لە مانگی دووەمی تەمەنیدا، كابینەکەی محەمەد شیاع سوودانی قۆناخی ئەزموون و پیرۆزبایی و هەوڵی تێگەیشتن لە دۆسییەكانی تێپەڕاند و كەوتە قۆناخی جێبەجێكردن و بڕیاردانەوە. ئەمە لە كاتێكدا كە هێشتا فۆڕمی تەواوەتی حكومەتەكە بەهۆی ناكۆكییە ناوخۆییەكانی چوارچێوەی هاوئاهەنگی شیعەکانەوە هێشتا گەڵاڵە نەبووە. جەمسەرە سەرەكییەكانی ئەم ناكۆكییەش ئێستا هاوپەیمانییەكەی نوری مالیكی و بزووتنەوەی عەسایبی قەیس خەزعەلییە، یەكەمیان راگری سیاسی حكومەت و دووەمیشیان پاڵپشتی چەكدارییەتی، هەردوو راگرەكەی حكومەتیش لە پشت پەردەوە لەسەر دابەشكردنی پۆست و پلە هەستیار و باڵاكان لە كێشمەكێشدان.
پێشتر سوودانی جەختی كردەوە كە كاری لە پێشینەی حكومەتەكەی لێپێچینەوەی "گەندەڵە گەورەكان" دەبێت، بەڵام لەم ماوە كەمەی دەستبەكاربوونیدا دوو پێشهاتی شۆكهێنەر لە دۆسیەی دژایەتی گەندەڵی روویانداوە؛ نور زوهێر كە تۆمەتباری یەكەمە لە "دزی سەدە"، ئازادكرا بە پاساوی ئەوەی بتوانێت موڵك و خانووەكانی بفرۆشێت بۆ گێڕانەوەی پارەكە، ئەوەشی تاوەکو ئێستا گەڕاوەتەوە لە پارە براوەكەی باجی كۆمپانیاكان، تەنیا 317 ملیار دینارە لە كۆی 3.7 ترلیۆن دینار كە دەوروبەری 1/ 10 ی كۆی سەرجەم پارە دزراوەكان دەكات، هاوكات لەگەڵ ئەمەشدا دەستەی دەستپاكی ئاشكرایكرد دادگا رازی بووە بە سەرلەنوێ دووبارە كردنەوەی دادگایی كردنی بەڕێوەبەری پێشووی خانەنیشنی و بەڕێوەبەری كۆمپانیای (كی كارد) كە لە سەردەمی كازمیدا تۆمەتبار كرابوون بە بەرتیل و خستنەلای سامانی گشتی بە بەهای ملیارەها دینار. یەكەمیان شەش ساڵ و دووەمیان چوار ساڵی زیندانی بەسەردا سەپێنرابوو. حوكمەكەش لە تێهەڵچوونەوە پلەی كۆتایی وەرگرتبوو، بەڵام ئەگەری هەیە لەم پێداچوونەوەیەدا لەسەریان سووك بكرێت. ئەم دوو پێشهاتەش بێهیوایی و رەخنە و گومانی زۆری لە توانای حكومەتی نوێ دروستكردووە بۆ بەرەنگاربوونەوەی دیاردەی گەندەڵی كە لە حاڵەتی تاكە كەسییەوە گۆڕاوە بۆ سیستمێكی ئاڵۆزی پەلوپۆدار كە ئەگەر سەرۆكوەزیرانەكانیش بیانەوێت بەرەنگاری ببنەوە، ئەوە لەمپەر و رێگر و بەرگریكاری دیکەی بەهێز رێگرن و ناهێڵن بەرژەوەندییەكانیان تێك بچێت.
