دەسپێک

حزب وه‌ك هه‌ر دامه‌زراوه‌یێكی دیكە له‌ قۆناخێك له‌ قۆناخه‌كانی ژیانیدا پێویستی به‌ پێداچوونه‌وه‌ و دیاریكردنی ئامانج‌و ستراتیژیه‌تی كاركردنی نوێ هه‌یه‌، بۆ ئه‌وه‌ی رووبه‌ڕووی ئه‌و گۆڕان‌ و كێشه‌و قه‌یرانانه‌ ببێته‌وه‌ كه‌ هاوكێشه‌ سیاسی‌و كۆمه‌ڵایه‌تی و ئابوری‌ و كولتوریه‌كان له‌گه‌ڵ خۆیاندا ده‌یانهێنن. چونكه‌ تێكڕای دامه‌زراوه‌كان به‌و كارلێكردنه‌ی كه‌ له‌گه‌ڵ واقیعدا هه‌یانه‌ تووشی گۆرانكاری ده‌بن‌ و پێویستیشیان به‌ نوێبوونه‌وه‌‌ هه‌یه‌. له‌وانه‌یه‌ ئه‌م گۆڕان‌ و نوێبوونه‌وه‌یه‌ ببێتە هۆی په‌ره‌سه‌ندنی حزبەکە یانیش لە هەندێک حاڵەتدا ببێتە هۆی شڵه‌ژان‌ و دواتر لێکترازانی حزبەکەش (بە تایبەت لە ناو ئەو پارتانەی كێشەی قەیرانی سەرکردایەتییان هەیە)، یانیش دابه‌شبوونی بۆ دوو دامه‌زراوه‌ یان زیاتر ( وه‌ك ئه‌و حاڵه‌ته‌ی  لە حوزەیرانی 2009دا به‌سه‌ر (ی.ن.ك)دا هات. لەم نوسینەدا هەوڵدەدەم بەچاوێکی رەخنەیی و زانستییانە، تاوتوێی حزب و کاری حزبی لە هەرێمی کوردستاندا بكەم.

تایبەتمەندی حزبەکانی هەرێمی کوردستان

مەبەستمان لە حزبە سیاسییەکان کۆبونەوەی کۆمەڵە کەسانێکە لە دەوری کۆمەڵێک بیرۆکە و ئامانجی سیاسی و کارکردن بە شێوەیەکی رێکخراو بۆ سەرکەوتنی ئەو بیرۆکەیە، لە رێگای گەیشتن بە دەسەڵات یان دورستکردنی کاریگەری لەسەر حکومەت و بڕیارەکانی. لە ئەدەبیاتــی حزبناســیدا، ســاتەوەختی ســەرەتا، ئــەو ســاتەی کــە پارتێکــی سیاســی تێیدا لەدایک دەبێت، ســاتە وەختێکــی گرنــگ و کاریگــەرە لــە ســەر کۆی ئاڕاســتەی پارتــی سیاســی و بە دامەزراوەیبوونی پارتەکە. زۆربەی حزبەکانی هەرێمی کوردستان بــە دەســت قەیرانــی دامەزراوەییەوە دەناڵێنن، هەر کاتێک سەرکردە یان کەسی یەکەم نامێنێت پارتەکەش تووشی کێشە دەبێت، بە تایبەت ئەوەی پەیوەستە بە دەسەڵاتەکانی حزب، یان دەسەڵات لە دەست یەک کەسە، یانیش دەسەڵات بەسەر چەند شوێنێک دابەش بووە کە لەدەرەوەی رێساکانی پەیڕەوی حزبە، بۆ نموونە سەرۆک، مەکتەبی سیاسی و ئەنجوومەنی سەرکردایەتی، نوسینگەی سەرۆک...تاد.  بەجۆرێک  بەشێکی زۆری پارتە سیاسیەکانی ئێمە لە هەناوی یەکتر هاتونەتە دەرو لە دژی یەکتر دروستبوونە.  تا ئەو ئاستەی پێکهاتەی پارتە سیاسیەکانی هەرێمی کوردستان هەندێک جار خۆیان بەشێکن لە کێشە نەک چارەسەر بۆ ئەو دۆخە سیاسییەی کە هەیە.  پارتەکانی هەرێمی کوردستان زۆربەیان لە ژینگەی پەرلەمانی و فرە حزبیدا لە دایک نەبوون، پارتــی سیاســی کــوردی نــە لــە هەنــاوی کایــەی دیموکراســیدا هاتۆتە دەرەوە، نــە ئامانجــیشی فەراهــەم کردنــی دیموکراســی و کۆمەڵگایەکی کراوە و ئازاد بــووە، بــە تایبەتــی لــە ســەرەتای دروستبوونیاندا. ئەگەر حزبەکانی سەردەمی شاخ بە نموونە وەرگرین، دەبینین گشتیان بە ئامانجی دژایەتی رژێمە یەک لەدوایەکەکانی دەوڵەتی عێراق دروست بوون، ئەمە تا ئێستاش کاریگەری لەسەر بەشێک لە حزبە کوردییەکانی ناو پرۆسەی سیاسی هەیە کە لە گوتاردا هێشتا خۆیان وەک پارتی خەباتی شاخ و ئۆپۆزسیۆن دەبینن نەک پارتێکی خاوەن دەسەڵات و حوکمڕان و  کۆمەڵگای مەدەنی و بەرژەوەندی هەرێمی  و نێودەوڵەتی..تاد.  

