ئەلیكساندەر دووگین سیاسەتزانی رووسی لە بابەتێكدا كە تایبەت بۆ ناوەندی لێكۆلینەوەی روودا نووسیبووی جەخت لە پێویستییی داننانی دنیا بە ناسنامەی نەتەوەیی كورد دەكات و و كورد لەو گرووپانانە جیا دەكاتەوە كە خۆی دەستەواژەی گەلیان بۆ بەكاردێنێت. باسی ئەوەش دەكات كە كوردەكان هەقی خۆیانە نەتەوەی خۆیان پێكەوە بنێن و ئەمەش ئاماژەیەكە بۆ دامەزراندنی دەوڵەتیكی كوردی كە ئەو پێیوایە دەبێ گەوهەرەكەی كولتووری كوردانی ئێزدی بیت. دووگین تیرۆر بە گەورەترین دوژمنی كورد دەزانێت بەلام لەمدواییانەدا دەستەواژەی تیرۆری كوردی لە چاوپێكەوتنەكانیدا لەگەڵ تەلەفزیۆنەكانی تروكیا بەكاردەهێنێت. مرۆڤ ئاسانتر لە كەسێكی وەك وەك تێرزا مەی تێدەگات كە لە بەر بەرژەوەندی بۆ یەكەمجار دەستەواژەی تیرۆری كوردی لە ئاستی نێودەوڵەتیدا داهێنا. بەڵام ئەمە بۆ كەسێكی وەك دووگین پرسیاری زیاتر هەڵدەگرێت. ئەم بابەتەی بەردەستتان پێشتر بڵاوكراوەتەوە بەڵام لەبەر ئەوەی یارمەتیدەرمان دەبێت هەتا بزانین پاشخانی هەڵوێستەكەی ئێستای دووگین لەسەر بنەمایەكی سیاسی – بەرژەوەندییە یان لەسەرچاوەیەكی فیكرییەوە هاتووە، جاریكی دیكە بلاوی دەكەینەوە.
ئەلیكساندەر گێلیڤیچ دووگین زانای سیاسی رووسی و راوێژكاری ڤلادیمیرپۆتن سەرۆكی روسیا
لــە ســەرەتادا ئــەوەی پێویســتە گرنگــی پێبدەیــن و لێیوردبینــەوە ناســنامەی كوردانــە. لــە جیهانـی ئەمـڕۆدا كۆمەڵـە مۆدیلێكـی ئاڵۆز بۆ پێناسـەكردنی جیـاوازی نێوان چەمكـی نەتەوە و گـەل هەیـە. گـەل چەمكێكـی سیاسـییە، بـەاڵم نەتـەوە مێژووییـە. هەمـوو نەتەوەیـەك نابـێ بـە گـەل، هـەروەك چـۆن هەمـوو گەلێـك لـە نەتەوەیەكـی تایبـەت پێكنایێـت. بـۆ منوونــە لــە بەلجیــكا، چەندیــن نەتــەوەی جیــاوازی وەك فالمینگــس و وەڵێنــس دەژیــن كــە هەریەكێكیــان نوێنەرایەتــی كۆمەڵــە ئەتنۆســێكی جیــاواز دەكــەن و بەیەكــەوە گەلــی بەلجیكایــان پێكهێنــاوە، بــەاڵم قەوارەیەكــی سیاســی لەنێــو واڵتێكــدا كــۆی كردوونەتــەوە. كوردیــش هــەن و گومــان لــە نەتــەوە بوونیــان ناكرێــت. زۆر گرنگــە ئــەوە بزانیــن كــە لــە بیرۆكــەی كولتــووری پێكەوەبوونــدا، بێگوێدانــە ئــەوەی كــە ئایــا لــە توركیــا، ســووریا، عێــراق یــان لــە ئێــران دەژیــن، ئــەوان وەك پێكهاتەیەكــی تەبــا و یەكگرتــوو دەردەكــەون.
