یەك رۆژ دوای ئەوەی كادیران و بنكەی جەماوەریی لایەنەكانی چوارچێوەی هاوئاهەنگی شیعە (12ی ئاب)، لە بەرامبەر مانگرتووان و خۆپیشاندەرانی سەدر لە ناوچەی سەوز و دەورووبەری تەلاری پەرلەمان، هاتنە سەر شەقام، جارێكی دیكە موقتەدا سەدر بڕیاریدا بەشێوەیەكی بەفراوانتر پەنا بۆ شەقام و رێكخستنی “خۆپیشاندانی ملیۆنی” ببات. ئەمەش بەهیوای ئەوەی کە گومانی هاوتایی و هاوئاستی هەردوو جەمسەرە شیعییەكە لە كارتی بەكارهێنانی شەقامدا بەلایەكدا بخات. ئەم پەنابردنەی هەردوو جەمسەرە ناكۆكەش بۆ شەقام، دەرئەنجام و دەرهاوێشتەی بنبەستی سیاسی و دەورووبەری 10 مانگ كێشمەكێش و ململانێیە بۆ یەكلاییكردنەوەی هاوكێشەی حكومەتی نوێی عێراق. هەروەها لە كاتێكیشدایە کە مەترسییەكانی پێكدادانی چەكداری بەڕادەیەكی بەرچاو پاشەكشەی كردووە، ئەویش پاش ئەوەی لەسەرەتای قەیرانەكەوە زۆرجار وەك مەترسییەكی گەورەی گریمانەیی دەردەكەوت.
رەوتی سەدر و رێكخستنە سیاسییەكەی (البنیان المرصوص) تەوژمێكی عەقیدەیی سیاسی هەرەمییە. خاوەن بنكەیەكی جەماوەریی بەرفراوانی گوێڕایەڵیشە و، بنکەیەکی كی گەورەی جەماوەر و خۆپیشاندەری خوێنگەرمیشی لە پایتەختدا هەیە كە خەڵكی شارۆچكەی سەدری بەغدان. لە بەرامبەریشدا لایەنەكانی چوارچێوەی هاوئاهەنگی زیاتر نوێنەرایەتی ئەو هێزە شیعانە دەكەن كە ئەزموونیان لەسەر هاتنە شەقام (جگە لە حەكیم) کەمە. هەروەها زیاتر ئەوانەن كە لە ناو دامودەزگاكانی دەوڵەتدان و دەچنەوە سەر “چینی نێوەڕاست”. ئەم جیاوازییەش بەڕوونی لە چالاكییەكانی سەر شەقامی هەردوو بەرەكەدا دیارە. بۆ نمونە لە كاتێكدا سەدرییەكان گەلەری بوون و سادەیی و خاكیبوونی زیاتریان پێوە دیارە، هەروەها خۆپیشاندان وەك تایبەتمەندی خۆیان دەبینن، كەچی خۆپیشاندانەكانی چوارچێوەی هاوئاهەنگی زیاتر لە راهێنان و مەشقی گرووپە چەكدارەكان دەچێت، چونكە زۆرینەیان ئەو كارمەندانەی حەشدی شەعبین كە لە نۆرەی بەجێهێنانی ئەركی سەربازی لیواكانیان لە مۆڵەت و پشووی ماڵەوەدان. ئەم چەكدارە گەنجانە كە جلوبەرگ و تەمەن و جموجوڵیان زۆر هاوشێوەیە، لە كاتی هوتاف كێشان و لەبەردەم زوومی كامێراكانیشدا خاوەن دروشمی هاوبەش و یەكگرتوو نین. هەریەكەشیان دەچنەوە سەر ستایشكردنی سەركردەی گرووپەكەی خۆی. هەشیانە هێندە بە زۆرەملێ هاتووە لێی تێكچووەو هاواردەكات “نەخێر بۆ عێراق” یان “بەڵێ بەڵێ بۆ كازمی”!
