RRC|

زریان رۆژهەڵاتی|

بەرایی

 پرسیاری گرنگ بۆ هەرێمی كوردستان ئەوەیە كە هاتنی رەئیسی لە تاران چ كاریگەرییەك لەسەر سیاسەتی ئێران لە عێراق و هەرێمی كوردستان دادەنێت؟

ئەوە شتێكی شاراوە نییە كە بەهۆی پێكهاتەی دەسەڵات و سیستەمی سیاسییە تایبەتەكەیەوە، گۆڕانی سەرۆككۆمار بە تەواوی واتای سیاسەتێكی تازەی نێوخۆیی و دەرەكی لە ئێران نادات.

لە پەیوەندییەكانی ئێران وعێراقدا، گەلێك مژاری گرنگی جیاجیا هەن كە ناشێ هەمووی لەم بابەتەدا ریز بكەین، بەڵام لەم ساتانەدا هەندێك هەن كە زیاتر گرنگن؛ بۆ هەرێمی كوردستان راگیرانی هێرشی ئەو گرووپە چەكدارانەی كە جاروبار بە پاساوی هەبوونی ئەمریكا دەیكەنە سەر هەولێر و دەورووبەری، هەروەها سەقامگیركردنی پەیوەندییەكانی لەگەل بەغدا، گەلێك بایەخدارە. ئالێرەوە، هەندێك لە رایەدارانی هەرێم، كرانەوەیەكی زیاتر بەڕووی ئێران وەك دەرچەیەك بۆ ئەو پرسانە تەماشا دەكەن. بۆ ئێرانیش، هاوسەنگیی نێوخۆیی هێزلە عێراق بە گشتی و، چارەنووسی ململانێ نێوخۆییەكانی شیعە، مژارێكی گرنگە. ئەمە بۆ ئەوەی، لەوێوە دەرەفەتی پاراستنی نفوز و كاریگەری و دابینكردن بەرەژوەندییە ئابوورییەكانی خۆی بە زیندوویی بهێڵێتەوە و رێك بۆ ئەوەش، پێویستی بە هەرێمی كوردستان هەیە.

سیاسەتی دەرەوەی سەردەمی رەئیسی لە عێراق

محەمەد جەوادی زەریف لە پەراوێزی دوایین كۆبوونەوەی كابینەكەی رۆحانیدا باسی لەوە كردووە كە ئێران هیچ هاوپەیمانێكی نییە. هەرچەندە ئەم گوتەیەی لە دەقی ئاماژەكردن بە باسێكی تیۆریی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكاندا هێناوەتە سەرزاری خۆی، كە باس لەوە دەكات لە پەیوەندیی نێودەوڵەتاندا كەس فریای كەس ناكەوێت، بەڵام لەوە بترازێ، راستییەك سەبارەت بەو عێراقە پیشاندەدات كە زەمانێك لەلایەن هەندێك لە بەرپرسانی تارانەوە بە پایتەختێكی ئێران هەژماركرابوو!

لە عێراق ئێستا ئیدی دەنگی دلێرتر لە جاران دژ بە نفوزی ئێران پەیدا دەبن و، تەنانەت هەندێك لە كۆنە هاوپەیمانە شعییەكانی تارانیش، لەڕێی گوتاری پاراستنی بەرژەوەندی عێراقەوە، كەمتر حەز بە رۆڵی ئێران دەكەن. ئەگەر عێراق لە ماوەیەكی درێژخایەندا، پەیوەندییەكی هاوسەنگی لەگەڵ ئەمریكا وئێران هەبێ و، دەرگایەك بەڕووی وڵاتانی عەرەبی و ئەرووپیدا بكاتەوە، هەروەها سەقامگیرییەك دروست ببێت و ئابوورییەكەیشی گەشە بكات، كەی پێویستیی جارانی بە تاران دەمێنێت؟ ئا لێرەوەیە كە لەسەرئەو بنەمایەی، كە نابێ كارێك بكەیت كە هاوپەیمانەكەت لە كۆنترۆڵت دەربچێ، ئێستا ئێران خۆی بۆ سەردەمێكی نوێ لە عێراق ئامادە دەكات. خاڵێكی دیكە ئەوەیە كە قوتبوونەوەی تالیبان لە ئەفغانستان ئەگەر لە ماوەی كورتخایەنیشدا نەبێت، ئەوا لە ماوەی درێژخایەندا زیانی بۆ تاران هەیە. چونكە وەك ركابەرێكی سوننە، دیوارێك لە سنوورە شەرقییەكانی ئێرانەوە دروستدەكات. جا لەبەر ئەوە، بایەخی عێراق بۆ سیاسەتە ناوچەییەكانی تاران زۆر زیاتر دەبێت.