هەروەها، دووپاتیدەكەمــەوە كــە گومــان لــە نەتەوەبووونــی كــورد نییــە و لــەو چوارچێوەیەشــدا پێویســتە هەمــوو ئــەو دەوڵەتانــەی كــە كوردیــان تێــدا دەژی، دان بــە نەتــەوەی كــورددا بنێـن. مـن دەمـەوێ لـە دیاریكـردن و دەستنیشـانكردنی مانـای نەتـەوەدا، ئـەو چەمكـەی كـە خۆم لـە پەرتووكەكامنـدا بـەكارم هێنـاوە، باسـبكەم. نەتـەوە كۆمەڵـە خەڵكێكـن كـە قەدەرێكـی مێژوویــی بەیەكــەوە كــۆی كردوونەتــەوە و یەكیانگرتــووە. یەكبوونــی رەگــی ئەتنۆســی یاخـود هاوئاینـی گـەالن ناكاتـە نەتـەوە، بـەاڵم قـەدەر دەیانكاتـە نەتـەوە. بـە دڵنیاییـەوە، 21 زمـان و كولتـوور لەوبارەیـەوە رۆڵێكـی گرنـگ دەگێـڕن، بـەاڵم مێـژوو لـەالی خـۆی هەمـوو شــتەكان دادەپۆشــێت. خەڵــك لەبــەر هۆكارێكــی مێژوویــی بــە زمانێــك قســە دەكــەن و زمانێكیـر بـەكار ناهێنـن. بەدڵنیاییـەوە كـورد نەتـەوەن، پێكـەوە گرێـدراوی چارەنووسـێكی مێژوویی،كولتــووری و زمانیــی هاوبەشــن. لــە پێكهاتــەی ناســنامەی كوردیــدا مــن هەســتم بــە شــتێكی ســەرنجڕاكێش كــرد: ئەویــش ئەوەیــە كــە ئێزدییــەكان زۆر بــە قوڵــی هەســت بــە ناســنامەی كــوردی خۆیــان دەكــەن و كاری لەســەر دەكــەن. ئێزدییــەكان لەنێــو كــورددا كەمینــەن، بــەاڵم ئــەوان پێناســە یاخــود نوێنەرایەتـی دڵ و شـێوازی نەتـەوەی كـورد دەكـەن. ئێزدییـەكان بـە تەنیـا بریتـی نیـن لـە چاالكرتیــن كــورد، بەڵكــو هەمــوو ئــەو كوردانــەی دیكــەش كــە هەوڵــی بــە دەســتهێنانی ناسـنامەی تەواویـی كـوردی و تایبەمتەندییـە رەسـەنەكانی خۆیـان دەدەن بەهەمـان شـێوە ســەیردەكرێن . مـن حەزدەكەم سـەرنج بدەمـە نادادپـەروەری شـوێنكەوتووانی گرووپە ئایینییـە جیاوازەكانی نێـو كـوردان بـۆ الی سـەنتەری ناسـنامەی كوردی . بــە بــڕوای مــن ئێزدییــەكان گەوهــەری ناســنامەی كوردیــن. چونكــە ئــەوان جێبەجێــكار و پارێــزەری ئــەو شــتەن كــە دەتوانرێــت بــە “رەمــزی كــوردی” ناوبرنێــت . ئایینــی ئیســام شـوێنكەوتووانی خـۆی لـە رسووشـت و گەوهـەری كـوردەواری دوورخسـتووەتەوە و زیاتـر و ئاســانرت ئاوێتــەی كۆمەڵگەكانــی دیكــەی كــردووە. بەگوێـرەی بیروباوەڕێـك، كـورد مێژوویەكـی یەكگرتوویان هەیـە. لە هەمانكاتدا نیشـانیانداوە كـە خەڵكێـك دەتوانـێ بەبـێ دەوڵەتیـش هەبـن یـان بەشـێك نەبـن لـەو گەلـەی كـە مـاوەی ســەدان ساڵیشــە لەنێویــدا دەژیــن. گــەل – تێگەیشــتنێكی سیاســی ســەردەمیی نوێیــە.
پێكهاتـەی دەوڵەتـی نەتەوەیـی لـە ئەوروپـا بـووە شـێوازێكی تایبەتـی سیاسـی و ئـەوەش تەنیـا لـە سـەردەمی ریفۆرمـی سـەدەی شـانزدەیەمدا سـەریهەڵدا. كاتێــك دەوڵەتــی فرەنەتەوەیــی لــە ئەورووپــا دروســتبوون، ئــەوان بیرۆكــەی نەتەوەیــان رەتكــردەوە. لەجیاتــی ئــەوەش گەلیــان وەك كۆمەڵگەیــەك پێناســە دەكــرد كــە تێیــدا هاوواڵتیبــوون گرنگــە نــەك نەتــەوە. هەمــوو نیشــانەكانی دیكــەی داوونەریتــی نەتــەوەی زۆرینــەش بەســەر ئەوانیدیكەشــدا رەنگیدایــەوە. ئەگــەر لەنێــو داوونەریتــی خێڵەكــی كۆمەڵگەكانــدا خەڵــك بــەو زمانــەی كــە دەیانــەوێ قســەدەكەن، ئــەوە لەنێــو میللەتــدا یاخــود گەلــدا دەبــێ بــەو زمانــە قســەبكەن كــە دەستنیشــانكراوە یاخــود لەنێــو كۆمەڵگــەدا زمانــی زۆرینەیــە. یــەك مۆدیلیــی بــۆ هەمــوو 22 كۆمەڵگـە بەدەردەكەوێـت. لەوكاتـەدا بەشـێوەیەكی ئاسـایی لـە هەمـوو زیاتـر جیاوازییەكـە لــە نەریتــدا دەردەكەوێــت . لەبەرئەوە، سیاسەتی نەتەوەیی وەك دیاردەیەكی بوورژوازی دەردەكەوێت. پرســی كــورد ئێســتا پرســێكی واقعییــە و هەیــە. ئێســتا كــورد لەپێنــاو دەســتەبەركردنی مافەكانـی و بـۆ دروسـتكردنی كیانێـك لـە هەوڵـی وەرگرتنـی ئەزموونـی نەتەوەكانـی دیكەی وەك واڵتانــی عەرەبــی یــان توركیــا دایــە.
