RRC |

زریان رۆژهەڵاتی|

بەرایی

لە رۆژانی رابردوودا بەڕێوەچوونی یەكەمین كۆنفرانسی حەشدی عەتەبات و دەركەوتنەوەی دووبارەی سەدرییەكان وەك ئەكتەرێكی گرنگی شانۆی سیاسی عێراق دوو رووداوی گرنگن كە دەتوانن كاریگەری لەسەر دۆخی سیاسی و سەربازیی ئەو وڵاتە دابنێن.

كۆنفرانسی حەشدی عەتەبات چەندەی رەهەندێكی ململانێی نێوخۆیی شیعەیشی تیدابێت، ئەوەندەش هەنگاوێكە بۆ قایمكردنی توانای سەربازیی مەرجەعییەت لە سیاسەتی عێراقی. دەركەوتنەوەی سەدریش بە خۆپیشاندان و گوتاری بردنەوەی پێشوەختەی هەڵبژاردن و “پەیماننامەی شەرەف”ی شیعی دەرخەری ئەوەیە كە سەدر لە قۆناخی داهاتوودا لایەنێكی یەكلاكەرەوە دەبێت.

 بۆچی حەشدی عەتەبات؟

رۆژی 1/12/2020 كۆنفرانسێكی سێ رۆژەی حەشدی عەتەبات بە درووشمی “پارێزگاری كردن لە فەتوا و بنیاتنانی دەوڵەت” لە نەجەفەوە بە سەرپەرشتی عەتەبەی عەلەوییە دەستیپێكرد. فیرقەی ئیمام عەلی(گرێدراوی عەتەبەی عەلەوی)، لیوای عەلی ئەكبەر(گرێدراوی عەتەبەی حسێنی) و فیرقەی عەباسی قیتالی( گرێدراوی عەتەبەی عەباسی) و لیوای ئەنساری مەرجەعییە كە بەڕیزەوە پێشتر لیواكانی 2و 11 و 26 و 44ی حەشدی شەعبی بوون، لەوەدا بەشداربوون.

پرسیار لێرەدا ئەوەیە كە پاڵنەرەكانی جیاكردنەوەی زیاتری ئەم چوار لیوایەی پێشووی حەشدی شەعبی لەو بەشەكەی دیكەی حەشد چین؟ بەشێوەیەكی گشتی دەشێ چەند هۆكارێك بۆ ئەمە ریز بكرێن كە بەمجۆرەن:

یەكەم:  وادیارە لە سەرووبەندی نزیكبوونەوەی ساڵی نوێ، مەرجەعییەت دەیەوێ هێڵەكانی جیاكەرەوەی هێزەكانی خۆی لەگەڵ رێكخراوەكانی دیكەی حەشد روونتربكاتەوە. بێگومان لەوانەیە ئەمە پاڵنەری ئەمنیی هەبێت چوونكە، ساڵوەگەڕی كوژرانی ئەبومەهدی موهەندیس و قاسم سولێمانی نزیك دەبێتەوە و ترسێك هەیە لەوەی كە لەو رۆژەدا رووداوێكی ئەمنی رووبدات! لەگەڵ نزیكبوونەوەی ئەو رۆژە، تەنانەت بەپێی هەندێك لە سەرچاوەكان، ئەمریكا دەستی بە كشانەوەی هەندێك لە دیپلۆماتەكانی لە باڵیۆزخانەی بەغدا كردووە.[1] لەوانەیە حەشدی مەرجەعییەت بە تەمابێت رووخسارێكی جیاوازتر لە حەشدی دیكە لە خۆی پیشانبدات و بەوەش جیاوازییە فیكری و سیاسییەكانی خۆی زەقتر دەربخات. لە بیرمان نەچێت كە تەنیا چەند هەفتەیەك دوای كوژرانی قاسم سولێمانی و ئەبومەهدی موهەندیس بوو كە چوار لیواكەی حەشدی مەرجەعییەت لە حەشدی شەعبی جیابوونەوە و  خۆیان بە وەزارەتی بەرگری بەستەوە.