لە ناوخۆی ماڵی شیعەدا سوودانی بە زیادكردنی ژمارەی راوێژكاران و دامەزراندنی زیاتر هەوڵی هێوركردنەوە و رازیكردنی لایەنەكانی چوارچێوەی هاوئاهەنگی دەدات، ئەم رازیكردنەش گەیشتووتە ئاستی ئەوەی هەندێك پەرلەمانتاری سەربەخۆ بەگاڵتەوە باس لەوە دەكەن "ژمارەی راوێژكاران بەشی بەرەنگاربوونەوەی چین دەكات"، سەرباری ئەوەش لەسەر پۆستە ئەمنییە هەستیارەكان ململانێ هەر بەردەوامە و لەو نێوەندەشدا رەخنەی ئەوە لە سەرۆكوەزیرانی نوێ دەگیرێت كە دەزگای هەواڵگریی پڕ كردووە لە ئەفسەرانی عەشیرەتەكەی خۆی. ئەمە لە كاتێكدا هەڵپەی گرووپە چەكدارەكان بۆ دەزگاكە بەردەوامە و سوودانی لێی روونە بەخشینی ئەو پۆستانە بە گرووپە چەكدارەكانی شیعە كێشەیەكی گەورەیە بەو پێیەی ڤیتۆی ئەمەریكا و وڵاتانی هاوپەیمانی دژی داعشیان لەسەرە. بەهۆی ئەو ناكۆكییە ناوخۆییەی چوارچێوەی هاوئاهەنگی زۆر شتی حكومەت بە هەڵپەسێردراوی ماوەتەوە، دیارترینیان چۆنیەتی مامەڵەكردنە لەگەڵ نرخی نەوت و دینار بەرامبەر دۆلار. ئەمەش ئەگەری تێپەڕاندنی بودجەی دواخستووە بۆ شوبات و ئاداری 2023، لەكاتێكدا ئەوە یەكلاییە بەبێ بودجە حكومەت هیچ پلان و بەرنامەیەكی ئابووری و كۆمەڵایەتی گەورەی بۆ جێبەجێ ناكرێت و هەر بەم هۆیەشەوە حكومەت ناچارە لە كانونی دووەمی 2023 دا مووچە بە گوێرەی یاسای بودجەی 2021 بدات و ئەمەش هەنگاوێكی بێ پێشینەیە لە عێراقی پاش 2003.
پێكدادانە ناوخۆییەكانی سوننە كە پێكهێنەرێكی سەرەكی حكومەتن، لێكەوتە و سێبەریان بەسەر بارودۆخەكەوە هەیە، هەر لەو كاتەی كە بەرەی عەزم بەگەرمی سەرقاڵی لادانی محەمەد حەلبوسین لە پۆستەكەی، سەرۆكی پەرلەمان لە دیمانەیەكی تەلەفزیۆنیدا هۆشداری ئەوەی دا كە ساڵی 2023 یەكلاكەرەوەیە و رەنگە پرۆسەی سیاسی هەرەس بهێنێت، ئەم هەڕەشانەش بارگرانییەكانی حكومەت قورستر دەكەن كە بۆ جێبەجێكردنی گفت و رێككەوتنەكانی پێوستی بە ئۆقرەیی و دۆخێكی هێور هەیە. بەتایبەت كە هەندێك لەو گفتانەی بە هێزە سوننەكان دراون قورسن و هەندێكیشیان لە چەشنی كشاندنەوەی حەشد لە شارەكان، هەستیاری زۆر دروست دەكەن و هەندێكی تریشیان كە پەیوەستن بە ئاشكراكردنی چارەنووسی بێسەرو شوێنەكانی شارە سوننەكان و پاكتاوكردنی دۆسیەكانیان، لێكەوتەی جۆراوجۆری تاوانكاری هەیە و دەشێت ببنە بەڵگە بۆ روودانی كۆمەڵكوژی بەدەستی چەكدارە شیعەكان لە ساڵانی شەڕی داعش.