هەروەهــا لــە هەوڵــی بەرزكردنــەوەی دەنگــی دامەزراندنـی دەوڵەتــی نیشـتیامنیدایە. واتــە دەیانەوێـت لـە واڵتێكــی نەتەوەییـەوە ببنــە فرەنەتەوەیـی. هـەر ئـەو هەنـگاوەش كێشـەیەكی گـەورەی لەگـەڵ گەالنـی توركیـا، سـووریا، ئێـران و عێـراق بـۆ دروسـتكردووە. لـە راسـتیدا ئەگـەر ئێمـە بـەوردی تەماشـای بوونـی دەوڵەتانـی نەتەوەیـی سـووریا و توركیـا و ئێــران و عێــراق بكەیــن، دەزانیــن كــە ئەوانیــش دێزاینێكــی دەســكردن. لەكاتــی خۆیــدا ئـەو شـوێنانە بەشـێك لـە ئیمپراتۆریەتـی ئاشـووری و سـۆمەری و فارسـی و عوسـانییەكان بــوون. دەوڵەتــی نەتەوەیی،ئێســتا كورتكــراوە و بچووكردنــەوەی شــێوازی ئیمپراتۆریەتــە ودروسـتكراوی شـێوازی سـەردەمی نوێیـە. لــەو نێوەنــدەدا كــورد بەســەر چەندیــن واڵتــدا دابەشــكران كــە لــە دوای رووخانــی ئیمپراتۆریەتــی عوســانی هاتنەكایــەوە. لەســەردەمی ئیمپراتۆریــادا هەســت بــە هیــچ كێشـەیەك نەدەكـرا ، بـەاڵم ئـەو كاتـەی نەتەوەكانـی دیكـەی هاوسـنووری ئیمپراتۆریـەت دەســتیان بــە دروســتكردنی دەوڵەتــی نەتەوەیــی كــرد، پرســی دروســبوونی دەوڵەتــی نەتەوەیــی كوردیــش هاتەئــاراوە. بێگومـان، ئـەو بارودۆخـە بـووە هـۆی رووبەڕووبوونـەوە لەگـەڵ هەمـوو ئـەو دەوڵەتانـەی كوردیــان تێــدا دەژیــا. لەســەر ئــەوە لــە عێــراق لــە ســەردەمی ســەدام حوســێن دا، ئــەو هەمـوو ئـازار و دەردەسـەریانە دەركەوتـن. لەگـەڵ ئـەوەی دەوڵەتـی نەتەوەیـی لـە توركیـا دروسـتكرا، لەوێشـدا پێكدادانـی جیـددی روویانـدا. راپەڕینـی پارتـی كرێكارانـی كوردسـتان دژی توركیـا دەركـەوت ، بـەاڵم لـە سـووریا و ئێرانـدا نەگەیشـتە ئـەو ئاسـتە. كــوردی هەرچــوار پارچەكــە ســەردەمێك لــە ســەردەمەكان كاریــان كــردووە و پــڕۆژەی دروسـتكردنی دەوڵەتیـان هەبـووە. چەنـد زیاتـر هەوڵیانـداوە و پڕۆژەكانیـان كاریگەرتـر و بەهێزتربـووە، ئەوەنـدەش زیاتـر لەالیـەن ئـەو دەوڵەتـە نەتەوەییانـەی كوردیـان تێـدا دەژی دژایەتیكـراون. ئـا ئـەوەش هـۆكاری سیاسـیی كێشـەی كـوردە. لــە راســتیدا فاكتــەری كــوردی لــە ســەردەمی پۆســت كۆڵۆنیالیــزم و لــە ســەردمی 23 كۆڵۆنیالیزمـی ئینگلیزیـدا گرنگییەكـی وای پێنـەدراوە. هەرچەنـدە ئینگلیـزەكان لەگـەڵ كـورد بــۆ چارەســەركردنی هەندێــك لەكێشــەكانی دووبــارە داڕشــتنەوەی جیهــان و الوازكردنــی ئیمپراتۆریەتــی عوســانی كاریــان كــردووە، بــەڵلم كــورد هــەر بــەم شــێوەیە مانــەوە و نەیانتوانــی دەوڵەتــی نەتەوەیــی دروســتبكەن. بــەاڵم لەســەردەمی پۆســت كۆڵۆنیالیزمــدا، ئێســتاش حەزدەكــەن ئــەو دەوڵەتــە بــۆ خۆیــان دروســتبكەن.
لـە سـەردەمی پێداچوونـەوەی سیاسـی بـە رۆژهەاڵتـی نێوەڕاسـتدا، بەتایبەتـی لـە مـاوەی پــڕۆژەی دروســتكردنی “رۆژهەاڵتــی نێوەڕاســتی گــەورە”ی ئەمریكییەكانــدا كــە كۆندەلیــزا رایـس لـە سـاڵی 2002 لـە ئەنقـەرە ئامـاژەی پێكـرد، پرسـیاری ئـەوە هاتەئـاراوە كـە ئایـا ئەمریكییـەكان هـاوكاری دامەزراندنـی دەوڵەتـی نەتەوەیـی كـوردی دەكـەن یـان نـا؟ لـەو سـاتەوە كۆلۆنیالیزمێكـی سیاسـی نوێـی واڵتانـی رۆژئـاوا بـە دیاركـەوت، بـەاڵم ئەمجارەیـان لەجیاتــی ئینگلیــزەكان، ئەمریكییــەكان بــوون. ئــەوان بڕیاریانــدا نەخشــەی نەتەوەیــی دەوڵەتانــی رۆژهەاڵتــی نێوەڕاســت بكێشــنەوە و لەوەشــدا نەخشــەی دەوڵەتــی كــوردی بەدیاركــەوت. ئەوانــەی كــە پشــتگیری دروســتكردنی دەوڵەتــی نەتەوەیــی كوردیــان دەكــرد، ئــەو الیەنانەبــوون كــە هاوپەیامنــە راســتەوخۆكانی ئەمریــكا یاخــود ئــەو الیەنانــە بــوون كــە ئامێـری دەسـتی ئـەو واڵتـەن. تاكـە دەوڵـەت لـە جیهانـدا كـە پەیامنـی دەوڵەتبوونـی بـە كــورد دا، ویالیەتــە یەكگرتووەكانــی ئەمریــكا بــوو. ئەمریكییــەكان بــۆ مەبەســتی خۆیــان كوردیــان فریــودا، بــەاڵم لــەوەدا چ ئامانجێكیــان هەبــوو؟ یەكەمیـن جـار، ئەمریكییـەكان لـە عێراقـدا هـاوكاری كوردیـان كـرد. سـەدام حوسـێن زۆر گویڕایــەڵ و هــاوڕاو هاوپەیامنــی ئەمریــكا نەبــوو. هەروەهــا بــە هــاوكاری دانیشــتوانی ســوننە مەزهــەب سیاســەتێكی رێكخــراوی تایبەتــی نەتەوەیــی پەیڕەودەكــرد و كــورد و شـیعەكانی عێـراق بوونـە قوربانـی ئـەو سیسـتەمی بەڕێوەبردنـە. ئەمریكییـەكان پێویسـتیان بــە گوشارخســتنە ســەر ســەدام حوســێن بــوو، بۆیــە بــەو ئەندازەیــە هــاوكاری كــوردە جوداخــواز و یاخیبووەكانــی كــرد تاوەكــو دەســت لەكاروبــاری عێــراق وەربــدەن. لەكاتــی پەالماردانــی ئەمریكییــەكان بــۆ ســەر عێــراق، هاوكاریكردنــی كــورد رۆڵێكــی زۆر گرنگــی لــە دەســتگیركردنی ســەدام حوســێن و ســزادانی گێــڕا. كــورد لەوكاتــەدا هــەروەك بەشــێك لــە هێزەكانــی ئەمریــكا لــە عێــراق بــوون. بارودۆخەكــە لەگــەڵ كــورد لــە توركیــادا بەتــەواوی جیاوازتــر بــوو، چونكــە تاوەكــو ئــەو ســاتانەش توركــەكان هــەر گوێڕایەڵــی سیاســەتی ئەمریكییــەكان بــوون. لەبەرامبــەردا، 24 كوردانـی توركیـا وەك دووژمـن و دژبەرێكـی خۆیـان تەماشـای ئەمریكییەكانیـان دەكـرد و لەكاتــی شــەڕی ســارددا هــاوكاری یەكێتــی ســۆڤیەت بــوون.
هـەر لێرەشـدا، پارتـی كرێكارانـی كوردسـتان سـەریهەڵدا. بۆچـی ئـەو پارتـە ئەو نـاوەی هەیە یاخـود بـەو ناونیشـانەوە ناونـراوە؟ پێویسـتە ئـەوە بزانرێـت ئـەوان هیـچ پەیوەندییەكیـان بەالیەنـی كۆمۆنیسـتی و سـتایلی سـۆڤیەتییەوە نەبـووە، تەنیـا لەژێـر كاریگـەری لۆژیكـی جیۆسیاسـیدا ئـەو ناوەیـان لـە خۆیـان نـاوە، چونكـە نەیاندەتوانـی هیـچ جـۆرە هاوكارییەكی دیكـەی دەوڵەتـان بەدەسـتبێنن. بەوشـێوەیە پارتـی كرێكارانـی كوردسـتان دەركـەوت كـە بـە پشـتگیری و هاوكارییەكانـی سـۆڤیەت، پێداگـری لـە مـاف و ئیمتیازاتەكانـی خۆیـان دەكـرد. بارودۆخەكــە لەنــاكاو لەســاڵی 2000 گۆڕانــكاری بەســەردا هــات. كاتێــك توركیــا وازی لــە پشتبەســن بــە ئەمریكییــەكان هێنــاو لــە پاراســتنی خــاك و بەهێزكردنــی دەوڵەتــە نەتەوەیەكەیـدا زیاتـر گرنگـی بەخۆیـدا، واتـە ئـەو كاتانـەی كەمالییـەكان لـە توركیـادا زیاتـر خۆیـان بـە دوورخسـت و گرژییەكانـی پەیوەندییەكانـی نێـوان رووسـیا و توركیـا رەوینـەوە، ئەوكاتـە دەسـتی ئەمریكییـەكان بـە كوردانـی توركیـا گەیشـت. لەوكاتـەدا پـڕۆژەی دەوڵەتـی كوردسـتان هاتـە ئـاراوە. ئـەوە پەیوەنـدی بـەوەوە هەبـوو كـە ئەمریكاییـەكان دەبوو پشـتی هاوپەیامنـە بچوكەكەیـان بگـرن كـە خـەو بەسـەربەخۆییەوە دەبینـن، بـۆ ئـەوەی توركیـا كۆنـرۆڵ بكـەن. ئەمریكاییـەكان فاكتـەری كوردیـان بـۆ دژایەتیكـردن و گوشـاردانان لەسـەر ئەنقـەرە بەكارهێنـا. كاتێــك كــوردی ســووریا و عێــراق و توركیــا و ئێــران وەك گوێڕایەڵێكــی دەزگا نهێنییەكانــی ئەمریـكا بەدیاركەوتـن، دەسـتی ئەمریكاییـەكان بـە فاكتـەری كـوردی گەیشـت و پـڕۆژەی كوردســتان وەك گرنگرتیــن ســراتیژی بەڕێوەبردنــی سیاســەتی ئــەو واڵتــەی لێهات.