لەسەر ئاستی کادیرانی حزب

کادیرانی حزب روانگەو وێنە و پەیامبەری حزبن لە ناو کۆمەڵگاو سەکۆکانی میدیا و سۆشیالمیدیا، خەڵک حزبەکان لە رێگای کادیرەکانییەوە دەناسن و هەڵدەسەنگێنن. بەداخەوە کادیری بەشێکی زۆری حزبە کوردییەکان لە قاڵبێکی تەسکی حزبیدا سەیری سیاسەت و حوکمڕانی دەکەن. بە تایبەت دوو حزبە سەرەکییەکەی دەسەڵات، کادیرانی حزبەکەیان لەسەر بنەمای دەستەمۆیی و هاوڕایی و لەگەڵ روانگەی سەرکردەکان هەڵدەبژێرن، کەچی هەڵسەنگێنەری سەرەکی کادیرەکان دەبێت پێگەی جەماوەرییان بێت نەک سەرکردایەتی، بۆیە دەبێت لە هەڵبژادنی کادیرو سەرکردە حزبییەکاندا لە چاوی جەماوەرەوە سەیری پێگە و بەهای کادیرەکانی حزب بکرێت. بە تایبەتیش لە کۆنگرەی حزبەکان نابێت کادیر یان سەرکردەکان تەنیا لەسەر بنەمای رەزامەندی ئەندام و کادیرو سەرکردەکانی حزب دەسنیشان بکرێن یان هەڵبژێردرێن. بەڵکو دەبێت رەچاوی ئەو رێژە زۆرەی خەڵکیش بکرێت کە بێ لایەنە یان ئۆپۆزسیۆنە و لە لایەنەکانی دیكەیە . لە کوردستاندا هیچ حزبێک زیاتر لە ٢٠٪ دەنگی خەڵکی نەهێناوە، کەواتا لە هەڵبژاردنی سەرکردایەتی و کادیرو سەرکردەکان دەبێت حسابی خەڵکی بێلایەن و لایەنەکانی دیكەش بکرێت، کە کامە کادیر دەتوانن کاریگەر بن لەو بوارەدا. واتا راکێشانی سەرنجی خەڵکی دەرەوەی حزب لە رێگای کادیری هاوسەنگ و رەخنەگر کە لای لایەنەکانی دیكەش جێگای شەرم و رق نەبێت. گەورەبوون و مانەوەی هەر پارتێک تا ئاستێکی زۆرە بەندە بە راکێشانی دەنگی بێلایەن و حزبەکانی دیكە. هەر حزبێک لە دانانی کادیر و بەرنامەو ستراتیجەکانی تەنیا حسابی ئەندامەکانی خۆی بکات قەت ناتوانێت گەورە بێت و ببیتە حزبی زۆرینەی خەڵک. هەندێک کادیری حزب هەن بەداخەوە هەر نابێت رێگایان پێ بدرێت قسە بۆ گشت بکەن یان هەڵسەنگاندن بۆ کادیرانی حزب بکەن، چونکە ئاستی مەعریفی و تێگەییشتنیان زۆر لە خوار ئاستی ئەوانەیە کە هەڵدەسەنگاندنیان بۆ دەکەن! بەشێک لە حزبەکان دەشێت ئاگایان لەوە نەبیت کە زۆربەی ئەو کادیرانەی پاڵپشتی کوێرانەی هەموو سیاسەتێکی حزب دەکەن یان لەکاتی ململانێ و ناکۆکییە حزبییەکاندا لەسەر شاشەکان دەردەکەون دەست دەکەن بە قسەی زبر بە نەیارەکانیان. ئەم کادیرانە لە راستیدا لە روانگەی جەماوەردا ناشیرینترین کادیرن و هەمیشە ئامادەن کە راستی لە سەرکردایەتی حزبەکەیان بشارنەوە. کادیری چالاکی حزبی و دڵسۆز ئاساییە رەخنە لە سیاسەتەکانی حزبەکەی خۆشی بگرێت، بە هەڵە بڵێت هەڵەیە، چونکە خەڵک لە پلاتفۆرمە کۆمەڵایەتییەکان بەشی ئەوەندە وشیارن سیاسەتی هەڵە و دروست لەیەکتر جیابکەنەوە. ئەمە وا دەکات حزبە نەیارەکانت دەرفەتی ئەوەیان نەبێت کار لەسەر هەڵەکانت بکەن و دوو ئەوەندەش گەورەی بکەن.

