هەڵبژاردن یەکێکە لەو بابەتانەی کە لە هەرێمی کوردستان مشومڕێکی زۆری لەسەرە. دواکەوتنی چەند جارەی هەڵبژاردن و ناکۆکی لایەنەکان لەسەر چۆنیەتی بەڕێوەچوونی، بارگرانییەکی دیکەی بۆ سەر گرژییە سیاسییەکانی نێوخۆی هەرێمی کوردستان دروستکرد. درێژەکێشانی ئەو گرژییانەش، رێگەی بۆ ئەوە کردەوە کە زۆر ئەکتەری دیکەی عێراق و دەرەوەش لەم بابەتەدا رۆڵ پەیدا بکەن. لێرەدا، زانینی رای ئەکتەرە سەرەکییەکەی ئەم بابەتە کە دەنگدەرانن، بایەخێکی زۆری هەیە تاوەکو لە وردەکارییەکانی ئەم مژارە لە ئاستی نێوخۆیی تێبگەین.

• کلیل لەم لینکە بکە بۆ خوێندنەوەی تەواوی راپرسییەکە بە PDF

پووختە

ئەم راپرسییە لەنێو 2412 هاونیشتمانی دا لە سەرتاسەری هەرێمی كوردستان كراوە كە تەمەنیان لە سەرووی 18 ساڵ بووە و بەشێوەیەكی هەڕەمەكیی هەڵبژێردراون. لەبەر بایەخی جۆگرافیای دەنگدەران، ژینگەی بەشداربووان بۆ سێ بەشی شارنشین، شارنیشنی دەورووبەر و گوندنشین دابەشكراوە.

لەڕووی رەگەزییەوە، رێژەی نێر و مێ لەنێو بەشداربووانی ئەم راپرسییەدا لەسەر ئاستی هەرێمی کوردستان تاوەکو رادەیەک نزیکی یەکە. 55.3%ی هەموو ئەوانەی كە بەشداربوون لە رەگەزی نێر و، 44.7%یشیان لە رەگەزی مێن.

بەگشتی 60.3%ی خەڵك گوتوویانە كە بەشداری لە هەڵبژاردن دا دەكەن، ئەمەش نزیکە لە رێژەی بەشداریكردنی خەڵك لە هەڵبژاردنی رابردووی پەرلەمانی كوردستان دا. رەنگە دوو هۆكاری سەرەكی لە پشت ئەوەبن كە رێژەی بەشداریكردنی خەڵك لە هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی كوردستان، هاوشێوەی خوولی رابردووی هەڵبژاردنی پەرلەمان (2018) بێت. یەکەمیان هاتنی دەنگدەری نوێ و خواستی بەرزی گەنجانە بۆ بەشداری لە هەڵبژاردن دا. ئەوی دیكەشیان ئەوەیە كە لەوانەیە دۆخی سیاسی و زیادبوونی جەمسەربەندییە سیاسییەكان هاندەرێك بێت بۆ ئەوەی خەڵك بەشداری هەڵبژاردن بكەن.

بەپێی ئەو ئەنجامەی كە لەم راپرسییەدا دەركەوتووە، براوەی یەكەم لە هەڵبژاردنی داهاتوو ئەم سێ توێژەن پێكەوە: ئەوانەن كە بەشداری ناكەن، دەنگدەری خۆڵەمێشی و ئەوانەی كە بە بەتاڵی دەنگدەدەن. رێژەی39.7%ی هاووڵاتیان بەشداری لە هەڵبژاردن ناكەن. 29.2%ی ئەوانەی كە گوتوویانە بەشداری دەكەن، دەنگی خۆیان ئاشكرا ناكەن و 3.7%یش گوتوویانە بە بەتاڵی دەنگ دەدەن. مەزەندە دەكرێت ژمارەی ئەمانەش هەموو پێكەوە نزیکەی 2 ملیۆن و 167 هەزار و 252 دەنگدەر بێت.    