كــوردی ســووریا ئاراســتەیان بــۆ الی ئەمریكایــە و بەشــێوەیەكی گشــتی لــە شــەڕی ناوخۆیــی سـووریادا لەالیـەن ئەمریـكاوە هـاوكاری و یارمەتییـان پێـدەگات. هەروەها كـوردی عێراقیش بەشــێوەیەكی راســتەخۆ لــە ژێــر كۆنرتۆڵــی واشــننت دان. بەڕێوەبردنــی كــوردی توركیــاش راســتەوخۆ لەالیــەن دەزگا ئەمنییەكانــی ئەمریــكا و تــۆڕە ئەمنــی و دەزگا نهێنییەكانــی ئەمریــكا و بەریتانیــا لــە نــاو ســوپا و دەزگا نهێنییەكانــی توركیاوەیــە. مۆدیلــی خۆبەڕێوەبردنــی كــورد ئاڵــۆزە و كــورد هەموویــان یــەك جــۆرە خەڵــك نیــن و هەڵگـری یـەك بۆچـوون نیـن. ئەمریكاییـەكان بەشـێوەیەكی رێكخـراو، هەنـگاو بەهەنـگاو هەرجــارەو بەجۆرێــك كێشــەی كــوردی بەرزدەكەنــەوە تــا چــۆن بیانــەوێ و پێویســت بـكات دژ بـە ئەنقـەرە بـەكاری بهێنـن. ئەردوغـان لـە ئەمریكاییـەكان تێگەیشـتووە و لـەو 25 حسـاباتانەدا دەریهێنـاون و بەشـێوەیەكیرت سیاسـەت دەكات. لەبـەر ئەوە دەتوانین پێشـبینی بكەیـن كـە كـورد لـە سیاسـەت و هەروەهـا لـە بـواری تیرۆریشـدا بەشـێوەیەكی ئەكتیفـر بەكاردەهێرنێـن. پـاش هەڵوەشـاندنەوەی یەكێتـی سـۆڤیەت، پارتـی كرێكارانـی كوردسـتان بــە هــۆكاری ئــەوەی سیاســەتی دژایەتیكردنــی توركیــا پەیــڕەو دەكات، تاكــو دێــت زیاتــر جێــگای بایەخــی ئەمریــكا دەبێــت.
رووســیا هیــچ پاســاوێكی پراكتیكــی نییــە بــۆ ئــەوەی كــورد بــۆ دەستخســتنە ناوكاربــاری ناوخــۆی توركیــا بەكاربهێنیــت بــەاڵم بــە پێچەوانــەوە ئەمریــكا ئەنگیــزەی زۆری هەیــە. ئێســتا ئێمــە لەنێــو ئــەو پالنــە جیهانییــە كوردییــە دایــن كــە كــورد بریتیــن لــە نەتــەوە و بـە دڵنیاییـەوە لـە قۆناخـی ئیسـتادا لەبـەر ئـەو هۆكارانـەی خـوارەوە ئەمریكاییـەكان لـە هەوڵــی ئــەوەدان بیرۆكــەی دەوڵەتــی كوردســتان وەك ئامڕازێــك بــۆ حــەز و ویســتەكانی خۆیــان بەكاربێنــن: یەكەم: لە بواری ئابووریدا خاكی كوردانی عێراق دۆڵەمەندە بە نەوت. دووەم: ســەرچاوە ســەرەكییەكانی ئــاوی هەمــوو عێــراق دەكەونــە ناوچــە كوردییەكانــەوە . لەبەرئـەوە بەدڵنیاییـەوە كـورد دەتوانـن زۆر بەجیـددی ئیـدارەی كاروبـاری رسووشـتی و تانانـەت ئیـدارەی جوگرافیـای سیاسـی ناوچەكـەش بكـەن. بەوشـێوەیە كـورد ئەمـڕۆ بوونەتە جێگــەی ســەرنجێكی زۆری یارییــە جیۆسیاســییەكان لــە ناوچەكــەدا و بەگشــتی كــورد دوو هەڵبـژاردەی جیۆسیاسـی لەپێشـە: یەكـەم: دروسـتكردنی دەوڵەتێكـی نەتەوەیـی كـە بـۆ ئـەوە دەتوانـن پشـت بـە هـاوكاری و پشــتگیرییەكانی ئەمریــكا ببەســن كــە لــەم پرۆســەیەدا دەبیرنێــت. ئەمریــكا دەیەوێــت زۆرتریــن بەرژەوەنــدی ســراتیژی بەدەســتبێنێ و دژی ئەســەد ئاراســتەیان بــكات یــان بــۆ كۆنرتۆڵكردنــی ئەردۆغــان و دروســتكردنی كێشــە بــۆ ئێــران وكۆنرتۆڵكردنــی عێــراق بەكاریانبێنێــت. هــەر لەبەرئــەو هۆكارەشــە ئێســتا هەندێــك لــە الیەنگرانــی دروســتكردنی دەوڵەتـی نەتەوەیـی كـوردی نایانەوێـت وەك داردەسـت و رێگـەی بەدیهاتنـی ئارەزووەكانی ئەمریــكا لــە ناوچەكــەدا بــن. ئــەوەش بــە دڵــی كــوردە ئێزدییەكانــە كــە زۆر لــە ئەوروپــا ئەكتیڤــن و كەمــر لــە ئەمریــكا چاالكــن. دەزگا ئەمنییەكانــی ئەمریــكا لەرێگــەی پۆزشــی ماقــووڵ، ناســنامەی ئێزدییــە رەســەنەكانیان لەنێــو كوردانــدا بەرزكردووەتــەوە تاوەكــو ئامانجەكانـی خۆیـان بەدیبێنـن.
