بۆ وڵات l ئاكۆ محەممەد

لە كوردستان لە دوای راپەڕینی 1991، لە رێگەی بیری كوردستانیانەی نێو پەرتووكەكانییەوە خۆشمویست. پەرتووكەكانی زۆر بە ئاستەم دەستدەكەوتن. ئەوانیش هەموویان نا. ئەوانەی دەستیشدەكەوتن بە نرخێكی گران و چاپ و كۆپییەكی زۆر خراپەوە هەبوون، بەڵام ئەو بیرەی لەنێویاندابوو ئەوەیان دەهێنا بەهەموو سەختییەكەوە بیانخوێنییەوە.
لەنێو پەرتووكەكانی د.جەمال نەبەز (1/12/1933-8/12/2018) دا، خۆت وەك نەتەوە و، كوردستانیشت وەك وڵات دەدۆزییەوە. ئەو پەرتووكانە ئێمەی گەنجی تازە پێگەیشتووی دەورەدراو بە بیری عێراقچێتی فێر دەكرد كوردستان هەبوونێكی مێژوویی و جوگرافی راستەقینەیە، بێ مۆرالی زلهێزەكان و داگیركەرانی كوردستان و نەبوونی ئیرادەی ئازاد بەهۆی بیری هاوردەكراو و دۆگماوە، ئەو وڵاتەیان كردووەتە ژێردەستی دەوڵەتی تازەدروستكراو و سێ نەتەوە، كە دووانیان كەم مێژوون لەو ناوچەیەدا. فێریان دەكردی یەكسانی بنەمایەكی خوایی و مرۆڤانەیە، بۆ هەمووان وەك یەكە و ناكرێ رێژە و پلەی بۆ دابنرێت، ناكرێت بڵێین دەبێ عەرەب سەت لە سەت ئازادبن، بەڵام كورد 40 لە سەت ئازادبن. بۆ ئەوەی مرۆڤ بتوانێ وڵاتەكەی سەربەخۆبێت، دەبێ یەكەمجار بیری ئازادبێت و خۆی ئازاد بكات. ژیانی ئازادو خۆشیش هەر بە بیری ئازاد دروستدەبێت. بۆیە ئازادی بەهایەكی گەورە و مانایەكی فەلسەفیی زۆر مەزنی هەبوو لەلای د.جەمال نەبەز. هەر بەو بیرە ئازادەو بە باوەڕی تەواو بە مافداری كورد بۆ سەربەخۆیی لەسەر خاكی وڵاتەكەی، مافەكانی وەك ئۆتۆنۆمی و فیدرالی و ئەوانەی بە “فشە ماف” و “خەیاڵی” دەبینین كە بەهیچ شێوەیەك ناتوانن چارەسەربن بۆ مافەكانی نەتەوەیەكی خاوەن وڵاتی بێ دەوڵەت و دەوڵەتە داگیركەرەكان خۆشیان بەوشێوە هاوبەشییەی كورد رازینابن بەكردەوە. لەبەرئەوەش بوو، بە هیچ شێوەیەك لە ساڵی 2005دا پشتیوانی لە دەستووری عێراق نەكرد، چونكە دەستوورەكە دانی بەوە دانەنا كە دەوڵەتی عێراق لە دوو وڵات پێكدێت : عێراق و كوردستان. هەروەها لەوباوەڕەدابوو تائێستا یاسا و دەستوور هیچ بایەخێكیان نییە لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاست دا. چونكە پێیوابوو ئەوەی جێبەجێدەكرێت لۆژیكی هێز و دەستباڵاییە نەك یاسا و دەستوورەكان لەو ناوچەیەدا. هەروەها لەو باوەڕەدابوو ئەوەی دەبێ بخرێتە گشتپرسییەوە سەربەخۆیی باشووری كوردستانە نەك كەركووك و ناوچە كوردستانییەكان كە خرابوونە قوماری مادەی 140ەوە.
د.جەمال نەبەز، رابردووی كوردستان و كەتواری ئێستای وڵات و، سوود وەرگرتن لە پاشخانی بیری لە كوردستان و پێشكەوتنی زانستیی جیهانی كردبووە كەرەستەیەك بۆ دروستكردنەوەی بیری كوردستانی، لەوبارەشەوە زۆر لێكۆڵینەوەی بەنرخی نووسیون، ئەو هەوڵە بەدیارتر لە نووسینی (كاژیكنامە) لەساڵی 1959وە وەك هەوڵێكی نێوكۆیی كە زیاتر بەرهەمی د.جەمال نەبەز بوو دەستیپێكرد، تاوەكو هەموو لێكۆڵینەوەكانی لەسەر كۆمەڵگەی كوردستانی و بزاڤی رزگاریخوازی كوردستان و فەلسەفەی كوردستانی كە ئەو لەسەرەتادا بە “بیری نەتەوەیی یان قوتابخانەی كوردیی سۆسیالیزم” ناویناوە.