لەنێو 60.3%ی دەنگدەران دا كە بەنیازن بەشداری لە هەڵبژاردن دا بكەن، پارتی دیموكراتی كوردستان 46.1%ی دەنگەكان دەبات، بە 1012136 دەنگ لە ریزی یەكەم دایە. یەكێتی نیشتمانی كوردستان 11.3%ی دەنگەکان دەبات و بە 248094 دەنگەوە بە پلەی دووەم دێت و، نەوەی نوێ بە رێژەی 5.5% و 120653 دەنگەکانەوە بە پلەی سێێەم دێت.

بە بەراورد بە هەڵبژاردنی پێشوو، دەنگی پارتی و یەكیتی زیادی كردووە، هەڵبەت بەهۆی زۆریی رێژەی دەنگی خۆڵەمێشی(29.2%) و دەنگی بەتاڵ(3.7%) ئەگەری دەركەوتنی ئەنجامی چاوەڕواننەكراو لەم هەڵبژاردنەدا زۆرە. ئەم ئەنجامەش سەیر نییە كاتێک بزانین بایەخپێدانەکانی دەنگدەر لە هەرێمی كوردستان گۆڕاوە. بەشداربووان بەڕێژەیەكی زۆر كەم بابەتەكانی پەیوەست بە دیموكراسی و ئازادییەكانیان لە پێشینەی خۆیان داناوە و، زیاتر بابەتەكانی یەیوەست بە ئابووری و گوزەرانی رۆژانەیان هەڵبژاردووە.

 پرسیارەكانی ئەم راپرسییەی ناوەندی لێكۆڵینەوەی رووداو لە سێ بەشی تایبەت بە رەفتاری دەنگدەران، خواست و بژارەی دەنگدەران، روانگەی سیاسی و بایەخمەندییەکانی دەنگدەران دیزاین كراون كە دەتوانێت سەرەداوی گرنگ سەبارەت بە هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی هەرێمی كوردستان و پێگەی پارتە سیاسییەكان نیشانبدات.

دۆزراوە سەرەکییەکان

• رێژەی بەشداریکردنی خەڵک لە هەڵبژاردن هاشێوەی 2018 لە سنووری 60٪دا دەبێت.
• هەرچەند گرووپەکانی تەمەن بەرەو هەڵکشان دەچن، خواستی بەشداری کەم دەبێتەوەو زۆرترین دەنگەکانی ئەوانەی بۆ یەکەم جارە دەنگدەدەن بۆ پارتی دەچن. پاشان نەوەی نوێ ئینجا یەکێتی هەڵدەبژێرن. زۆرترین گەنجی هەرێمی کوردستان لە سنووری هەردوو پارێزگای هەولێر و دهۆک دایە کە پێچەوانەی سلێمانی و هەڵبجە زۆرترین خواستی بەشداریی لە هەڵبژاردنیان لێیە.
• هەرچەند لە ژینگەی گوندنشینەوە بەرەو ناوەندی شارەکان دێین، خواستی بەشداری لە هەڵبژاردن کەم دەبێتەوە.
• بەپێی ئەنجامەکان، 57.7٪ی ئەو دەنگدەرانەی کە بەشداری لە هەڵبژاردن دەکەن، زیاتر لە مانگێك پێش لە رۆژی هەڵبژاردن بڕیاری خۆیان دەدەن كە دەنگ بە چ لایەنێك بدەن.
• بە پێی ئەنجامەكانی ئەم راپرسییە، لە هەڵبژاردنی داهاتوودا، ئەوانەی كە بەشداری ناكەن، دەنگدەری خۆڵەمێشی و ئەوانەی بە بەتاڵی دەنگدەدەن رێژەی هەرە زۆری دەنگدەرانن کە مەزەندە دەكرێت دەوروبەری 2167252 كەس بن.
• بێگومان، براوەی یەكەم لە هەڵبژاردنی داهاتوو، ئەوانەن كە دەنگ نادەن کە لە سەرووی یەك ملیۆن و چوارسەد هەزار دەنگدەردایەو بەڕێژەی 39.7%ی دەنگدەرانی هەرێمی كوردستان دەبێت، بەڵام ئەوەی کە دەتوانێت ئەنجامێکی چاوەڕواننەکراوی بۆ هەڵبژاردن لە هەگبەدابێت، دەنگدەری خۆڵەمێشی و ئەوانەن کە بە بەتاڵی دەنگدەدەن کە هەردووکیان پێکەوە، 32.9٪ی  ئەو دەنگدەرانە پێکدەهێنن کە بەشداری لە هەڵبژاردن دەکەن.
• زۆرترین رێژەی ئەوانەی دەنگیان ئاشکرا ناکەن لەو شوێنانەن کە پێشترلایەنەکانی دەرەوەی پارتی و یەکێتی  تێیدا بەهێز بوون و، ئەگەری دەنگهێنانی لیستێکی نوێ لە هەڵبژاردنی داهاتوو بەرزە.
• لەوانەیە بایەخمەندی خەڵک ئێستا گۆڕابێت وهەر ئەوەش وایکردبێت کە دەنگدەر زیاتر دوودڵ بێت. بەپێی ئەنجامەکان، بایەخمەندیی ئێستای دەنگدەران زیاتر بابەتە ئابووری و خزمەتگوزارییەكانە نەک بابەتەكانی پەیوەست بە دیموكراسی و ئازادییەكان.