لەڕاسـتیدا، پـڕۆژەی دروسـتكردنی دەوڵەتێكـی نەتەوەیـی كـوردی لـە بنچینـەدا دەوڵەتێكـی ئێزدییـە. هەرچەندە ئێسـتا ئێزدییـەكان ئایینێكـی كەمینەن و لەنێـو جیهانـی ئیسـامیدا خاوەنـی ئایینێكـی نامـۆن، بـەاڵم خاوەنـی مێـژوو و ئایدیۆلۆژیـا 26 و تەنانــەت پەیوەندییەكــی رۆحــی و دەروونیــن لەگــەڵ ئیرسائیــل و ئامرازێكــی دیكــەی سیاســی ئەمریكییــەكان لــە رۆژهەاڵتــی نێوەڕاســت پێكدێنــن. هەبوونــی پەیوەندییەكــی راســتەوخۆ لەگــەڵ دەزگا ئەمنییەكانــی ئەمریــكاو بەریتانیــا و بەرپرســانی دەزگا ئەمنییەكانــی ئیرسائیــل، الیەنگرانــی دامەزراندنــی دەوڵەتــی كوردســتان دەكاتــە رێبــەری ســراتیژی گــەورەی جیۆسیاســی ئەتڵەســی و لــەو هەلومەرجانەشــدا كوردســتان وەك بەشــێك لــە پــڕۆژەی ئەتڵەســی دەردەكەوێــت. دووەم: ئاراســتەی دووەم پەســندكردنی ناســنامەی كوردییــە بــە دەســتەبەركردنی مافــی ئۆتۆنۆمـی بـە بێئـەوەی دەوڵەتـی نەتەوەیـی دامبەزرێنێـت. ئـەوەش زۆر زیاتـر ئاشـتیانەترە و موڵتیپاڵنیــرە بــۆ هاوواڵتیانــی كــورد. لێــرەدا جیاوازییەكــی گــەورە و دژبەیــەك لــە رادیكالییەكانـەوە تاوەكـو میانڕۆیـەكان هەیـە. زۆری بیـروڕای جیاوازی سیاسـی و ئایدیۆلۆژی و بزووتنـەوەی ئایینـی و رێكخراوەیـی سـەلەفییەكان كـە بەشـێكی فراوانـی كـورد پێكدێنـن و دەتوانیـن وەك میانڕۆیـەكان ناویـان بنێیـن، ئامێـری دەسـتی دەزگا ئەمنییەكانـی ئەمریـكا نیــن. ئــەو كوردانــە دەتوانــن لەنێــو پــڕۆژەی دووبــارە بنیاتنانــەوەی تــەرازووی هێــزی ئۆراسـیا لـە رۆژهەاڵتـی نێوەڕاسـتدا شـوێنی خۆیـان ببینـەوە. ئـەوان دەتوانـن وەفـادار بـن بــۆ منوونــە بــۆالی هاوكۆلكــەی توركــە كەمالییــەكان كــە لــە داهاتــوودا دروســتدەكرێت ، ئەگـەر توركیـا پشـت لـە ناتـۆ بـكات لـە رووسـیا نزیـك ببێتـەوە. كەواتـە لـە چوارچێـوەی مۆدیلــی ئۆراســیادا، هەمــوو نەتــەوەكان، بەبــێ جیــاوازی ئــەوەی كــە دەوڵەتیــان هەیــە یـان نـا، لەنێـو چوارچێوەیەكـی تایبەتـی پارێـزراودا بەدیاردەكـەون. چونكـە رووسـیا خـۆی ئیمپراتۆریییــە. لەنێــو ئێمــەدا زۆر كەمینــەی نەتەوەیــی دەژیــن.
هەروەهــا ئۆراســیاییەكی زلهێزیــر فرەئەتنیــك دەبێــت. لەبەرئــەوە پاراســتنی ئــەو گرووپــە ئەتنۆســانە یــان ئــەو نەتەوانـەی كـە دەكەونـە چوارچێـوەی پـڕۆژەی ئۆراسـیا، لـە كۆتاییـدا بـۆ ئـەوان ئەولەویەتی دەبێـت. لێـرەدا دەتوانیـن چارەسـەری زۆربـەی كێشـە كولتـووری و شارسـتانی و ئایینـی و ئەتنۆســییەكانیش بكەیــن، ئەگــەر لــە بــەرەی ئۆراســیادا بــن. بەدڵنیاییــەوە ئــەو بیرۆكەیــە پێویسـتی بـە چەنـد تەنازولێكـی دیاریكـراوە لەالیەنـی سیاسـیەتی توركییـەوە كـە بەتـەواوی كـردە و هەنـگاوی جیـددی بـن. گوتــارەكان ئێســتا بــەو ئاراســتەیەن كــە هیــچ كاتێــك نابــێ ناســنامەی نەتــەوەی كــورد الوازبكرێــت. پێویســتە هــاوكاری بەهێزكردنــی ناســنامەی نەتەوەیــی كــوردی بكرێــت، بـەاڵم دەبـێ تـەواو لـە توونـدڕەوی دامباڵریـت و لـە پـڕۆژەی ئەتڵەسـی ئەمریكییـەكان بـۆ دامەزراندنـی دەوڵەتـی نەتەوەیـی كـوردی دووربخرێتـەوە. لەپێـش نەتـەوەی كـورد، پـڕۆژە 27 و ئاراســتەی ئۆراســیا هەیــە. ئــەوە مانــای رەتكردنــەوەی داردەســتبوونی ئەمریكییەكانــە. هەروەهـا جەختنەكردنـەوە لەسـەر دامەزراندنـی