نەمانی کاریگەری رۆشنبیران و گوتاری رۆشنبیری و ئایدۆلۆژیا لەسەر حزبەکان

حزبە سیاسییەکان لەبەر ئەوەی داینەمۆی سەرەکی گەشەپێدان و پێگەیاندنی  سیاسین، هەمشیە کاریگەری زۆریان هەبووە بەسەر ئاستی رۆشنبیری سیاسی کۆمەڵگا، گەورەترین فەیلەسوفەکان وەک مارکس و لینین و سارتەر و ترۆتسکی، رۆسۆ و چەندین بیرمەند و فەیلەسوف بە ئایدۆلۆژیاوە لە پشت پارتە سیاسییەکان بوون و هەوێنی کاری حزبی رۆشنبیری کادیرەکان بوون. لە کوردستانیش، لە سەرەتای خەباتی چەکداری، رۆشبیرانی کورد و ئایدۆلۆژیاکانی وەک سۆشیالیزم و لیبرالیزم و سێکیولاریزم هەمیشە ماکینەی ئایدۆلۆژی حزبەکان بوون و رۆلی زۆرییان هەبوو لەگەشەکردنی حزبە سیاسیەکان و ئاراستەکردنی کۆمەڵگای کوردی لە دژی رژێمی بەعس. رێنسانس و رۆشنگەری و شۆرشی فەرەنسی کاراکتەری سەرەکییان رۆشبیرەکانی وەک ڤۆڵتێر و رۆسۆ و دەیڤد هیۆم و مۆنتسکیۆ..تاد بوون، ئەمانە بوونە پاڵپشتی گەشەکردنی مافەکانی مرۆڤ و دیموکراسی و پێشکەوتنی ئابوری و کۆمەڵایەتی و سیاسی کە ئێستا کۆمەڵگاکانی رۆژئاوا لە سایەیاندا حوکمی دنیا دەکەن، بەڵام بە داخەوە بە تایبەت لەم چەند ساڵانەی دواییدا، پاشەکشەیێکی زۆر هەیە لە هەڵویستی حزبەکان لەسەر پرسە سیاسی و کولتوری کۆمەڵایەتییەکان، بە جۆرێک بەشێکی زۆر لە حزبەکان ناتوانن بڵین ئێمە سیکیولارین یان لیبرالین، یان چەپین، لە ترسی توڕەبوونی رەوتێکی سیاسی/ئایینی یان کۆمەڵایەتی کە رێگرن لەبەردەم پێشکەوتنی کۆمەڵگای کوردی. بەڵکو ئەوانەی روانگەی چەپیشیان هەیە خۆیان بە بزوتنەوەی جەماوەری دەزانن و پشتگیری دەسەڵاتە خێڵەکییەکان دەکەن. ئەمە وایکردووە ئاستی رۆشنبیر و پیگەی رۆشنبیر و شارەزا و کەسایەتییە رۆشنبیریی و ئەکادییمییەکان هیچ گرنگییەکیان لە ناو حزبەکان نەبێت، بۆیە سەیر نییە بەشێک لەوانەی لە کۆنگرەی حزبەکانیش دەردەچن و لەناکاو هەڵدەتۆقن، هیچ ئاستێکی تیگەیشتنیان نییە بۆ پرسە سیاسی و کۆمەڵایەتی کولتورییەکانی کۆمەڵگای کوردی و تێگەیشتن لە گەنج و چەندین پرسی دیكە کە کۆمەڵگا بە دەستیەوە دەناڵێنی، بەڵکو ئەوەی لێیدەزانن کاتێک ململانێکان گەرم دەبن لە سۆشیالمیدیا یان لەسەر شاشەکان دەست دەکەن بە قسەی ناشیرین، پشتگیریکردن لە سیاسەتی چەوت و خۆشکردنی ئاگری ململانێکان، ئەمە لە راستیدا وایکردووە حزب و حکومەت و پەرلەمان و بەشێکی زۆری دامەزراوە سیاسییەکان تەژی بن لە خەڵكێک کە هیچ دیدگا و دنیابینینێکیان نییە بۆ کاری حزبی و پێشخستنی کۆمەڵگای کوردی، بەڵکو لە دنیای تەسکی دڵسۆزی کوێرانە بۆ حزب و بەرژەوەندییە تایبەتەکانیان دەژین و هەموو ئەرکی حزبییان بریتییە لە بەدەستهێنانی رەزامەندی و کادیرەکانی سەری خۆیان و شاردنەوەی دۆخی خراپی حزب لە سەرکردایەتی.