تیمی لێکۆڵینەوە

زریان رۆژهەڵاتی

مەحموود بابان

رەقیب بەهائەدین محەممەد

تیمی کۆکردنەوەی داتاکان

دەریا رەفیق

ئەڤرس رەشید

بەروار عەبدوڵڵا

هەژین فەتاح

ڤین سیامەند

پەیوەند شەماڵ

دنیا تاڵب

ئەژین رزگار

دیزاین

ئالان حوسێن

وەرگێڕان

سۆما زرار

چۆنیەتی ئەنجامدانی ئەم راپرسییە

ئەم راپرسییە سەبارەت هەڵبژاردنی داهاتووی هەرێمی کوردستان، لەنێوان حوزەیران- تەممووزی 2023دا، لەنیو ژینگەی گوندنشین، شارنشین و شارنشینی دەورووبەردا بەشێوەی رووبەڕوو ئەنجامدراوە. بەگشتی، 2412 نموونە وەرگیراوە، بەوشێوەیەی کە لەسەر تەواوی گەڕەکەکان و بۆ هەر گەڕەکێک 6 نموونە دانراوە،  تاوەکو گوزارشت لە دەنگدەری ئەو ناوچەیە بکات. لەم راپرسییەدا لە هەندێک لە ناوچەکان و، بەتایبەتیش لە سەنتەری شارەکان خەڵکانێک ئامادەنەبوون بەشداری راپرسییەکە بکەن کە ئەوەش لەکاتی شیکردنەوەی ئەنجامەکان دا لە بەرچاو گیراوە.

پێشەكی

 هەڵبژاردن یەکێکە لەو بابەتانەی کە لە هەرێمی کوردستان مشومڕێکی زۆری لەسەرە. دواکەوتنی چەند جارەی هەڵبژاردن و ناکۆکی لایەنەکان لەسەر چۆنیەتی بەڕێوەچوونی، بارگرانییەکی دیکەی بۆ سەر گرژییە سیاسییەکانی نێوخۆی هەرێمی کوردستان دروستکرد. درێژەکێشانی ئەو گرژییانەش، رێگەی بۆ ئەوە کردەوە کە زۆر ئەکتەری دیکەی عێراق و دەرەوەش لەم بابەتەدا رۆڵ پەیدا بکەن. لێرەدا، زانینی رای ئەکتەرە سەرەکییەکەی ئەم بابەتە کە دەنگدەرانن، بایەخێکی زۆری هەیە تاوەکو لە وردەکارییەکانی ئەم مژارە لە ئاستی نێوخۆیی تێبگەین.