د.جەمال نەبەز نەكەوتە داوی “خەریككردن و خافڵكردنەوە”، وەك ئەوەی زۆر رۆشنبیر و نووسەری كورد هاتن و رۆیشتن هەر خەریكی شرۆڤەكردن و لێكدانەوەی ململانێی نێوان حیزبەكانی نەتەوە سەردەستەكانی دەوڵەتە داگیركەرەكانی كوردستان بوون، یان خەریكی لێكدانەوەی لێدوانە ناوە ناوە نەرمەكانی هەندێ لەو حیزبانە بوون لەچاوەڕوانی ئەوەدا بەڵكو ئەوە خوایە دڵیان نەرمببێت بۆ وردە مافێكی كورد، بەڵكو بەردەوام كاری لەسەر بیری نەتەوەیی كورد دەكرد. مامۆستا جەمال نەبەز هەوڵی بۆ خوێندن بە كوردی (بە سیستەم و پرۆگرامی كوردی نەك تەنیا بە زمانی كوردی)، كردنەوەی بەشی كوردی لە زانستگە و رادیۆكان دا، ئەوكاتەی خاوەن رێبازێكی نووسراوی كوردی سیاسی نەبوو، بەڵام دوای ئەوە رێگەیەكی روونی هەبوو و، تاوەكو كۆچی دواییكرد ئەو رێگەیەی بەرنەدا.
مامۆستا جەمال نەبەز و هاوبیرەكانی لە كۆتایی پەنجاكانی سەتەی رابردووەوە بە دانانی رێبازێكی كوردستانیانە، بە بەكارهێنانی دەستەواژەی ناوابەستە بە داگیركارییەوە، ئازادی وڵاتیان لە هزری مرۆڤی كورددا دەچاند. دەستەواژەكانی “باشووری كوردستان”، “باكووری كوردستان”، “رۆژهەڵاتی كوردستان” و “رۆژئاوای كوردستان” یەكەمجار لەنێو چاپەمەنی و نووسراوەكانی ئەواندا فراوانبوون وەك دەستەواژەی تازەی سیاسی، كە دەربڕی بیرێكی تازە و بیركردنەوەیەكی تازەبوون سەبارەت بە وڵاتەكەمان.
كە ئەو هەموو بیرە دڵخوازەی خۆم لە نووسینەكانی مامۆستا جەمال نەبەزدا هەڵدەهێنجا، زۆر چووبووە دڵمەوە، هەر بیستنی ناوەكەی خۆشی پێدەبەخشیم. ئەوەبوو رۆژێك لە كۆتایی نەوەتەكاندا كە لەگەڵ د.مارف خەزنەدار دانیشتبووم لە ماڵەكەی لە هەولێر، ژمارە تەلەفۆنەكەی مامۆستا جەمال نەبەزم لێوەرگرت. تەلەفۆنم بۆ كرد، داوام لێكرد كە بۆ رۆژنامەی (میدیا) بنووسێت كە ئەوكات دوو هەفتە جارێك بڵاودەكرایەوە، دوای گفتوگۆیەكی زۆر دەستیكرد بە ناردنی نووسینەكانی بۆ من، ئێمەش هەموو جار دەستنووسەكانی ئەومان چاپدەكردن و بە فاكس بۆم دەناردەوە، هەندێجاریش دوو جار بۆم دەناردەوە بەهەمان رێگەی فاكسەوە. بەوشێوەیە دوای دامەزراندنی هەفتەنامەی (رووداو)یش بەردەوامبوو لە ناردنی نووسینەكانی، تاوەكو ساڵی 2012، لەوكاتەوە چیدیكە نووسینی بۆ نەناردم، چونكە نەیدەویست پڕۆژەی دروستكردنی تەلەڤزیۆن و رادیۆی رووداو جێبەجێبكەم.
