی لە تاران چ كاریگەرییەك لەسەر سیاسەتی ئێران لە عێراق و هەرێمی كوردستان دادەنێت؟
سەدەمین رۆژی دەستپێکردنی سەرۆک کۆماریی ئیبراهیم رەئیسی تەنیا چەند رۆژێکی نەماوە، دەوڵەتێک کە چاوەڕواندەکرا پاش یەکپارچەبوونی دەسەڵات لە دەستی بناژۆخوازاندا بتوانێت کێشەکان چارەسەر بکات یان لانیکەم دایانبەزێنێت، بەڵام لەم ماوەیەدا کێشە و ناتەباییەکانی ناوخۆی ئێران نەک تەنیا چارەسەر و کەم نەبوونەتەوە، بەڵکو بە پێچەوانەوە،
شاندێکی لێکۆڵینڤانانی کارووباری سووریا و عێراق لە ناوەندی ئەلشرق فۆریوم، ناوەندی زانکۆی ئەورووپی و رامان سەنتەر لە تورکیا، لە هەولێر سەردانی ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداویان کرد. لە كۆبوونەوەكەدا دوایین گوڕانکارییەکانی پەیوەست بە تورکیا، عێراق و سوریا تاوتویکرا و، باس لە کار و چالاكیی هاوبەش کرا.
رۆژی پێنجشەممە، 24ی ئادار 2022 وەزارەتی نەوتی عێراق نوسراوێکی چوارخاڵی بەناونیشانی “جێبەجێکردنی بڕیار” ئاراستەی حکومەتی هەرێمی کوردستان و وەزارەتی سامانە سرووشتییەکان کردووە، کە داواکاریی دووبارە، مەترسیدار و دەرفەتداری لەسەر پیشەسای نەوت و گازی هەرێمی کوردستان تێدایە، بۆ نموونە داوا دووبارەکان بریتین لە رادەستکردنی کۆپییەکی گرێبەست و رێککەوتنە واژووکراوەکانی نەوت و گازی هەرێمی کوردستان لە 2004وە، هەروەها ناردنی کۆپییەکی بەڵگەنامەکان و تۆمارەکانی داهاتی هەناردەکردنی نەوتی خاو و گاز لە ماوەی 15 رۆژدا. بەڵام داوا مەترسیدارەکان ئەمانەن: دروستکردنی کۆمپانیایەکی گشتی نەوت، کە سەرپشک بێت لە بەڕێوەبردنی هەموو کاروباری نەوت و گازی کێڵگەکانی هەرێمی کوردستان، دامەزراندنی کۆمپانیای (KROC) لە هەولێر كە عێراق خاوەنی کۆمپانیاکە بێت و لەژێر چاودێری دارایی عێراقدا بێت! هەروەها دەرفەتی کردنەوەی هەژمارێکی بانکی لە بانکە جیهانییە باوەڕپێکراوەکان بۆ دانانی هەموو داهاتی فرۆشتنی نەوت و گازی هەرێمی کوردستان لەو هەژمارە و دواتر لەبەر رۆشنایی دانەوەی تێچووەکان، بەشە بودجەی هەرێمی کوردستان لە داهاتی نێو ئەو هەژمارە بدرێت، کە ئەمەش لەڕووی مادییەوە لە قازانجی هەرێمی کوردستانە!
ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداو وێبینارێکی بۆ نادین ماێنزا – سەرۆکی کۆمیسۆنی نێودەوڵەتی ئازادی ئایینی ئەمریکا بە بەشداریی ئەمیر عوسمان – بەڕێوەبەری پێکەوەژیان لە وەزارەتی ئەوقاف، سارا دڵشاد – ئەندامی پەرلەمانی کوردستان لە فراکسیۆنی پارتی گەشەپێدانی تورکمانی و د. مەمۆ فەرحان عوسمان، مامۆستای زانکۆ و چالاکڤانی کوردی ئێزدی ئەنجامدا کە لەلایەن نوێنەر فاتیح بەڕێوەبرد.
یاسای بە تاوانناساندنی ئاساییکردنەوەی پەیوەندی نێوان عێراق و ئیسرائیل
پەیوەندییەکانی ئێستا و داهاتووی نێوان عێراق و ئێران
ئەنجامی هەڵبژاردنی لوبنان و کاریگەرییەکانی لەسەر پێگە و دەسەڵاتی ئێران لە لوبنان
روودانی گۆڕانکاری لە سیاسەتەکانی نێو رۆژهەڵاتی نێوەڕاست
خۆپیشاندانەكانی ژینا پێی ناوەتە حەوتەی چوارەم و، لە رۆژانی رابردووشەوە گوشارەكانی ئیران بۆ سەرهەرێمی كوردستان لەبارەی مانەوەی حیزبەكانی رۆژهەڵات زیادیكردووە. ئێران لە 28ی سێپتەمبەردا بۆ لێدانی حیزبەكانی رۆژهەڵات، بەجارێك نزیكەی 70 موشەك و درۆنی نا بە خاكی هەرێمی كوردستانەوە
بەگوێرەی ئەو زانیارییانەی بەردەستن، رێکەوتنەکە زیاتر گۆڕینی رێساکانی ململانێیە، لەگەڵ ئەوەشدا کردنەوەی دەرفەتە بۆ دیپلۆماسیی زیاتر لەوەی کە ئاشتەواییەکی یەکجاری و گشتگیر بێت، بەڵام بەو پێیەی شەڕی یەمەن و لوبنان و گرژییە ناوچەی و هەرێمییەکانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست لە تەوەرەکانی دانوستاندن و رێکەوتنەکەن.