ئەنجامەکانی ئەم راپرسییە، سەبارەت بە رەفتاری دەنگدەرانی هەرێمی کوردستان زانیاری گرنگمان پێدەدەن. ئەوەمان بۆ روون دەکاتەوە کە لەوانەیە رێژەی چەند لە سەتی هاونیشتمانیانی هەرێمی کوردستان بەشداری لە هەڵبژاردنی داهاتوو بکەن. خواستی بەشداریکردن لە هەڵبژاردن لەنێو گەنجان زیاترە لە کەسانی بە تەمەن. لەنێو رەگەزی مێ زیاترە لە نێر و لە نێو ئەوانەش کە بێکارن و لەڕووی ئابوورییەوە ناچالاکن زیاترە لە رەگەزی نێر و لەوانەی کە کاردەکەن. هەروەها هەرچی لە ژینگەی گوندنشینەوە بەرەو ناوەندی شارەکان دێین، خواستی بەشداری لە هەڵبژاردن کەم دەبێتەوە.

بەپێی ئەم راپرسییە، چەند هۆکارێک هەن بۆ ئەوەی ئەنجامەکانی هەڵبژاردنی داهاتوو، شتی چاوەڕواننەکراوی تيدابێت. لە هەڵبژاردنی 2018ی پەرلەمانی کوردستان دا، ژمارەی دەنگدەرانی هەرێمی کوردستان  بە    3085461هەژمار کراوە. کۆمیسیۆن باڵای هەڵبژاردنەکانی عێراقیش بۆ ساڵی 2021،  ژمارەی دەنگدەرانی هەرێمی کوردستانی بە 3227551 کەس داناوە و بۆ ئێستاش، باس لە 3641000 دەنگدەر دەکات کە بێگومان لەکاتی هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی کوردستان دا، کە بەپێی دوایین فەرمانی نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان بڕیارە لە 25ی شوباتی 2024دا بکرێت، ئەو ژمارەیە زیاتریش دەبێت، بەڵام ئەگەرهەر ئەم ژمارانەی ئێستاش بە بنەما وەربگرین، ئەوسا سەرووی 400 هەزار دەنگدەری نوێ لەهەرێمی کوردستان هەیە کە پێدەچێت بۆ ساڵی 2024 زیاتربێت و، تاوەکو 500-600 هەزار کەسێک هەڵبکشێت.

61٪ی ئەو بەشداربووانەی کە بۆ یەکەم جار مافی بەشداریکردنیان دەبێت و تەمەنیان لەنێوان 18-22 ساڵیدایە، گوتوویانە کە بەشداری لەهەڵبژاردن دەکەن. ئەمەش لەکاتێکدایە کە بەپێی ئەنجامەکان، هەرچەند گرووپەکانی تەمەن بەرەو هەڵکشان بچن، خواستی بەشداریکردنیان کەم دەبێتەوەو، ئەوەش لە گرووپی 60+ساڵ دا دەگاتە 17%

 لە راپرسییەکی پێشووی ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداو دا سەبارەت گەنجان کە لە حوزەیرانی ئەمساڵ دا کرابوو، خواستی بەشداری لەنێوان گەنجانی  15-29ساڵ 72% بوو، دیارە ئەگەر مافی دەنگدانیان هەبێت چونکە تەمەنی هەندێکیان بەشی ئەوە ناکات.

زۆرترین دەنگەکانی ئەوانەی بۆ یەکەم جار دەنگدەدەن، بۆ پارتی دەچن. دواتر بە رێژەی 23%، ئەوانەنکە نایانەوێ دەنگی خۆیان ئاشکرا بکەن، پاشان نەوەی نوێ دێت ئینجا یەکێتی دێت. ئەمە شتێکی سەیر نییە کاتێک بزانین زۆرترین رێژەی گەنج لە هەرێمی کوردستان لە سنووری پارێزگای دهۆک و هەولێردایە و، خواستی بەشداریكردن لە ناوەندی شارە گەورەكان كەمترە تاوەكو شارنیشنی دەورووبەر و گوندەكان. هەروەها بەرزترین خواستی بەشداریكردنیش لە هەڵبژاردن، بەپێی ریزبەندی لە سۆران، زاخۆ، هەولێر و دهۆك بووە و كەمترینەكانیش لە راپەڕین، هەڵەبجە، گەرمیان و سلێمانی بووە.