ناكرێت ئەو دابەشبوونە سیاسییەی ئێستای ناوماڵی شیعە و ئەو جەمسەرگیرییە لەسەر دەسەڵات درووست بووە و پاشان پەڕیوەتەوە بۆ شەقام، بەدەر لە پێكهاتە و سرووشتە كۆمەڵایەتییەكەی لایەنگران و بنكە جەماوەرییەكەی هەردوو جەمەسەرەكە تەماشا بكرێت؛ شوێنكەوتەكانی سەدر زیاتر شیعە هەژارەكان و چینە پەراوێزخراوەكانی پارێزگاكانی باشوور و شاری بەغدان. ئەم كوتلە مرۆییە شیعییە لە سەردەمی باوكی سەدریشدا، ژمارەیەكی كەمیان پارە و داهاتیان دەگەیشتە ڕادەی خومس و زەكات دان، هەر لەبەر ئەوە هەندێكجار وەك تانەو تەشەر، ركابەرەكانی (محمد صادق الصدر) پێیان گوتووە “مەرجەعی هەژارەكان”. لە كاتێكدا ئەمە بۆ رەوتەكە گرەنتی كۆكردنەوەی جەماوەرێكی گوێڕایەڵ و بزێو و پڕ خرۆشە كە تەنیا چاوەڕێی فەرمان دەكات. لەبەرامبەریشدا حیزبی دەعوەی مالیكی بۆ نمونە، نوێنەرایەتی نوخبەی شیعەی قات لەبەر دەكات یان ئەو سوودمەندانەی لە هەردوو ویلایەتەكەی ناوبراودا (2006_2014) بوونەتە خاوەن پێگە و بەرژەوەندی لە دەزگاكانی دەوڵەت. بنەماڵەی حەكیمیش دەچنەوە سەر “شیعەی ئەریستۆكرات”، ئەم دوو لایەنەش ئەوەی هەیانە وەبەرهێنانی لەسەر بكەن بۆ خرۆشانی سەرشەقام، گەنجە چەكدارەكانی حەشد و كارمەندانی گرووپەكانن كە هەر دەجووڵێنەوە ئاشكرا دەبن. ئەو دوو جارەشی كە هەوڵیان داوە جموجوڵی جەماوەری دروست بكەن، زیاتر بەلای نمایشدا شكاوەتەوە تا خۆپیشاندان.
هەردوو بەرە شیعییەكە پێیانوایە دەتوانن جەماوەری خۆیان كۆ بكەنەوە و ئێستاش لە هەوڵی ئەوەدان، بەڵام لە دەرەوەی ئەوان زۆرینەیەكی بێدەنگ هەن كە یان بەشداری هەڵبژاردنیان نەكردووە، یان تشرینییە خۆپیشاندەرەكانی پارن و بەشداری و بۆچوونی ئەمانەش بە گرنگ تەماشا دەكرێت بۆ ئەوەی تای تەرازووی هێز لە نێوان هەردوو جەمسەرەکەدا بە لایەکدا بخات. هەڵبەت لەبەر ئەوەی موقتەدا سەدر بانگەشەكانی یاخیگەرانەیە و جاروبار باسی گۆڕینی سیستم دەكات و رەخنەی توندی لە دەسەڵات هەیە كە خۆی بەشێكی سەرەكی بووە تێیدا، چانسی زیاتری هەیە لەدەرەوەی بازنەی خۆی هاوسۆز كۆ بكاتەوە، بە بەراورد بە ڕكابەرەكانی كە هەڵگری دروشمی پارێزگاری لە دەستوور و دەوڵەتن. چونكە ئەوە روونە کە بێزاری و توڕەیی جەماوەریی لەم سیستم و دەوڵەت لە بەرزترین ئاستیدایە، هەر بەم هۆیەشەوە بەردەوام رێژەی بەشداری لە هەڵبژاردنەكان بەرەو پاشەكشە دەڕوات و دوو ساڵ بەر لەئێستاش راپەڕین و یاخیبوون لە دژی سیستم و “كۆماری 2003” بە كوشتارێكی گەورە سەركوت كرا.
گومان زۆرە، كارتی شەقام كە ئێستا كارو كاردانەوەیە، بتوانێت ململانێكە بەلایەكدا بخات، چونكە راستە شەقام و خۆپیشاندەری سەدری پرۆسەی چوارچێوەی هاوئاهەنگییان بۆ دانانی محەممەد شیاع سودانی لە سەرۆكایەتی وەزیران پەکخست، بەڵام جگە لە شەقام، كارتەكانی؛ چەك، پارە، قەزا، لە دەرەوەی ئەوانیش رای مەرجەعییەت و كاریگەریی و نفوزی ئێران، رۆڵی گرنگیان هەیە لە هاوكێشەی حوكمڕانی عێراقدا و لە دوو ساڵی رابردووشدا هەر ئەوەی حكومەتی عەبدولمەهدی كۆتایی پێ هێنا، هەر ئەوەش نەیهیشت بەدەستهێنانی زۆرینەی لە لایەن سەدرەوە یەكسان ببێت بە كۆنترۆڵكردنی تەواوەتی دەسەڵات!
بۆ سەدرییەكان لە پاش كشاندنەوەی فراكسیۆنەكەیان (73 كورسی) لەپەرلەمان و سووتاندنی كارتەكەیان لە دەسەڵاتی یاسادانان، بژاردەی ئەوتۆ نەماوە جگە لە شەقام، بۆ ئەم رەوتە شیعییە لە ئێستادا هەموو كارت و گوشارەكان هەر دەچنەوە سەر شەقام، تا ئەوكاتەی چارەسەرێكی مامناوەند لە دانوستانەكاندا دەردەکەوێت، بەڵام بۆ چوارچێوەی هاوئاهەنگی ئاڵنگاری گەورە ئەوەیە بیسەلمێنن شەقام تەنها موڵكی سەدر نییە، هیچ نەبێت هەردوولا لەڕووی جەماوەرییەوە هاوتان. سەلماندنی ئەمەش دەوەستێتە سەر گێمەكانی دیکەی یاری جووڵاندنی بنكە جەماوەرییەكانیان.
