RRC |

زریان رۆژهه‌ڵاتی|

هەشت گرووپی چەكداری شیعی لە عێراق[1]، كە خۆیان بە گرووپەكانی” موقاوەمە” ناوناوە، بەیاننامەیەكیان لە دژی مانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عیراق بڵاوكردووةتەوە و، ئەمریكایان بە داگیركارێك وەسفكردووە كە تەنيا رێز لە زمانی زۆر دەگرێت. ئەم بەیاننامەیە لەبەرئەوە گرنگە كە دوای سەردانی فەرماندەی نوێی سوپای قودس بۆ عێراق و، بڵاوبوونەوەی هەواڵەكانی ئەگەری لێدانی كەتائیبی حیزبولَڵايە لەلایەن ئەمریكا و دواتریش لێدوانەكەی سەرۆك ترەمپ لەبارەی ئامادەكاری ئێران و گرووپەكانی نزیك لەو بۆ هێرشكردنە سەر بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا. لەوانەیە ئەمە یەكێك لە دوایین ئەڵقەكانی گرژی كرداری- گوفتاریی نێوان ئەمریكا و نەیارە شیعییەكانی بێت لە عێراق، بەڵام ئەستەمە ئەڵقەی كۆتایی بێت. پرسیار لێرەدا ئەوەیە كە چ روودەدات؟ بۆچی لەكاتی ئەم هەڵەوگیرییە جیهانییەی پەتای كۆرۆنادا، گرژییەكان لە عێراق زیاتر دەبن؟ ئایا ئەمە لە ئەنجامی هەڵەی هەڵسەنگاندنی لایەنەكانە بۆ هێزی یەكتر لەكاتی كۆرۆنا یان پاڵنەری دیكەی لە پشتە؟

ئامانجی سەرەكیی بەیاننامەكە، سیاسەتی نیوخۆیە. بە دیاریكراوی بۆ شكستپێهێنانی هەوڵەكانی زورفی یان ملكەچكردنیەتی بۆ لەبەرچاوگرتنی داواكارییەكانیان. لانیكەم لە ماوەی كورتخایەندا، نە ئەمریكا نە ئێران جەنگیان ناوێت، بەڵام گرووپەكانی “موقاوەمە” گرژییەكی كۆنترۆڵكراویان لەگەڵ ئەمریكا دەوێت.

بەردەوامی بەریەككەوتنی سنووردار

بەیاننامەی گرووپەكانی” موقاوەمە” بۆخۆی سەرەداوی ئەوەمان پێدەدەن كە لەوانەیە چ رووبدات. بەرلە هەموو شتێك لەڕێی ئەو رستەیەی كە “ئەگەر بڕیاری رووبەڕووبونەوەتان بدەین، خاك و ئاسمانی عێراق دەكەینە دۆزەخ بۆتان”، ئەو پەیامە دەدات كە هێشتا بریاری دەستپێكردنی جەنگیان لە دژی ئەمریكا نەداوە و نایانەوێ ئەمریكاش وا تێبگات. هەڵبەت دەیانەوێت لەم كاتانەدا زیاتر لە خودی هێرش، هەڕەشەی ئەنجامدانی هێرش بەكاربێنن. پاڵپشتیكردنی گرووپەكانی حيزبوڵڵا و نوجەبا لە گرووپی هێرشكاری سەر بنكەی سەربازی تاجی لە 11ی ئاداری ئەمساڵ كە تێیدا دوو سەربازی ئەمریكی و سەربازێكی بەریتانی كوژران، لەگەڵ خاوەنداريێتيكردني بەرپرسیارێتي هیرشەكە لەلایەن گرووپێكی نەناسراو یان لانیكەم تازە راگەیێندراوەوە، نیشانەی ئەوەیە كە گرووپە شیعییەكان خوازیاری ئەوەن گرژییەكانیان لەگەڵ ئەمریكا بەشێوەیەكی سنوودار- كۆنترۆڵكراو بەردەوام بێت.

ئەوان گرژییان لەگەڵ ئەمریكا پێویستە، چونكە لەڕووی ئایدۆلۆژییەوە واتایەكی وجودیی بۆ ئەوان هەیە و بۆ پاراستنی پێگەی خۆیان لە سیاسەتی نێوخۆیی عێراق بەكاریان دێت. لەوانەیە نەمانی ئەمریكا لە عێراق بە قازانجی ئەوان بێت، بەڵام ئەوان لەوە ریالیستترن كە بیانەوێت بە شەڕێكی فراوانی دەستەویەخە ئەو كارە بكەن. دەزانن لەڕووی سیاسی، سەربازی و ئابوورییەوە لة بةرژةوەندي ئەوان نابێت.

