بڵاوکراوەکان

ئینتەرنێت لە سەرەتای ساڵانی دووهەزارەوە گەیشتە هەرێمی كوردستان و، دوای زیاتر لە دوو دەیەش، جێپەنجەی خۆی لەسەر گەلێك بواری ژیانی كۆمەڵگە، هەر لە سیاسەتەوە بگرە هەتا ئابووری و ژیانی كۆمەڵایەتی، داناوە. دنیا لەم چاخە دیجیتاڵییەدا، نەك تەنێ بۆ هەرێمی كوردستان، بەڵكوو بۆ زۆر لە وڵاتانی دیكەی جیهانیش، جیاوازە لەوەی كە پێشتر هەبوو.

بەگشتی پێکهاتە ئیتنی و ئاینییەکان لە هەرێمی کوردستان دەڵێن ئازادانە رێوڕەسمی تایبەتی نەتەوەیی و ئایینی خۆیان بەبێ هیچ ئاستنەگێک ئەنجامدەدەن. جیاوازیش لە بۆچوونی تاکەکانی سەر بە پێکهاتەکان لەنێو خۆیاندا هەیە.

راپۆرتی بازاڕی خانووبەرە لە هەرێمی کوردستان كه‌ زانیاریــی ورد لەسـەر ئاڵوگۆڕەكانـی نـرخ لـە بـازاڕی خانووبـەرە له‌سه‌ر ئاستی پارێزگاكانی هه‌ولێر، سلێمانی، دهۆك و هه‌ڵه‌بجه‌ و هه‌رێمی كوردستان دەخاتـە بەردەسـت

عەفرین ناوچەیەكی ستراتیژیی كوردستانە، لەبەرئەوەی رێگەیەكی كوردستانە بۆ كرانەوە بەڕووی جیهاندا و گەیشتنە دەریای نێوەڕاست. دوای دەسەڵاتداربوونی هێزە كوردستانییەكان لە ناوچەی عەفرین و كشانەوەی سوپای سووریا لە عەفرین، كە لە دیدگای نیشتیمانی و نەتەوەیی كوردییەوە بە سوپایەكی داگیركەر دادەنرێت، ئەو لێكۆلینڤانە رۆژئاوایی و ئەوروپاییانەی شارەزای جوگرافیای كوردستانن، ئەوەیان بە پێشكەوتنێكی زۆر گەورە دانا بۆ رۆژئاوای كوردستان و تەنانەت بۆ باشووری كوردستانیش كە بەوشێوەیە كورد دەتوانن راستەوخۆ لەو رێگەیەوە دەروازەی فرۆشتنی نەوتی رۆژئاوا و باشووری كوردستان و بازرگانی لەگەڵ جیهان بكەنەوە.

ئەم بەرهەمە کە کۆمەڵێک لێکۆڵینەوە لەخۆدەگرێ، ئەگەر و پێشهات و سیناریۆکانی پەرەسەندنی دۆخی سیاسی و ئابووری و جڤاکی لە عێراق لە سایەی باڵادەستیی ئەحزابی مەزهەبی و تێکچڕژانی بەرژەوەندیی هێزگەلی نێوخۆیی و دەرەکی لەسەر ئەم گۆڕەپانە تاوتوێ دەکات.

لـە 1990 بـەدواوە، ژمارەیـەک وڵات لـە ئەمریـکای باشـوور، ئەفریقیـا و وڵاتانـی پێشــووی یەکێتیــی ســۆڤیەت، قۆناخــی گواســتنەوەیان لــە دیکتاتۆرییــەوە بۆ دیموکراســی تێپەڕانــد یانیــش لــە ناکۆکیــی دوورودرێــژی نێوخۆییــەوە بــەرەو ئاشــتەوایی چــوون

لە كوردستان لە دوای راپەڕینی 1991، لە رێگەی بیری كوردستانیانەی نێو پەرتووكەكانییەوە خۆشمویست. پەرتووكەكانی زۆر بە ئاستەم دەستدەكەوتن. ئەوانیش هەموویان نا. ئەوانەی دەستیشدەكەوتن بە نرخێكی گران و چاپ و كۆپییەكی زۆر خراپەوە هەبوون، بەڵام ئەو بیرەی لەنێویاندابوو ئەوەیان دەهێنا بەهەموو سەختییەكەوە بیانخوێنییەوە.

لەپێناو ژیاندا” کتێبێکی عەرەبیی ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداوە کە باس لە بەسەرهاتی ئافرەتێکی کوردی ئێزدیی رزگاربووی دەستی رێکخراوی داعش دەکات بە ناوی “حەلا مووسا” کە 312 رۆژ لە کۆیلایەتی و تووندوتیژیی سێکسی دەگێڕێتەوە و “حەسۆ هۆرمی” ئامادەی کردووە. کتێبەکە بە زمانی عەرەبی بە ناوی “من أجل الحیاة”ـەوە چاپ و بڵاوبووەتەوە.

ئەگەر راستی نەڵێین با غەیرە حەقیقەتیش نەڵێین..

كەركووك لە سەرەتای ساڵانی شەستەکانی سەدەی بیستەمەوە بووەتە نێوەڕۆکی کێشەی نیشتمانی و نەتەوەیی کورد لە عێراق. بەو شێوەیەش کەرکووک بووەتە کرۆکی کێشەی باشووری کوردستان. لەهەمانکاتدا کەرکووک کراوەتە کێشەیەکی هەرێمایەتی کە لە چوارچێوەی سنوورەکانی عێراقیشدا نەماوە.