رەچاونەکردنی ئاستی پێشکەوتنی کۆمەڵگای کوردی

سه‌ركه‌وتن‌ و به‌رده‌وامبوونی هه‌ر پارتێكی سیاسی له‌ جێبه‌جێكردنی ئامانجه‌ سیاسی‌ و كۆمه‌ڵایه‌تی‌و ئابورییه‌كان‌ و به بە‌هێزكردنی پێگه‌ی جه‌ماوه‌ری، به‌نده‌ به‌و توانایه‌ی کە ئه‌و پارته‌ تا چه‌ند توانیویه‌تی له‌ راستی ئه‌و قوناخه‌دا تێبگات كه‌تێیدا ده‌ژی. به‌و واتایه‌ی  دەبێت به‌رنامه‌و پرۆژه‌كانی هه‌ر حزبێكی چالاك هاوتا بێت له‌گه‌ڵ ئاستی هۆشیاری كۆمه‌ڵگادا. بە تایبەت کۆمەڵگای کوردی کە لە دوای ٢٠٠٣دا بە گۆڕانکاری خێرادا تێدەپەرێت لە زۆربەی کایەکاندا. به‌دڵنیایشه‌وه‌ ئه‌و پارته‌ی كه‌ده‌توانێت له‌ ئاست ئه‌و هۆشیاریه‌دا بێت ده‌توانێت سه‌رنج و گرنگیپێدانی جه‌ماوه‌ر بۆ خۆی رابكێشێت. کەچی لە هەندێک پرسی دیكەدا حزب دەبێت کۆمەڵگاو جەماوەر ئاراستە بکات و بەرگری لە بەها جیهانییەکان بکات. کەچی بە پێچەوانەوە زۆربەی پارتەکانی هەرێمی کوردستان هەوڵدەدەن خۆیان لەگەڵ کۆمەڵگا و رێسا کولتورییەکانی کۆمەڵگا و بنەما خێڵەکییەکانی کۆمەڵگای کوردی بگونجێنن نەک هەوڵی گۆڕان و پێشخستنی بدەن، ئەمە لە کاتی کەمپینی هەڵبژاردنەکان و دیاریکردنی کاندیدانی حزبەکان زۆر بە روونی دەردەکەوێت. لەم سۆنگەیەوە دەتوانم بڵێم بەشێکی زۆری حزبەکانی هەرێمی کوردستان پارێزەرەی بەها کۆن و چەقبەستووەکانن نەک گۆڕینی بەهای نوێ و بەرهەمهێنانی رۆشنبیری سیاسی و کۆمەڵایەتی سەردەمییانە.