بێگومان، براوەی یەكەم لە هەڵبژاردنی داهاتوو، ئەوانەن كە دەنگ نادەن. ئەگەر ژمارەی دەنگدەرانی هەرێمی کوردستان 3641000 کەس بێت، ژمارەی ئەم بەشە، لە سەرووی یەك ملیۆن و چوارسەد هەزار دەنگدەردایە، كە بەڕێژەی 39.7%ی دەنگدەرانی هەرێمی كوردستان دەبێت.

 بەڵام ئەوەی دەتوانێت ئەنجامێکی چاوەڕواننەکراوی بۆ هەڵبژاردن لە هەگبەدابێت، دوو گرووپی دیکەن: ئەوانەی کە نایانەوێ دەنگەکانی خۆیان ئاشکرا بکەن. بە واتایێک دەنگدەری خۆڵەمێشی و ئەوانەی کە بە بەتاڵی دەنگدەدەن کە ئەگەر هەیە تاوەکو دواساتەکانیش رای خۆیان بگۆڕن. هەردووکیشیان پێکەوە، 32.9٪ن دەنگدەران پێکدەهێنن.

بەپێی ئەنجامەکانی ئەم راپرسییە، بە رێژەی 29.2٪ دەنگدەری خۆڵەمێشی هەیە کە دەوری 641092 دەنگدەر دەکات و، 3.7٪یش بە بەتاڵی دەنگدەدەن کە 81234 کەس دەکات. بەرزرترین رێژەی ئەم دەنگدەرانە، بەپێی ریزبەندی لە سلێمانی 55.1% ،  هەڵەبجە 53.1%، راپەڕین 49.1%، هەولێر26.4% بووە. ئەمەش واتای ئەوە دەدات كە ئەگەر دەنگی یەكەم لە شوێنەكانی وەك دهۆك، زاخۆ و سۆران هەر لە ئێستاوە دیاربێت، ئەوا دەنگی یەكەم لە سلێمانی، گەرمیان، راپەڕین و هەڵەبجە  بەدەستی دەنگدەرانی خۆڵەمێشی یەكلا دەبێتەوە.

وەک چۆن مەزەندە دەکرێت زۆربەی دەنگە خۆڵەمێشییەکان دەنگی تۆراوی لایەنەکانی دەرەوەی هەردوو پارتە سەرەکییەکە بن، چاوەڕوان ناکرێت ئەوانە دەنگی پارتی و یەکێتی بن، بەڵام پرسیاری سەرەکی ئەوەیە کە ئەو دەنگانە بۆ کوێ دەڕون؟ لەوانەیە سەرئەنجام بەسەر حیزب ولایەنەكانی دیكە دابەش ببنەوە  یان بۆ حیزب و لایەنێکی نوێ بڕوات و بەوەش دۆخێکی هاوشێوەی 2009 دووبارە ببێتەوە. هەڵبەت بە پێچەوانەی 2009٩، پێدەچێت بایەخمەندیی خەڵک ئێستا گۆڕابێت وهەر ئەوەش وایکردبێت کە دەنگدەر زیاتر دوودڵ بێت. بابەتەكانی وەك گرنگیدان بە خزمەتگوزارییە سەرەكییەكان بەڕێژەی 56.7٪، دامەزراندنی دەرچووانی زانكۆ و پەیمانگەكان بەڕێژەی 41.8٪، گەڕاندنەوەی پاشەكەوتی مووچە بە 39.8% و نەهێشتنی گەندەڵی بەڕێژەی 34.2%، لە ریزی ئەو بابەتە سەرەكییانەن كە دەنگدەران دەیانەوێ لایەنی براوە بایەخیان پێبدات.