دووەم: ناڕەزایی چوار لیواكەی مەرجەعییەت لەسەر دانانی(ابوفدك) وەك شوێنگرەوەی ئەبومەهدی موهەندیس و شكستی هەوڵەكانی هادی عامری بۆ نابژیوانیی چارەسەركردنی ئەو ناكۆكییانە، پاڵنەرێكی دیكەیە بۆ جیاكردنەوەی رێی هەردوو حەشدەكە لە یەكتری. حەشدی شەعبی بەمدواییانە ئەبو مونتەزەر حسێنی( تحسین عبد مطر عبودی- رێكخراوی بەدر) لە پۆستێكی دیكەی باڵای دەستەی حەشەدی شەعبی دامەزراند كە پێدەچێت كە ئەمە دوایین بزمارێك لە هەوڵەكانی یەكخستنەوەی دووبارەی هەردوو حەشد درابێت.

سێیەم: جەمسەرگیریی و دابەشبوونە نێوخۆییەكانی سیاسەتی شیعی لە عێراق وایكردووە كە مەرجەعییەت لە تەنیشت رۆڵی راستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ لە رووداوە سیاسییەكان، پەنا بۆ تۆكمەكردنی رەهەندە سەربازییەكەی ئەو رۆڵەش ببات. حەشدی عەتەبات لە بەیاننامەی كۆتایی كۆنفرانسەكەیدا لەلایەك جەختی لە جێبەجێكردنی پیت بە پیتی فەتوا و رێنماییەكانی مەرجەعییەتی باڵا و لەلایەكی دیكەش جەختی لە پابەندبوون بە یاسا و دەستوور كردۆتەوە.[2] لە بەیاننامەكەشدا پابەندبوونی بە رێنماییەكانی مەرجەعییەت لە پێش پابەندبوون بە یاسا و دەستوور داناوە. هەرچەندە مەرجەعییەت دەستوەردران لە سیاسەت بە رەسمی رەتدەكاتەوە بەڵام، بە كردەوە رۆڵەكەی لە دیاریكردنی سەرۆكوەزیران، هەڵبژاردن و خۆپیشاندان و رووداوەكانی دیكەی مەیدانی سیاسی وڵات شتێكی حاشا لێنەكراوە. حەشدی عەتەبات هەنگاوێكی دیكە عێراق لە ویلایەتێكی ناڕاستەوخۆ – رانەگەێنراوی مەزهەبی نزیك دەكاتەوە. بەوە، مەرجەعییەتیش وەك بەشێكی زۆری حیزبە گەورەكانی عێراق، لە تەنیشت بنكەی جەماوەری و رۆڵی سیاسی، خاوەنداریكردنی هێزی چەكداری دامەزراوەیتر دەكات!

رابوونەوەی سەدرییەكان

سەدرییەكان لەڕێی خۆپیشاندان، گوتاری پێشوەختەی بردنەوە لە هەڵبژاردان و باسكردنی “پەیماننامەی شەرەف”ی شیعی جارێكی دیكە بە گەرمی لە رۆژەڤی عێراقدان.

خۆپیشاندانەكانی پشتگیریكردن لە موقتەدا سەدر جۆرێك لە نمایش كردنەوەی هێزی ئەو گرووپە بوو، هەرچەند كە دواتر بەهۆی بەریەككەوتنیان لەگەڵ خۆپیشاندەرانی دیكە گرفتیان بۆ درووستبوو. سەدر لەڕیی گوتاری پەیماننانەی شەرەفیشەوە بە تەمایە خۆی وەك لایەنی یەكخەری هێزە شیعییەكانیش دەربخات.