ئەو پرسەی کە لە ئاییندەیەکی نزیکدا دەبێتە مەترسی بۆ سەرجەم حزبەکان و پرۆسەی حوکمڕانی، نە مەترسی هەرێمییە و نە مەترسی عێراق و پارتە ئۆپۆزسیۆنەکانی ناوخۆیە، بەڵکو مەترسی مامەڵەکردنە لەگەڵ ئەو هەڵاوسانەیە کە لە رێژەی گەنج و دەرچوانی زانکۆ و پەیمانگاکان و زیادەی دەستی کار هەمانە لە هەرێمی کوردستان.  مەزندە دەکرێت رێژەی گەنج لە هەرێمی كوردستان لە٤٠٪دا بێت هەروەها لە ٥٠٪ گەنجان متمانەیان بە سیاسەت نییە لە بەرامبەردا ٧٢٪ تەکنەلۆژیا بەکاردەهێنن.  لە هەرێمی کوردستان ساڵانە ٦٠ هەزار گەنج و زانکۆ پەیمانگاکان تەواو دەکەن، بە نزیکەی ٤٠ هەزاری دیكەش لە دەرەوەی زانکۆ و پەیمانگاکان دێنە ناو بازاری کار. واتا نزیکەی ١٠٠ هەزار گەنج دێنە ناو بازاری کار بە بێ ئەوەی کەرتی گشتی و کەرتی تایبەت بتوانێت بیانگرێتە خۆ. ئەمانە لە راستیدا لە چەند ساڵی داهاتوو دەبنە بۆمبێکی ئامادەکراو بۆ تەقینەوەی سیاسی و کۆمەڵایەتی لە هەرێمی کوردستان. چونکە بەپێی ڕاپۆرتی PAI لە نێوان ساڵانی 1970 تا 1999دا لە سەدا 80ی ململانێی مەدەنی لەو وڵاتانەدا روویداوە کە 60٪ی دانیشتووان یان زیاتریان تەمەنیان لە سی ساڵ کەمتر بووە. بە داخەوە ئەمە تا ئێستا نەبۆتە خەمی حزبەکان، بە تایبەت لە هەڵبژاردنی کادیرەکانیان کە بەشێکی زۆرییان (گەر زیادەڕۆریم نەکردبێ) لە دنیایێکی دیكەدا دەژین!

كاریگەری سۆشیالمیدیا لەسەر حزب و کاری حزبی

مەبەست لە سۆشیالمیدیا (Social Media) یان تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بریتییە لە جۆرێكی نوێی راگەیاندن كە دەرفەتی مامەڵە لەنێوان خاوەن پەیام و وەرگردا دەڕەخسێنێت، لەم جۆرە میدیایەدا “وەرگر”  (خەڵک) هەر تەنیا كارتێكراو نییە، بەڵكوو مامەڵەیەكی چالاكانە لەگەڵ پەیام و نێرەردا دەکات و توانای دەستكاری و سەرلەنوێ بڵاوكردنەوەی پەیامەكەشی هەیە، واتە پەیامەكە لەگەڵ هزر و بیروبۆچوونی خۆیدا تێکەڵ دەكات و دەینێرێتەوە بۆ كەسانی دیكەش. تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان بە مۆدێلێكی نوێی پەیوەندیی كۆمەڵایەتی دادەنرێن كە تیایدا پەیوەندیی نێوان بەكارهێنەران لەڕێگەی ئینتەرنێتەوە فەراهەم دەبێت. ئەم کاریگەرییە ئێستا بە روونی لەسەر حزب و کاری حزبی دیارە، بەجۆرێک زۆر ئەستەمە حزبەکان بتوانن وەک جاران جەماوەرێکی دیاریکراوی بێ مەرجیان هەبێت، بە تایبەت توێژی گەنج و نەوەی زێد چیتر موڵکی هیچ پارتێکی سیاسی نین، خێزانەکانیشیان دەسەڵاتیان بەسەردا نیە. ئەم نەوەیە پرسی مێژوو و خەبات و مافە نەتەوەییەکانی ئەوەندە بەلاوە گرنگ نییە ئەوەندەی ئێستای ژیانی خۆی پێ گرنگە. ئەم نەوەیە زۆر وابەستەی سۆشیالمیدیایە. لە هەرێمی کوردستانیش بەکارهێنانی پلاتفۆرمە دیجیتاڵییەکان و سۆشیالمیدیا رۆژانە گەیشتووەتە 4 کاژێر و 42 خولەک، واتە زیاتر لە یەک لەسەر شەشی کاتی خەڵکی داگیرکردووە کە هیچ حزب و سیاسەتێک ناتوانێ ئەوە بکا.