 لە بەرامبەردا ئازادى بیروڕا بەڕێژەی 2.6% و سەقامگیرى سیاسى بەڕێژەی 5.2% لایەنداری هەبووە. ئەمەش دەریدەخات كە بایەخمەندییەکانی دەنگدەر زیاتر بابەتە ئابووری وخزمەتگوزارییەكانە نەک بابەتەكانی پەیوەست بە دیموكراسی و ئازادییەكان. هەرئەوەش دەتوانێت بەشێکی ئەوە روون بکاتەوە کە بۆچی لەوانەیە لەهەڵبژاردنی داهاتوودا، تەنیا دەنگی پارتی و یەکێتی زیاد بکات، بەڵام پاییزی لایەنەکانی دیکە بەڕێگەوەبێت. ئەمە بێجگە لەوەی کە زۆرترین رێژەی بەشدارینەکردن لە هەڵبژاردن، هەروەها زۆرترین رێژەی ئەوانەی دەنگیان ئاشکرا ناکەن لەو شوێنانەن کە پێشترلایەنەکانی دیکە تێیدا بەهێز بوون. 59.3٪ لە سلێمانی،59٪ لە گەرمیان،56.7٪ لە هەڵەبجە و 42.1٪ لە راپەڕین، گوتوویانە بەشداری لە هەڵبژاردن ناکەن. ئەو رێژەیە لە هەولێر 35.7٪، لە سۆران 33٪ لە دهۆک25.7٪ و لە زاخۆش 6.7٪ بووە.

بەپێی ئەنجامەکان، 57.7٪ی ئەو دەنگدەرانەی کە بەشداری لە هەڵبژاردن دەکەن، زیاتر لە مانگێك بەر لە رۆژی هەڵبژاردن بڕیاری خۆیان دەدەن كە دەنگ بە چ لایەنێك بدەن و ئەوەش دەتوانێت کاریگەری جەمسەربەندییە سیاسییەکان لەسەر رەفتاری دەنگدەرانی هەرێمی کوردستان دەربخات.

 بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا، ژمارەیەکی بەرچاو هەیە کە دوودڵە و بەشداری ناکات. بەپێی ئەنجامەكانی ئەم راپرسییە، لە هەڵبژاردنی داهاتوودا، رێژەی هەرە زۆری دەنگدەران ئەوانەن کە بەشداری ناكەن، دەنگدەری خۆڵەمێشین و بە بەتاڵی دەنگدەدەن . ئەوانەی بەشداریی ناکەن رێژەیان39.7%ی هاووڵاتیانە، 29.2%یش ئەوانەن کە بەشداری دەكەن و دەنگی خۆیان ئاشكرا ناكەن و، 3.7%یش گوتوویانە بە بەتاڵی دەنگ دەدەن. مەزەندە دەكرێت ژمارەی هەموو ئەمانە پێكەوە، بگاتە 2167252 كەس. ئەمەش وادەكات كە ئەگەری ئەنجامی چاوەڕواننەكراو لە هەڵبژاردنی داهاتوودا شتێكی دوورنەبێت.

بەگشتی ئامانجی سەرەکیی ئەم راپرسییە زانیینی دید و بۆچوونی خەڵکە لەسەر هەڵبژاردن، رەفتاری داهاتووی دەنگدەران، بژاردە و بایەخمەندییەکانیان بوون. بۆ ئەوەش لە سەرتاسەری هەرێمی کوردستان دا، لە 402 شوێنی جیاوازدا، بەشێوەی راستەوخۆ-هەڕەمەکی رای 2412 کەس سەبارەت بە پرسەکانی هەڵبژاردن وەرگیراوە لەم راپرسییەدا. وەڵامی بەشداربووانی راپرسییەکەش سەرەداوی گرنگ ئاشکرا دەکات سەبارەت ئەوەی کە بۆچی هەڵبژاردن لە ئاستی ناوخۆییدا ئەم هەموو مشتومڕەی لەسەرە.

زریان رۆژهەڵاتی

بەڕێوەبەری ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداو

پرۆفایلی دیمۆگرافیی بەشداربووان

 ئەم راپرسییەی ناوەندی لێكۆڵینەوەی رووداو لەنێو 2412 هاونیشتمانی دا لە سەرتاسەری هەرێمی كوردستان كراوە  كە تەمەنیان لە سەرووی 18 ساڵ بووە و بەشێوەیەكی هەڕەمەكیی هەڵبژێردراون. لەبەر بایەخی جۆگرافیای دەنگدەران، ژینگەی بەشداربووانی ئەم راپرسییە بۆ سێ بەشی شارنشین، شارنیشنی دەورووبەر و گوندنشین دابەشكراوە. لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان 1044 نموونە لە ژینگەی شارنشین، 858 دانە لە شارنشینی دەورووبەر و، 510 نموونەش لە ژینگەی گوندنشین وەرگیراوە.