دەوڵەتـی نەتەوەیـی كـوردی كـە لەژێـر چاودێــری ئەمریكییــەكان بێــت و ئاراســتەكەی زیاتــر دژایەتیكردنــی ئۆراســیا یــان هێــزە تەقلیدییــەكان وەك ســووریا و توركیــای كەمالــی و ئێرانــی تەقلیــدی و بەدڵنیاییشــەوە عێراقـی لێـك هەڵوەشـاوەش بێـت. كوردانـی عێـراق پێویسـتیان بـە پاراسـتنێكی جیددییـە كــە ئەمریكییــەكان ناتوانــن بۆیانــی دابیــن بكــەن. ئــەو رێگەیــە تەنیــا كێشــەیان لەگــەڵ نەتەوەكانــی دیكــە بــۆ دروســتدەكات. لەوكاتــەدا لــە چوارچێــوەی سیاســەتی ئۆراســیادا، تـەواوی هێـزە هەرێمییەكانـی توركیـاو ئێـران و سـووریا لەگـەڵ رووسـیادا، وەك گرنگرتیـن هاوپەیامنـی ئـەو ئۆراسـیا رێكخـراوە، دەتوانـن ئـەو بەرپرسـیاریەی دابینكردنـی ئـازادی و سـەربەخۆیی كوردسـتانی عێـراق بخەنـە سەرشـانی خۆیـان. بێگومـان كـورد كـە بێنـە سـەر رێگـەی ئۆراسـیا و لـە چوارچێـوەی فرەجەمسـەری جیهانـەوە بەرگـری لـە ناسـنامەی خۆیـان دەكــەن، هەمــوو شانســێكیان هەیــە بــۆ ئــەوەی بــە ئاشــتیانە بگەنــە تــەواوی ئامانجــە مێژووییەكانیـان. بـە رێگەیەكـی ئـارام، دەتوانیـن منوونـەی چیچـان بێنینـەوە كـە لـە رێگـەی راپەڕینــە راســتەوخۆكانەوە دژی رووســیا هیــچ شــتێكیان بەدەســتنەهێنا، بــەاڵم لەرێگــەی نەرموونیانـی و سیاسـەت هەمـوو شـتێكیان بەدەسـتهێنا. چیچـان ئێسـتا یەكێكـە لـە هەرێمە هـەرە پێشـكەوتووە ئۆرجیناڵییەكانـی رووسـیا. ئەگـەر كـورد بێنـە بـەرەی ئۆراسـیاوە، ئـەوا هەمــوو ئــەو شــتانە بەدەســتدێنن.
فاكتــەری كۆتایــی كــە پێویســتە گرنگــی پێبدەیــن و لێیوردبینــەوە، ئــەو هێزەیــە كــە لــە رۆژهەاڵتــی نێوەڕاســتی گــەورە بەدەركــەوت و كاریگەرییەكــی گــەورەی لەســەر ژیــان و چارەنووســی كــورد هەبــوو، ئەویــش دەوڵەتــی ئیســامییە كــە لــە ئیســامییە ســوننە توونــدڕەوە وەهابییــەكان و ســەلەفییەكان پێكدێــن. ســعودیە و قەتەریــش وەك دوو هێــز لـە پشـتیەوەن بـۆ ئاراسـتەكردنی ئـەو بزووتنەوەیـە. ئەوانـە هیزێكـی دیكـەی دەرەكیـن كـە هەڕەشـەیەكی ترسـناك بـۆ سـەر ژیانـی كوردانـی سـووریا و عێـراق و توركیـا دروسـتدەكەن. لەگــەڵ ئەوەشــدا ئەوانــە ئامێریكــی دیكــەی سیاســین بەدەســت ئەمریــكاوە بــۆ ئــەوەی بااڵنســی هێــز لــە رۆژهەاڵتــی نێوەڕاســت تێكبــدەن. عەرەبــە توونــدڕەوە ســووننەكان هەڕەشــەیەكی دیكــەی تیرۆریســتیان پێكدێنــن، چونكــە هـەر ئەوانـە بەرپرسـیاری راسـتەوخۆی جینۆسـایدی كوردانـن. ئەوانـە هێرشـدەكەنە سـەر هێزەكانـی توركیـا، ئەوانـە لـە هەوڵـی ئـەودان رژێمـی بەشـار ئەسـەدی عەملانـی بڕووخێنـن و لـەدژی رووسـیا دەجەنگـن. 28 ئـا لێـرەدا خاڵیكـی زۆر گرنـگ بەدەردەكەوێـت: رەنگـە ئەمـڕۆ بـۆ كـورد، دەوڵەتـی ئیسـامی )داعـش( ترسـناكرتین هەڕەشـە بێـت ، بـەاڵم هەڕەشـەی دیكـەش هەیـە. نـە ئەسـەد، نـە ئەنقـەرە، نـە ئێرانیـش كـە نەرمـە بـۆ كوردانـی ئێـران، هەروەهـا نـە هاوپەیامنـی كـوردی – شـیعی لـە عێراقـدا كـە هەمـوو ئـەو رێكخراوانـە یـان دڵسـۆزبوون بـۆ كـورد، یـان هەندێـك رەخنــە و گازندەیــان لێیــان هەیــە، بــەاڵم هەڕەشــە نیــن بــۆ كــورد. بەڵكــو ئیســامییە تیرۆریســتە عەرەبــە ســوننی و وەهابییــەكان بوونەتــە هەڕەشــە بــۆ ســەر كــورد. ئەوانــە جینۆسـایدیان بەسـەر كـورد، بەتایبـەت بەسـەر گەوهـەر