بابەتەكانی وەك گرنگیدان بە خزمەتگوزارییە سەرەكییەكان بەڕێژەی 56.7٪، دامەزراندنی دەرچووانی زانكۆ و پەیمانگەكان بەڕێژەی 41.8٪، گەڕاندنەوەی پاشەكەوتی مووچە بە 39.8% و نەهێشتنی گەندەڵی بەڕێژەی 34.2%، لە ریزی ئەو بابەتە سەرەكییانەن كە دەنگدەران دەیانەوێ لایەنی براوە بایەخیان پێبدات.

• کلیک لەم لینکە بکە بۆ خوێندنەوەی تەواوی راپۆرتەکە بەشێوەی PDF

بابەتەكانی وەك گرنگیدان بە خزمەتگوزارییە سەرەكییەكان بەڕێژەی 56.7%، دامەزراندنی دەرچووانی زانكۆ و پەیمانگەكان بە 41.8%، گەڕاندنەوەی پاشەكەوتی مووچە بە 39.8% و نەهێشتنی گەندەڵی بە رێژەی 34.2% لە ریزی ئەو بابەتە سەرەكییانەن كە دەنگدەران دەیانەوێ لایەنی براوە بایەخیان پێبدات. لە بەرامبەردا کەمترین رێژە یاخود بۆچوونی هاونیشتمانیان لەگەڵ ئەوەدا بووە لایەنی براوە گرنگی بە ئەلیکترۆنیکردنی تەواوى دامەزراوەکانى حکومەت(2.1%)، دەربڕینى ئازادى زیاترى بیروڕا (2.6%) و سەقامگیرى سیاسى(5.2%) بدات. رێژەی 2.6% داوای دەربڕینی ئازادی زیاتری بیروڕای کرووە، بەرزترین رێژەش لە زاخۆ بووە کە تەنیا 7.5% بووە. ئەمە دەریدەخات كە بایەخمەندییەکانی (ئەولەویەتەكانی) خەڵك زیاتر بۆ بابەتە ئابووریی و خزمەتگوزارییەكانە نەک بابەتەكانی پەیوەست بە دیموكراسی و ئازادییەكان.

بەرزترین رێژەی ئەوانەی لەگەڵ ئەوەدابوون کە لایەنی براوە گرنگی بە دابینکردنی خزمەتگوزارییە سەرەتاییەکان بدات، لە ئیدارەی سەربەخۆی گەرمیان بەڕێژەی 75.2%بووە. هەروەها بەرزترین رێژەی ئەوانەی گوتوویانە لایەنی براوە گرنگی بە دامەزراندنی دەرچووانی زانکۆ و پەیمانگەکان بدات لە ئیدارەی زاخۆ و گەرمیان بەڕێژەی 52%بووە. دوای ئەوە بەرزترین رێژەی ئەوانەش کە گوتوویانە پاشکەوتی مووچە بگەڕێندرێتەوە، بەڕێژەی 56% و لە ئیدارەی سەربەخۆی راپەڕین بووە.

رێژەی 44.4%ی بەشداربووان پێشبینی گۆڕانکاری سیاسی لە هەڵبژاردن ناکات، لە هەمانکات دا رێژەی 46.3% بۆچوونی لەگەڵ ئەوەدابووە کە گۆڕانکاری روودەدات و رێژەی 9.4%یش بە نازانم وەڵامی داوەتەوە. بەرزترین رێژەی ئەوانەی پێشبینی گۆڕانکاری سیاسییان لە هەڵبژاردن دا کردووە، لە ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ بەڕێژەی 53.7% بووە و لە بەرامبەردا بەرزترین رێژەی ئەوانەی پێشبینییان کردووە کە گۆڕانکاری روونادات لە پارێزگای هەڵەبجە بەڕێژەی 61% و لە پارێزگای سلێمانی بەڕێژەی 56.7%بووە.