بەرزترین رێژەی بەشداریی دانیشتووانی شارنشین بەپێی ریزبەندی، لە زاخۆ، هەڵەبجە، سلێمانی و گەرمیان بووە و كەمترینیش، لە پارێزگای دهۆك بووە. لەبەرامبەردا بەرزترین رێژەی شارنیشنی دەورووبەر لە پارێزگای دهۆك بووە بەڕێژەی 48.8%  و لە دوای ئەویش هەولێر، بە 45.9%. لە هەڵەبجە و زاخۆ، هیچ بەشداربووێكی شارنشینی دەورووبەر نەبووە. بەرزترین رێژەی بەشداریی گوندنیشنەكانیش لە سۆران بە رێژەی 35% بووە. دوای ئەوێش دهۆك بە 31%و هەولێر بە 22.1% دێن. كەمترین رێژەكانیش لە زاخۆ بە 10%، سلێمانی بە 13.8% بووە. لە بەشێك لە گوندەكانی دەورووبەری سلێمانی، بەهۆكاری ئاسایشییەوە رێگە بە تیمەكانی راپرسی نەدرا سەردانی ئەو گوندانە بكەن و، ئەوەش وەك هۆكارێك كاریگەری لەسەر كەمیی رێژەی بەشداربووانی گوندنشین لە سلێمانی هەبووە.

55.3%ی هەموو ئەوانەی كە بەشداربوون لە رەگەزی نێر و، 44.7%یشیان لە رەگەزی مێ بوون. بەرزترین رێژەی بەشداریی پیاوان لە پارێزگای هەولێر بە 62%بووە و دوای ئەویش سۆران بە 58.3% و پاشان سلێمانی و دهۆك دێن كە لە سەرووی 53%ەوە بوون. بەرزترین رێژەی بەشداری ژنانیش لە  گەرمیان بە 60.2%، راپەڕێن 59% و هەڵەبجە بە 50.9%بووە. خاڵی سەرنجڕاكێش لێرەدا، كەمیی بەشداریی ژنانە لە شارە گەورەكانی هەرێمی كوردستان بە بەراورد بەو شارانەی كە بچووكترن.

رێژەی 72.4%ی ئەوانەی كە بەشدارییان كردووە، هاوژینیان هەبووە، 26%یش سەڵت بوون و رێژەی 1.6%یش لەوانە بوون كە بێوە (ژن و پیاو) و تەڵاقدراو کە بە جیابووەوە هەژمار دەكرێن.

20.8%ی بەشداربووانی ئەم راپرسییە نەخوێندەوار بوون. 7.6%یان توانای خوێندن و نووسینیان هەبووە  و 19.5% باری خوێندنەكەیان سەرەتایی بووە. دواتریش 17.9% لە ئاستی ناوەندی، 13.8% ئامادەیی، 9.2% دیبلۆم و 10.8% بڕوانامەی زانكۆی هەبووە و 0.3%یش  لەوانە بوون كە بڕوانامەی خوێندنی باڵایان هەبووە. بەو پێیەش، 65%ی بەشداربووان لە ئاستی كەمتر لە ئامادەیی بوون، 13.8% ئامادەیی و 20.4%یش لە ئاستی سەرووی ئامادەییەوە بوون.