و دڵـی كـوردان كـە ئێزدیـن هێنـا. لـە پشـت دەوڵەتـی ئیسـامی و لـە پشـت دەوڵەتـی نەتـەوەی كـوردی یـەك هێـز راوەسـتاوە ئەویـش ئەمریكایـە. هەردوو ئاراسـتەكەش، پاشـاوەی بەجێـاوی پالنی پـڕۆژەی رۆژهەاڵتی نێوەڕاسـتی گـەورەن ، كـە لەئەنجامـدا عێراقـی بەسـەریەكدا وێرانكـرد و لیبیاشـی تێكوپێكـدا و سـووریای نقومـی شـەڕێكی خوێنـاوی كـرد و توركیـاش لـە تەقینەوەدایە. ئایـا كـورد لـەوە تێدەگـەن كـە بەشـێوەیەكی واقیعـی ئـەو هێـزەی كـە ئەمـڕۆ پشـتگیرییان دەكات، داعشــی دروســتكرد و پرچەكــی كــرد و هاوكاریكــرد كــە كــوردی جینۆســاید كــرد؟ هاوپەیامنێـك كـە بەدەسـتی خۆیـان داعشـیان دروسـتكرد بـۆ چارەسـەركردنی ئامانجەكانیـان لـەو ناوچانـەدا، لەگـەڵ ئـەو هێـزەی كـە كـورد لەتدەكـەن راوەسـتاوە. ئـەوە هۆكارێكـی زۆر گرنگـە. پێویسـتە هەمـوو كـورد ئـەو راسـتییە بزانـن كـە دروسـتكردنی دەوڵەتـی نەتەوەیـی كـوردی بـە پشـتگیری ئەمریـكا مەحاڵـە. ئـەوە تەنیـا هەوڵێكـە بـۆ شـەڕی ناوخـۆ. لـەم بارودۆخـەدا كاری تیرۆریسـتی و جینۆسـاید بـەردەوام دەبـن. لەوانەیـە هـەر ببێتـە هـۆكاری لەنێوچوونـی نەتــەوەی كــورد. كــورد چ بكــەن؟ بــەدوای ئەمریكییــەكان بكــەون یــان تەنیــا بــە كــۆت و مەرجەكانـی ئێسـتا رازی بـن؟ هـەردوو رێگـە خۆكوشـتنە ، بۆیـە رێگەیەكـی دیكـە پێویسـتە.
ئێسـتا مـن لەوبـاوەڕەدام كە پێویسـتە سـەرنجبدەین و لـە مانای ئۆراسـیا تێبگەیـن. هەروەها پێویسـتدەكات مۆدێلـی ئۆراسـیا بـۆ كوردسـتان بگونجێنیـن. پێویسـتە قسـەبكەین لەسـەر یەكخســتنی نەتــەوەی كــورد وەك كۆمەڵەیەكــی یەكگرتــووی مێژوویــی و ئــەو كۆمەڵەیــە بەشــداربكەین لــە دروســتكردنی پــڕۆژەی ئۆراســیادا. بــەوە درزێــك لــە پەیوەندییەكانیــان لەگـەڵ ئەمریـكا دروسـتدەبێت. دەبـێ پەیوەندییەكـی سـراتیژی دریژخایـەن لەگەڵ رووسـیا دروسـبكەن تاوەكـو گرەنتـی ئاشـتی و پێكەوەبوونیـان بـۆ دابیـن بـكات. لەهەمانكاتـدا كـورد دەیانتوانـی بـە هـاوكاری و كاركـردن لەگـەڵ رووسـیادا دۆخێـك لەگـەڵ ئەنقـەرەدا بدۆزنەوە. لــەم بارودۆخــەدا هەمــوو گومانەكانــی ئێــران دەڕەوێتــەوە و دەتوانرێــت قســە لەســەر 29 دروســتكردنی دەوڵەتیكــی شــیعی – كــوردی یــان ناوچەیــی بكرێــت و لــە چوارچێــوەی پـڕۆژەی ئۆراسـیا دووبـارە چـاو بـە سـراكچەری ئیسـتای دەوڵەتـی كوردیـدا بخشـێرنێتەوە. ئەوكاتــە كــورد تەنیــا یــەك دووژمنــی دەمینێــت كــە ئەویــش داعشــە. ئێســتا تەماشــای واڵتانــی دەوروپشــت دەكەیــن و لــەو ناوچانــەدا داعــش دووژمنــی ســووریا و عێــراق و ئێــران و توركیــا و رووسیاشــە. ئەگــەر كــورد دەیانــەوێ بەســەر دووژمنێكــی تیرۆریســتی راسـتەقینەدا سـەربكەون، ئـەوا پێویسـتە بـەدوای هاوپەیامنیـدا بگەڕێـن. تەنانـەت لەنێـو ئــەو هاوپەیامنــە زلهێزانــەش كــە هەمــووكات پەیوەندییەكــی باشــیان لەگەڵــی نەبــووە. پێویسـتە كـورد بچنـە نێـو هاوپەیامنـی دژی هێـزی داعـش لـە رۆژهەاڵتـی نێوەڕاسـت كـە رووسـیا دەتوانـێ سـەرۆكایەتی بـكات. چونكـە واڵتێكـی بێالیـەن و زلهێـز و بەرژەوەندیخـواز نییــە. لەراستیشــدا قــەاڵی شارســتانییەتی ئۆراســیا و گرەنتــی ســەرەكی بەرزكردنــەوەی فرەجەمســەریی ئۆراســیایە كــە ئەمــڕۆ لەگــەڵ داعــش لــە شــەڕدایە. وەرگێڕانی لە رووسییەوە : دانەر ئەبووبەكر