هەرچەندە رەنگە هیچ كاتێک هێندەی ئێستا ناكۆكی دوو هێزە كوردییەكە گۆشەی بەریەککەوتنەکانیان تیژ نەبووبێت، بەڵام بەهۆی ناكۆكییە ناوخۆییەكانی شیعە، هێشتا لێكەوتەی لەسەر ئاستی بەغدا بە روونی دەرنەكەوتووە. لەبارەی دۆسیە ئاڵۆزەكانی نێوان هەولێر و بەغداش، حكومەتی فیدراڵی رێگا ئاسانەكەی هەڵبژارد كە چارەسەری كاتی و كورت مەودایە بە بڕیاری هەناردنی 400 ملیار دینار بۆ هەرێمی کوردستان و گفتوگۆ لەبارەی دروستكردنی قۆناخێكی راگوزەر لە دۆسیەی نەوت، چونكە گەیشتن بە رێككەوتنی درێژخایەن ئامادەسازیی هەردوولا و زەمینە و ئیرادەی سیاسی پێویستە، ئەوەش لە ئێستادا نە لە هەرێمی كوردستان بە تەواوی بەردەستە، نە لەبەغداش بارودۆخەكەی لەبارە. ئەمە لەكاتێكدا مۆڵەتی یەكلایی كردنەوەی یاسای نەوت و دادگای فیدراڵی تەنیا شەش مانگە و تاوەکو كۆتایی پشوی پەرلەمان رەنگە نیوەی وادەكە کۆتایی بێت.
لەسەر ئاستە گشتییەكەش لەبری گۆڕانكاری خێرا و گشتگیر سەرۆكوەزیران گیرۆدەی هەڵكشانی زۆری نرخی دۆلارە لەكاتێكدا هەڵمەتی چوارچێوەی هاوئاهەنگی شیعەکان هەرزانكردنی نرخەكەی بووە. هەروەها سوودانی لەهەوڵی گۆڕینی هەندێك بەرپرس و پارێزگارە، بەڵام بە شێوەی ناڕاستەوخۆ، بۆ ئەم مەبەستەش مۆڵەتی 3_6 مانگی داناوە بۆ هەڵسەنگاندنی بەرپرسانی كابینەكەی لە بەڕێوەبەری گشتی، راوێژكارەكانەوە تا وەزیرەكان، بەهیوای ئەوەشە بتوانێت بەم میكانیزمە ئەو كەسانە بگۆڕێت كە دوور لە خواستی خۆی بەسەریدا سەپێنراون، بەڵام لەبەر هۆكاری سیاسی ناتوانێت بیانگۆرێت، لەم میانەیەشدا پێنج پارێزگار كاندیدن بۆ ئەوەی بگۆڕدرێن.
سەبارەت بە جێبەجێكردنی دروشمە سەرەكییەكەی حكومەتیش كە پێشكیشكردنی خزمەتگوزارییە، حكومەت خۆی پابەند كردووە بە دروستكردنی 2000_5000 هەزار قوتابخانە و دابەشكردنی نیو ملیۆن پارچە زەوی لەگەڵ قەرزی ئاسان كە هەنگاوی وەبەرهێنانن، لە بەرامبەریشدا حكومەت گەڕاوەتەوە بۆ میكانیزمە كۆنەكەی هەوڵی رازیكردنی خەڵك كە گفتی دامەزراندنە، ئەویش لەڕێگای زیادكردنی ئەوانەی تۆڕی چاودێری كۆمەڵایەتی دەیانگرێتەوە لەگەڵ جێگیركردنی گرێبەستەكان و بە گرێبەست كردنی ئەوانەی بە كرێ كاری گشتی دەكەن. ئەم هەنگاوەش ئەگەرچی بەلای ئابووریناسان و شارەزایانەوە "كارەساتە"، بەڵام بەرزی نرخی نەوت یارمەتیدەرە لە شاردنەوەی، چونكە ئێستا عێراق بووەتە خاوەن گەورەترین یەدەگی نەختینە لە مێژووی خۆی كە 90 ملیار دۆلارە.