لەڕووی پیشەوە، 49.8%ی بەشداربووان گوتوویانە كار دەكەن، 9.9% یان خۆیان بە بێكار هەژماركردووە، 5.7%یان گوتوویەتی قوتابیم و 32%یشی وەك ژنی ماڵ خۆی ناساندووە و 2%یش پەككەوتە و نەخۆش بوون. بە واتایەك، 40.3%، ئەوانەن كە ناچالاكی ئابووریین و زیاتر بە كاری بێ بەرامبەرەوە سەرقاڵن. لێرەدا هاوشێوەی ئەنجامەكانی راپرسییەكی پێشووی ناوەندی لێكۆڵینەوەی رووداو لەسەر گەنجان، رۆڵی ژنان لە بازاڕی كار لە سەر ئاستی هەرێمی كوردستان زۆر كەم دەركەوتووە و جیاوازییەكی رەگەزی زۆر لە هێزی كاردا دیار دەردەخات. 78%ی ئەوانەی كاردەكەن نێرن لەكاتێكدا، 14.8%یان لە رەگەزی مێینەن. لەڕووی خوێندنەوە، 74%ی ئەوانەی كە بڕوانامەی سەرووی ئامادەییان هەیە كار دەكەن و ئەمە بەپێی ئاستی خوێندن كەم دەبێتەوە. 52%ی ئەوانەی كە ئامادەییان تەواوکردووە كاریان هەیە و 41.7% لەوانەش كە بڕوانامەی كەمتر لە ئامادەییان هەیە كار دەكەن. بۆیە لێرەدا باری خوێندن وەك هۆکارێکی كاریگەر لەسەر پیشەی بەشداربووان دەركەوتووە. ئەمە بەپێی ژینگەی بەشداربووانیش بەوشێوەیە بووە. ئەوانەی لە شاردا دەژین بەڕێژەی 55% كار دەكەن. لە ئاستی شارنشینی دەورووبەردا، ئەو رێژەیە بۆ 45.8% دابەزیوە و لە گوندەكانیشدا هەر بە نزیكەی 45% ماوەتەوە. 59.4%ی بەشداربووانی سلێمانی لەم راپرسییەدا گوتوویانە كار دەكەن. لە هەولێر ئەو رێژەیە 54.6%بووە. دوای ئەوانیش هەڵەبجە و زاخۆ هاتوون. كەمترین رێژەش لە گەرمیان بووە كە 25.9%بووە. بەرزترین ریژەی بێكاری لەنێو بەشداربووانی ئەم راپرسییە لە  گەرمیان بە 20.4%، دهۆك 15.9%، زاخۆ 13.3% و هەڵەبجە 11.1%بووە. بەرزترین رێژەی ئەوانەش كە بە ناچالاكی ئابووری هەژمار دەكرێن لە گەرمیان و راپەڕین بوون كە لەسەرووی 53%ەوە بوون. دوای ئەوانیش سۆران بە 44.2%دێت و دواتریش دهۆك و هەڵەبجە دێن.

19.3%ی بەشداربووان لە تەمەنی 18-24 ساڵیدا بوون و زۆرترین رێژەش لەنێو گرووپی 25-39 ساڵیدا بووە كە رێژەكەی 39.9%بووە. لە دوای ئەویش، گرووپی تەمەنیی 40-59 ساڵی دێت كە 30.3% بووە و، هاونیشتمانیانی سەرووی 60 ساڵیش 10.5%ی بەشداربووانی ئەم راپرسییەیان پێكهێناوە. رێژەی هاوبەشی تەمەنی بەشداربووان لەم راپرسییەدا 38 ساڵ بووە و كۆی ئەندامانی خێزانیش نزیكەی 6 كەس بووە لە سەر ئاستی هەرێمی كوردستان كە زیاتر لە 4 كەسیان لەسەرووی 17 ساڵن. بەرزترین رێژەی ئەوانەی كار دەكەن، هەروەها بەرزترین رێژەی ئەوانەی كارناكەن و تەنانەت بەرزترین رێژەی ئەوانەش كە ناچالاكی ئابوورین هەر لەنیو گرووپی تەمەنیی 25-39 ساڵیدایە. بەرزترین رێژەی گەنجانی تەمەنی 18-24 ساڵ لەنێو بەشداربووانی ئەم راپرسییە لە زاخۆ بە 25%، گەرمیان 24.1%، راپەڕین 22.4% و دهۆك 21.6% بووە.