ئەوانەی نووسینەكانی مامۆستا جەمال نەبەزیان خوێندبێتەوە، ئەوانەی شارەزای شێوەی ژیانی مامۆستا جەمال نەبەز بوون لە كوردستان و ئەڵمانیا، دەزانن هەموو ژیانی خۆی بۆ كوردستان تەرخانكرد، چونكە دڵدار و عاشقی كوردستان بوو، هەروەك ئەو عاشقەی جگە لە خۆشەویستەكەی هیچ شتێكی دیكە شایەنی عاشقبوونەكەی نابینێت، ئەویش هەموو خۆشەویستییەكەی خۆی دابووە كوردستان، تاوەكو رادەی ئەوەی كە هاوبیری دڵسۆژ و وەفاداری مامۆستا جەمال نەبەز هۆشەنگ ئۆسمان سەبری دەیگوت :“لەبەر كوردستان هیچ خۆشی و ئاهەنگێكی نەبوو، رۆژ و شەو بیری هەر لای كوردستان بوو”. مامۆستا جەمال نەبەز هەموو كارێكی بۆ كوردستان دەكرد، بەبێ ئەوەی چاوەڕێی هیچ دەستكەوت و پاداشتێك بێت بۆ خۆی. لەگەڵ ئەوەشدا زۆر كوردی پەنابەر كە چوونەتە ئەڵمانیا زۆرجار ئەوەیان بۆ من و زۆر كەسی دیكە گێڕاوەتەوە كە د.جەمال نەبەز چۆن بە دڵسۆژی یارمەتیداون. نیعمەت خانی خوشكی مامۆستا جەمال نەبەز دەڵێت زۆرجار كە باسی ئەوەی لەگەڵ كردووە، حەزدەكات منداڵێكی هەبێت، مامۆستا جەمال نەبەز بەوشێوەیە وەڵامیداوەتەوە: “كورد هەمووی كچ و كوڕی منن”.
هەروەك لەو هەڤپەیڤینەش دا دەردەكەوێت كە لەو پەرتۆكەدا بڵاوكراوەتەوە، ژیانی مامۆستا جەمال نەبەز لە ئەوروپا ئاسان نەبووە، چونكە كەسێكی بیرمەند بووە، هەمیشە دیدێكی رەخنەگرانەی هەبووە تەنانەت بەرامبەر ئەوروپاش، ئەویش لە روانگەیەكی كوردییەوە، چونكە پێیوابوو لەسەردەمە جیاوازەكاندا پشتیوانییان لە دەوڵەتە داگیركەرەكانی كوردستان كردووە بەبێ ئەوەی دان بەو هەڵەیە دابنێن. لەگەڵ ئەوەی د.جەمال نەبەز نانی خۆی بەسەختی پەیدا دەكرد، چونكە لە هیچ تەمەنێكدا دەستی لەبەر هیچ كەس و حیزب و دەوڵەتێك پان نەكردووەتەوەو هیچ یارمەتییەكیشی قبوڵ نەكردووە، بەڵام لە هەمانكاتدا زۆر دەستكراوەبووە بۆ هەموو كوردێك.
من یەكەمجار لە 21ی نیسانی 2007 لە بەرلین چاوم بە مامۆستا جەمال نەبەز كەوت، ئەو رۆژە بۆ من رۆژێكی زۆر خۆشبوو، دوای ئەوە بە چەند ساڵێك لە شاری فرانكفۆرت چاوم پێیكەوتەوەو چەند رۆژێك پێكەوەبووین. دوایین جاریش بەتایبەت لە بەرلینەوە هات بۆ شاری كوێلن بۆ بینینی من. بەڕاستی ئەو دانیشتنانە بەشێكن لە خۆشترین چاوپێكەوتن و دانیشتنەكانی ژیانم. هەمیشە كە دەچمە ئەڵمانیا، هەستێكی سەیر دامدەگرێت، چونكە مامۆستا جەمال نەبەز بەشێوەیەكی بەردەوام دەخاتە بیروەریمەوە. ئێستاش كە ئەو پێشەكییە لە شاری دووسلدۆرفی ئەڵمانیا دەنووسم، ئەو هەستە دایگرتووم، كە حەزدەكەم مات ببم و بیربكەمەوە، بێگومان بیركردنەوەش لە مامۆستا جەمال نەبەز راتدەكێشێتەوە بۆ بیركردنەوە لە دۆزی كورد و كوردستان.
ئەوكاتەی لە هەفتەنامەی (میدیا) بووم، مامۆستا جەمال نەبەز داوای لێكردم كە هەموو نووسینەكانی لە چوارچێوەی پەرتۆكێكدا بۆ كۆبكەینەوە لەسەر خەرجیی خۆی، ئەوەبوو كردمان و وەك دوو بەرگی زنجیرەی كۆبەرهەمەكەی چاپكران، بەڵام ئەو سێ باسەی كە لە هەفتەنامەی (رووداو)دا بڵاوكراونەتەوە، هەروەها پووختەی ئەو سەمینارەش كە رووداو لە فرانكفۆرت بۆی سازكرد، نەچوونەتە چوارچێوەی پەرتۆكەوە، بۆیەش بە پێویستم زانی وەك وەفادارییەك ئەو چوار بەرهەمەی، لەگەڵ هەڤپەیڤینێكی بڵاونەكراوەیدا وەك بەرهەمێكی دیكەی بیر و كاری مامۆستا جەمال نەبەز بەناونیشانی (بۆ وڵات) چاپ و بڵاوبكەمەوە.
هەزاران چرا لەسەر گۆڕی مامۆستا جەمال نەبەز بن و ئێزدانی مەزن ئاگای لە گیانی پاكی بێت.

14/1/2021
دووسلدۆرف