سیاسەتی دەرەوە لە ئێران زیاتر لەوەی كە بە دەست حكومەت بێت، لەژێر كاریگەری رابەری ئێران و سوپای پاسداراندایە. لەدوای 2003وە، ئێران سێ باڵیۆزی لە عێراق هەبووە كە هەرسێكیان یان بەئاشكرا سەربە سوپا بوون یان لانیكەم قسەی وایان لەسەر بووە. لە ماوەی زیاتر لە یەك مانگی رابردوودا، لانیكەم هەواڵی سەردانی سێ بەرپرسی پلەبەرزی ئەمنی ئێران لە وەزیری هەواڵگرییەوە بگرە هەتا حسێن تائیب سەرۆكی هەواڵگریی سوپای پاسداران بۆ عێراق، رادەی ئەم پەرۆشییەی ئێران بۆ دەستگرتن بە عێراقەوە دەردەخات. لەم چوارچێوەیەشدایە كە دەبێ لە بایەخی هەرێمی كوردستان بۆ ئێران بڕوانین.

كۆتایی

بەدەر لە مژارە گشتییەكانی سیاسەتی پەیوەندیدار بە پرسی كورد، ئابووری، جۆری پەیوەندییەكانی ئێران و ئەمریكا، توركیا و ئێران، گرنگیی هەرێمی كوردستان بۆ ئێران لە ئاستی عێراق، لە بەر دوو هۆكاری كورتمەودا و درێژمەودایە. بەشێوەیەكی درێژخایەن، هەرێمی كوردستان دەتوانێ فاكتەرێك بێت بۆ راگرتنی باڵانسی هێز لە نێوخۆی عێراق؛ ئەو عێراقەی كە هەمیشە پوتانسییەلی ئەوەی تێدایە كە ببێتەوە بە ركابەرێكی ناوچەیی بۆ ئێران بەڵام، ئەمجارەیان بە جڵەوداریی شیعەیەكی- عەرەبی كە بە هۆی حەوزەی نەجەفەوە دەتوانێت ببێتە دووەمین جەمسەری سیاسیی شیعی لە دنیای ئیسلامیدا.

لە ئاستێكی نزیكتریشدا، خواستی كوردەكان بۆ ئەوەی ببنە بەشێك لە ململانێی شیعی لە عێراق تۆزیك زیاتر بووە. دانووستاندنی یەكێتی لەگەڵ فەتح و دانووستاندنی پارتی و سەدرییەكان لە نیشانەكانی ئەوەن. ئەگەری هاوپەیمانی  پارتی و سەدرییەكان، لە پاش هەڵبژاردن(ئەگەر بكرێت)، دەتوانێت فاكتەرێكی یاریگۆڕ بێت لە هاوسەنگیی نێوخۆیی شیعەكان و شێوازی پێكهێنانی حكومەتی داهاتوو، كە رەنگە ئێران یان پێی باش نەبێت، یان بەتەما بێت كۆنترۆڵی بكات. جا هەرچۆنێك بێت، هەرچی لە هەڵبژاردنەكانی عێراق نزیك دەبینەوەو، هەروەها بە لەبەرچاوگرتنی دۆخی نێوخۆیی یەكێتی، بایەخی پارتی دیموكراتی كوردستان بە تایبەت و، هەولێر بە گشتی بۆ ئێران زیاتر لە جاران دیار دەبێت. هەڵكردنی ئاڵای كوردستان لە كاتی پێشوازیكردنی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە تاران، بەدەر لە پەوەندییە دیپلۆماتییەكانی سەرۆكی هەرێم، لەوانەیە یەكێك لە نیشانەكانی ئەمە بێت.

بۆ هەرێمی كوردستان، مژاری خێرا، راگرتنی هێرشی گرووپە چەكدراییەكانە بە پاساوی هەبوونی ئەمریكا. موشەك و درۆنی وێڵ لە ناوچەكە گرفتێكی ئەمنی گەورەی درووستكردووە. تەنیا بۆ ئێرەش نا، بەڵكوو ژەنراڵ كنێس مەكەنزی فەرماندەی سێنتكام پێشتر رایگەیاندووە كە لە شەڕی كۆریاوە تا ئێستا ئەوە یەكەمجارە كە بەبێ باڵادەستیی تەواوی ئاسمانی، ئۆپەراسیۆنەكانیان دەكەن.[1]بە گوتەی مكەنزی، سوپای ئەمریكا دۆرنی بچووك و بەردەست لەڕووی بازرگانییەوە، بە “مەترسیدارترین” و “پایەدارترین” هەڕەشە دەزانێت. ئەمە و ناڕوونی سیاسەتی ئەمریكا لە ناوچەكە، پاڵی بە هەرێمیشەوە ناوە تا لە دەرگای ئیران بدات بۆ راگرتنی هێرشەكان.

راستییەكەی هەرێمی كوردستان ناچارە پەیوەندیی لەگەڵ ئێرانیش هەبێت بەڵام، خاڵی هەرە گرنگ ئەوەیە كە  تەقەلای راگرتنی پەیوەندییەكی هاوسەنگ لەگەڵ دەرووبەر، یەكێتی ئەورووپا و ئەمریكا پێكەوە بەردەوام بن.

[1] -https://www.rudaw.net/english/middleeast/iran/21042021