نموونەیەكی دیكەی كەموێنەی ئەو شارەزاییەی پێشمەرگە لەشەڕی داعشدا لەگەڵ هاوپەیمانی دژی داعشدا دەركەوت، كە هیچ هەڵەیەكی هێزی ئاسمانی و تۆپخانە لەشەڕی داعشدا لەنێوان پێشمەرگە و هاوپەیماناندا دروستنەبوو لەو هەڵانەی پێیاندەگوترێت “ئاگری دۆستانە –نیران صدیقە” ، كە ئەوە لەسەر ئاستی سوپا گەورەكانی جیهاندا كەموێنەیە بەتایبەتی لەو شەڕە دەستەویەخانەی لەگەڵ داعشدا هەبوون، لەنێوان پێشمەرگە و داعشدا. ئەوەش دەگەڕێتەوە بۆ هاوئاهەنگی سەركەوتووانە و لێزانانەی پێشمەرگە لەگەڵ هاوپەیمانان .

ئەو فۆتۆگرافەرە كوردە كە زیاتر لە 50 ساڵ لەمەوپێش لەكاتی شۆڕشی ئەیلوولدا، كۆمەڵێك وێنەی دابوونە نووسەرێكی فەرەنسی، تاوەكو بەرەنگاریی پێشمەرگە و زۆرداری دەوڵەتی عێراق بەرامبەر كوردستان بە وێنە بگەیێنێتە ئەوروپا، بەڵام نووسەرە فەرەنسییەكە بڵاوینەكردبوونەوە، رۆژنامەڤانێك وێنەكانی دۆزینەوەو تۆڕی میدیایی رووداو لە كتێبێكی وێنەییدا بڵاویكردنەوە.

ێش ئەوەی پارسە ئێرانییەکان بگەنە ئەم ناوچەیە، گەلانی ماد سەدان و هەزاران ساڵ بوو، ژیانی کۆمەڵایەتی و یەکجێنشنییان دەستپێکردبوو، بەدەیان شارو گوندو قەڵاو دامودەزگای دیوانسالاری و دەوڵەتییان هەبووە.

جۆری په‌یوه‌ندییه‌كانی شیعه‌ و كورد، پۆتانسیێلی كاریگه‌ریدانانی له‌سه‌ر ئاینده‌ی عێراق هه‌یه. هۆكاری ئەمەش بۆ ئەو پێگە سیاسی و جیۆساییە دەگەڕێتەوە كە هەردوولا لە ئاستی عێراق و ناوچەكەش هەیانە. به‌له‌به‌رچاوگرتنی دینامیكییه‌تی دۆخی سیاسیی ئێستای رۆژهه‌ڵاتی نێوه‌ڕاست و عێراقیش، لێكۆڵینەوەی زیاتر لە سرووشتی پەیوەندییەكانی هەردوولا با‌یه‌خێكی زیاتر په‌یدا ده‌كات.

لە سەرەتای ئابی 2014دا داعش پەلاماری هەرێمی كوردستانی دا و بەشێكی خاكی كوردستانی داگیركرد. داعش پشێوییەكانی بەهاری عەرەبی لە سووریا قۆستەوە. ئەمە لە دیدی پسپۆڕانی جیۆپۆلیتیكا بە وەرچەرخانێكی جیۆپۆلیتیكی لەقەڵەمدەدرێت. بۆیە كوردستان ناچاربوو لەگەڵ هەلومەرجێكی جیۆپۆلیتیكی تازەدا هەڵبكات.

کەرکووک لە سەرەتای ساڵانی شەستەکانی سەدەی بیستەمەوە بووەتە نێوەڕۆکی کێشەی نیشتمانی و نەتەوەیی کورد لە عێراق. بەو شێوەیەش کەرکووک بووەتە کرۆکی کێشەی باشووری کوردستان. لەهەمانکاتدا کەرکووک کراوەتە کێشەیەکی هەرێمایەتی کە لە چوارچێوەی سنوورەکانی عێراقیشدا نەماوە.

لە سەردەمی نوێدا موسڵ لە باکوورەوە هێرشی بۆ دەهات و لەدوای جەنگی چاڵدێران لەلایەن عوسمانییەکانەوە داگیرکرا و وەک دەروازەی داگیرکردنی بەغدای لێهات و بووە مەڵبەندی ململانێ لەنێوان ئێران و عوسمانییەکان و چەندین جار لەلایەن ئێرانییەکان هێرشیکرایە سەر.

کتێبەکە راپۆرت و وێنەکانی گەشتی رۆژنامەڤانی ناسراوی نۆروێژی “ئێگیل ئولاتی” و وێنەگرەکەی “ئیڤارسن” بۆ کوردستان لەخۆدەگرێت، کە لەگەڵ هێزەکانی پێشمەرگە چوونەتە چیاکانی کوردستان، باسیان لە بەرگری پێشمەرگە لە خەڵک و خاکی کوردستان و ئاوارەبوونی خەڵک کردووە بەهۆی هێرشی رژێمی ئەو کاتی عێراقەوە.