هەروەها، لەڕووی رەگەز، باری خوێندن و پیشە و ژینگەی دانیشتوانەوە جیاوازییەکی بەرچاو لە بۆچوونی بەشداربووان سەبارەت بە گۆڕانکاری سیاسی لە هەڵبژاردن بەدیناكرێت. هەموویان بەڕێژەی 36% بۆ 40% گوتوویانە پێشبینی گۆڕانکاری سیاسی ناکەین و لە بەرامبەردا، بەڕێژەی 43% بۆ 50% گوتوویانە پێشبینی گۆڕانکاری دەکەین.

بەپێی ئەنجامەکان نزیکەی نیوەی بەشداربووان لەگەڵ ئەوەدا بوون کە ئۆپۆزیسیۆن بەشداری پێکهێنانی حکومەت نەکات. بۆ نموونە، تەنیا رێژەی 34% گوتوویانە حیزبەکانی ئۆپۆزیسیۆن ببنە بەشێک لە پێکهێنەرانی حکومەتی داهاتوو، لە بەرامبەردا رێژەی 49%، واتە نیوەی خەڵکی هەرێمی کوردستان بۆچوونیان لەگەڵ ئەوەدابووە کە ئۆپۆزیسیۆن نەبێتە بەشێک لە حکومەتی داهاتوو. بەرزترینی ئەو رێژەیەی كە گوتوویەتی ئۆپۆزیسیۆن نەبێتە پێکهێنەری حکومەتی داهاتوو، لە ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ و سلێمانی بووە.

دواخستنی هەڵبژاردن بەدرێژایی مێژووی پەرلەمان کوردستان شتیكی بەردەوام بووە. بەشێوەیەک كە لە خولی یەکەمی پەرلەمانەوە تاوەکو خولی پێنجەم، هەشت جار تەمەنی پەرلەمانی کوردستان درێژکراوەتەوە. چوار جار لە خولی یەکەم بەهۆی شەڕی ناوخۆوە درێژکراوەتەوە، جارێک لە خولی دووەم، جارێک لە خولی سێیەم، جارێکیش لە خولی چوارەم و ئەم جارەش لە خولی پێنجەم تەمەنی پەرلەمان درێژکرایەوە، بەڵام دادگای فیدراڵیی عێراق درێژکردنەوەكەی رەتکردەوە.

 سەبارەت بەو پرسیارەی كە دواخستنی هەڵبژاردن چ واتایەك دەگەیێنێت، بەشداربووان كە زیاتر لە یەک بژاردەیان هەبووە، بەڕێژەی 67% گوتوویانە واتای بێهیواکردنی هاووڵاتیانە، لەم بۆچوونەش دا بەرزترین رێژە لە پارێزگای سلێمانییە کە 80% هەمان بۆچوونیان هەبووە، دوای ئەوە بە پلەی دووەم رێژەی 55.2% هاونیشتمانیان لە هەرێمی کوردستان گوتوویانە واتای "بێهیواکردنی هاووڵاتیانە لە گۆڕانکاری سیاسی". بەرزترین رێژەی ئەوانەش كە ئەم بۆچوونەیان هەبووە، بەڕێژەی 66% لە ئیدارەی سەربەخۆی راپەڕین بووە.

51.3%ی بەشداربووان پێیانوابوو كە ئەنجامنەدانی هەڵبژاردن لە وادەی خۆیدا، دەبێتە هۆی لاوازکردنی پرۆسەی دیموکراسی لە هەرێمی کوردستان. لەسەر ئاستی هەرێمی کوردستان رێژەی 41.2% گوتوویانە ئەنجامنەدانی هەڵبژاردن لەوادەی خۆی دەبێتە هۆی لەکەدارکردنی نێوبانگی هەرێمی کوردستان و رێژەی 38%یش ئەوەیان وەك بێ نرخکردنی ئیرادەی هاووڵاتیان لێکداوەتەوە.

رێژەی 71.4% هاونیشتمانیان بۆچوونیان وابووە کە دواخستنی هەڵبژاردن بۆ جارێکی دیکە دەبێتە هۆی لەدەستدانی پاڵپشتییەکانی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لە حکومەتی هەرێمی کوردستان.