هەر لە ئێستاوە زۆرێك هاوڕان لەسەر ئەوەی كە سەدر پیاوی قۆناخی داهاتووی عێراق دەبێت ئەمەش لەبەر چەند هۆكارێك:

یەكەم: دابەشبوونەكانی هێزە شیعییەكان دەرفەتی زیاتری بۆ دەرخسێنێت تا پێگەی خۆی زیاتر بێت. بە دیاریكراوی زەقتربووونەوەی ناكۆكی و ركابەرییەكانی مەرجەعییەتی باڵا و گرووپەكانی لایەنگرانی ئێران لەڕووی سیاسی و سەربازییەوە، مەیدانی مانۆڕی سەدر لە قۆناخی داهاتوودا زیاتر دەكەن.

دووەم: ئەگەری بەشداری كەمیی خەڵك لە هەڵبژاردنی داهاتوو، لەگەڵ تۆكمەبوونی رێكخستنی سەدرییەكان و ئەگەری كەڵكوەرتنی لە كورسییەكانی كۆتاكانی ژنان و یاسای نوێی هەڵبژاردن، چانسی سەدر بۆ سەركەوتن زیاتر دەكەن.

سێیەم: لاوازبوونی پێگەی جەماوەریی حیزبە شیعییەكانی دیكە و توانای سەدر بۆ كەڵكوەرگرتن لە سیاسەتی هاوپەیمانی، وەك نموونەی هەڵبژاردنی رابردوو، چانسی ئەو بۆ بردنەوە زیاتر دەكەن.

ئەنجام

پێگەی ئایینی و سیاسیی مەرجەعییەتی باڵا، لەڕێی حەشدی عەتەباتەوە بەهێزتر دەبێت. لەوانەیە ئەمە وەك ئامادەكارییەك بێت بۆ قۆناخی داهاتووی عێراق وهەرجۆرە پشێوییەكی گریمانەیی كە لەوانەیە لە دوای هەڵبژاردن رووبدات، بەڵام هەرچییەك بێت، مەرجەعییەتیش بە كردەوە هاوشێوەی حیزبە گرنگەكانی عێراق ئیدی هێزی چەكداریی خۆی دامەزراوەیتر دەكات و ئەمەش، پێگەكەی لە سیاسەتی عیراق هەم زیاتر، هەم ئاشكراتر دەكات.

بە ئەگەری زۆر موقتەدا سەدریش بەهۆی دۆخی سیاسەتی نیوخۆیی و ناوچەیی، یەكێك لە كاریگەرترین پیاوەكانی قۆناخی داهاتووی عێراق دەبێت و هەر ئێستاشەوە ئەو رۆڵە بۆ خۆی  پێناسە دەكات. لەوانەیە لە جیاتی هێزە نەریتییەكانی شیعە وەك حیزبی  دەعوە و ماڵی حەكیم، دووانەی سیستانی و سەدر، بە ركابەری و هاوپەیمانیی و سیاسەتەكانی خۆیانەوە، بە ئەندازەیەكی زۆر ئاراستە بە سیاسەتی داهاتووی عێراق بدەن. ئا لێرەدایە كە گرنگە هەرێمی كوردستان ئاگای لە رووداوەكانی پەیوەست بەو دووجەمسەرەی سیاسەتی شیعی بێت تا بەپێی ئەوە بجووڵێتەوە.

[1] – https://www.politico.com/news/2020/12/02/trump-pulls-diplomats-out-of-iraq-442250

[2] – https://iraq.shafaqna.com/AR/197676/%d9%85%d8%a4%d8%aa%d9%85%d8%b1-%d8%ad%d8%b4%d8%af-%d8%a7%d9%84%d8%b9%d8%aa%d8%a8%d8%a7%d8%aa-%d9%8a%d9%86%d9%87%d9%8a-%d8%a3%d8%b9%d9%85%d8%a7%d9%84%d9%87-%d9%86%d8%ad%d9%88-%d8%a7%d9%84%d8%a7/