پێشتر سەرچاوەکانی زانیاری، رادیۆ، رۆژنامە و تیڤی بوون. بەپێی ئەنجامەکانی نوێترین راپرسی کە لە لایەن ناوەندی لێكۆڵینەوەی رووداو ئەنجامدراوە، 51.31٪ ی دانیشتووانی هەرێمی کوردستان هیچکام لە تیڤی، رادیۆ و رۆژنامە بەکارناهێنن بۆ وەرگرتنی هەواڵ و زانیاری. لە لایەکی تر 77.57٪ی بەکارهێنەرانی سۆشیالمیدیا سەرقالی بابەتە کۆمەڵایەتییەکانن نەک سیاسەت، تەنیا 30.75٪ ئەوانەن کە پلاتفۆرمە دیجیتاڵییەكان بۆ بەدواداچوونی بابەتە سیاسییەکان بەکاردێنن. لەڕووی لایک یاخود حەزکردن بە بینینی پۆستی کەسایەتییە سیاسییەکان، 54.77٪ی بەشداربووان هەرگیز حەزیان بە لایکی پەیجی ئەو کەسایەتییانە نەکردووە. تەنیا 9.35٪ی بەشداربووان زۆرجار لایکی پەیجی ئەو کەسانەیان کردووە. ئەم داتاو زانیاریانە وا دەکات نەک تەنیا کاری حزبی و سیاسی بەڵکو پرۆسەی حوکمرانیش ئەستەم بێت. کەچی بەشێکی زۆری کادیری حزبەکان لەو پێشکەوتن و گۆڕانە خێرایانەی کۆمەڵگای کوردی دابڕاون و یان ناتوانن بەو خێراییە بڕۆن، ئەمەش کاری حزبی و گرنگیدان بە حزبایەتی بەشداری سیاسی لای خەڵک کەمدەکاتەوە، بەڵام لە هەمان کاتیشدا خەڵک دەتوانرێت بە ئاسانی بوروژێندرێت و ئاراستەبکرێت دژی حکومەت حزبەکان و پڕۆسەی سیاسی. ئەمە لە راستیدا تێگەیشتنی سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابوری نوێی گەرەکە، ئاڵینگاریێکیشە بۆ بەردەم کاری حزبی پرۆسەی حوکمڕانی لە هەرێمی کوردستاندا.   

ئەنجام

حزب و کاری حزبی لە هەرێمی کوردستاندا ئەگەر  هێشتا لە قەیرانیشدا نەبێت، بەڵام کێشە و ئاڵنگاری زۆری هەیە، کە بەشێک لە سەرکردایەتی حزب و کادیرەکانی هەر هەستیشی پێناکەن، زۆر جار لەکاتی ململانێ سیاسییەکان و خۆپیشاندانەکان وا دەزانن ئەمە دەستی لایەنێکی ناوخۆی یان دەرەکی لە پشتە، بەڵام لە راستیدا کێشەکە لە شوێنێکی دیكەیە. ئەم گروپ بەندیی و بازنە دروستکردنەی لە ناو حزبە سیاسییەکاندا هەیە خەریکە بە هێواشی رۆحی حزبەکان دەکێشێت و رێگری سەرەکییە لە بەردەم پێشکەوتنی حزب و کاری حزبی دەرکەوتنی کادیر و کەسانی بەتوانا کە لە ئاست ئەم گۆڕانانەی کۆمەڵگای کوردی بن. روانگەی سەرکردەکانی حزبیش لە دەستنیشانکردنی کەسانێک کە جگە لە "بەڵێ" شتێکی تر ناتوانن بخەنە سەر کاری حزبی و حکومی کێشەیەکی ترەو رێگا خۆشکەرە بۆ تۆران و توڕەبوونی جەماوەری لایەندار و بێ لایەن لە حزبەکان، تا ئەو ئاستەی لە مێژووی خەباتی سیاسی کوردا قەت بە قەد ئێستا خەڵک بێمتمانە نەبووە بە حوکمڕانی و حزب و سیاسەت، ئەم دۆخە نائومێدێێکی سیاسی وای بەرهەم هێناوە، کە لە کاتی دەرکردنی بڕیاری دادگای فیدڕاڵی عێراق بە نەناردنی ٤٠٠ ملیار بۆ هەرێم بگاتە ئەوەی زیاتر لە نیوەی بەشداربووان لە راپرسییەكدا لە هەرێمی کوردستان پێیان وابێت  دەبێت هەرێمی کوردستان هەڵبوەشیتەوە بچێتەوە سەر بەغدا. ئەمە زەنگێکی مەترسیدارە لەسەر حزب و حوکمڕانی و دەوڵەتداری سەرکردایەتی سیاسی کە دەبێت لە هۆکارەکانی تێبگەین نەک پاساوی بۆ بدۆزینەوە.