هەروەها رێژەی 67.5% هاونیشتمانیان لە هەرێمی کوردستان گوتوویانە دواخستنى هەڵبژاردن بۆ دووەم جار مەترسى لە دەستدانى رەوایی دامەزراوەکانى هەرێمى کوردستان دروست دەكات. لە بەرامبەردا تەنیا رێژەی 28% رایەكی پێچەوانەیان هەبووە. بەرزترین رێژەی ئەوانەی کە گوتوویانە دواخستنی هەڵبژاردن بۆ دووەم جار دەبێتە هۆی لەدەستدانی شەرعیەتی دامەزراوەکان لە پارێزگای سلێمانی بەڕێژەی 87.8% و لە ئیدارەی راپەڕین بە رێژەی 86%هاتووە، لە بەرامبەردا، لە ئیدارەی زاخۆ بە رێژەی 55% و لە پارێزگای دهۆک بە رێژەی 53.8% گوتوویانە دواخستنی هەڵبژاردن نابێتەهۆی لەدەستدانی رەوایی دامەزراوەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان.

بەگشتی، رێژەی 60.6% هاونیشتمانیان لە کاری خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان رازی نین و،  رێژەی 38.6%  لێی رازی بوون. بەرزترین رێژەی رازی نەبوون لە پەرلەمان لە پارێزگای هەڵەبجە و سلێمانی بەڕێژەی 79.6% و 78.9% بووە كە هیچ لێی رازی نەبوون. لەهەمان کاتدا بەرزترین رێژەی ئەوانەی كە زۆر لێی رازی بوون، لە ئیدارەی سۆران بوو بە رێژەی 21.3%.

جیاواز لە کاری پەرلەمان، رێژەی ئەوانەی لەم کابینەیەی ئێستای حکومەت ناڕازین، دەگاتە 48.8% و 50.6%یش لێی رازین. بەرزترین رێژەی ناڕەزایی لە پارێزگای سلێمانی بەڕێژەی 82.9%، بەڕێژەی 80.6% لە هەڵەبجە و بەڕێژەی 72.3% لە راپەڕین و 65.6% لە گەرمیان بووە. لە بەرامبەردا، رێژەی 50.6% لە کاری ئەم کابینەیە رازییە، بەشێوەیەک کە 24.9%ی زۆر رازییە و 25.7%ی تاڕادەیەک رازییە. لەنێو زۆر رازییەکانیشدا بەرزترین رێژە لە ئیدارەی سۆران بوو بە رێژەی 65.4% و ئەوانەی تاڕادەیەک رازیبوون لە دهۆک بە رێژەی 41.7% و دوای ئەوەش لە پارێزگای هەولێر بە رێژەی 37.1% رازی بوونە.

رێژەی 12.3% هاونیشتمانیان گوتوویانە کە زۆر رازین لە کاری ئەندامانی کورد لە پەرلەمانی ئێستای عێراق، لە بەرامبەردا 37.3% گوتوویانە هیچ رازی نین و 15% تاوەکو رادەیەک رازی نین. واتە بەگشتی رێژەی 52% هاونیشتمانیان لەکاری ئەندامانی کورد لە پەرلەمانی عێراق رازی نین. لە بەرامبەردا تەنیا رێژەی 45.9% رازین. بەشێوەیەک کە 33.6% تاوەکو رادەیەک و 12.3% گوتوویانە زۆر رازین.

 بەپێی ئەنجامەکان بەرزترین رێژەی ئەوانەی کە هیچ رازی نین، لە ئیدارەی سەربەخۆ گەرمیان و راپەڕینن بەڕێژەی 58% و 57%، لە بەرامبەردا رێژەی 19.5% لە سۆران و رێژەی 17.9% لە دهۆک گوتوویانە کە زۆر رازین.

بەگشتیش، لەڕووی باری خوێندن، گرووپی تەمەن و پیشە و ژینگەی دانیشتووانەوە، رێژەی 31% بۆ 45% هیچ رازی نەبوون، لە بەرامبەردا رێژەی 9% بۆ 15% زۆر رازی بوون.