ئەگەر لە ئاستی دەرەكیشدا تەماشای بابەتەكە بكەین، ئێران بە چەند هۆكارێك لە دۆخێكدا نییە كە ئەوان بۆ شەڕیكی فراوان لە دژی ئەمریكا هانبدات. یەكەم ئەوەیە كە دوای كوژرانی قاسم سولەیمانی، كاریگەریی ئێران لەسەر گرووپەكانی حەشدی شەعبی و سیاسەتی شیعی كەم بووە. بۆیە دەستپێكردنی شەڕێك كە  ئەگەری لە كۆنترۆڵ دەرچوونی زۆرە، لەوانەیە بە قازانجی تاران نەبێت. بە پێچەوانەی سولەیمانی، فەرماندەی نوێی سوپای قودس كەسێكی كاریگەری فرەپێوەندی دەرناكەوێت. رێكنەكەوتنی لایەنە شیعییەكان لەسەر بةربژێرێك بۆ سەرۆكوەزیران، تەنانەت لایەنە شیعییەكانی نزیك لە ئێرانیش نیشانەیەكی ئاشكرای ئەو لاوازییەیە. ئەمە بۆ پرۆسەی دیاریكردنی كەسێك بۆ شوێنگرتنەوەی ئەبومەهدی موهەندیسیش هەر وابوو. دووەمیش ئەوەیە كە بەهۆی قەیرانی كۆرۆنا و دابەزینی نرخی نەوتەوە، ئابووری عێراق و ئێرانیش تووشی گرفتی جیدی بوون و ئەوەش وادەكات كە دەستبردن بۆ جەنگ لەم وەختانەدا زۆر بە قورسی بشكێتەوە. لەوانەیە هەبوونی گرژییەكی سنووردار، بۆ پەردەپۆشكردنی لاوازیی سیاسەتەكانی بەرەنگاربوونەوەی كۆرۆنا و رێگرتن لە كاريگەرييەكانی قەیرانی ئابووری، بە كەڵكی ئێران بێت، بەڵام جەنگی فراوان بە زیانی دەشكێتەوە. دۆخی ئابووری- سیاسی وایكردبوو كە تەنانەت بەر لە كۆرۆناش، ئێران سەرەڕای  كوژرانی فەرماندەیەكی گرنگی سەربازیی خۆی لەلایەن ئەمریكاوە، شەڕ لە پێشچاو نەگرێت و تەنيا بە وەڵامدانەوەیەكی سنووردارەوە بوەستێت.

لە دۆخیكی وەك ئێستادا كە كۆرۆنا هەموو دنیای هەڵەوگیركردووە و تەنانەت هەندێك لە دەوڵەتانیش داوای هەڵگرتنی گەمارۆكانی ئەمریكا لەسەر ئێران دەكەن، دوور لە چاوەڕوانییە كە ئەمریكا پەنا بۆ شەڕێكی فراوان لەگەڵ ئێران وهاوپەیمانەكانی لە عێراق بەرێت. ئەو هەواڵانەی كە باس لە هەبوونی پلانێك بۆ لێدانی حیزبوڵڵا دەكەن لە عێراق، تازە نین. حیزبوڵڵا بڕبڕەی پشتی نفوزی ئێرانە لە عێراق. رۆڵی ناوچەیی هەیە و هەر لە ئەبومەهدی موهەندیسەوە بگرە تاوەكو كەسانی دوای ئەویش وەك ئەبوعەلی بەسری و ئەبوفدك كە ناویان بۆ شوێنگرتنەوەی ئەو هاتووە، كەسانێكی سەر بە حیزبولَڵان كە بە كردەوە جڵەوی دەسەڵاتی حەشدی شەعبییان بە دەستەوەیە. ئەمریكا پێشتر كەسێكی وەك ئەبومەهدی موهەندیسی كوشتووە و هەندێك لە بەرپرسانی حيزبوڵڵایشی لە لیستی تیرۆر داناوە. تەنانەت لە هەندیك شوێنیش بنكەو بارەگاكانی گرووپەكانی نزیك لە ئێران كراونەتە ئامانج. بەڵام ئەمە مانای ئامادەكاریی واشنتن بۆ جەنگێكی فراوان نییە وەك بەشێك لە بەرپرسانی ئێران و گرووپەكانی حەشد بانگەشەی بۆ دەكەن. هێڵە سوورەكەی سەرۆك ترەمپیش كە كوژرانی سەربازێكی ئەمریكی بوو، لە هێرشەكەی تاجی دا بەزێنرا، بەڵام ئەمریكا شەڕی نەكرد. لەگەڵ ئەوەشدا چۆڵكردنی هەندێك لە بنكە سەربازییەكان و هاوردنی سیستەمی بەرگری موشەكی بۆعێراق لەلایەن ئەمریكاوە، وەك ئامادەكارییەك بۆ جەنگ لە بەشێك لە دەزگاكانی راگەیاندن بڵاوكرایەوە.

لەوانەیە دوای كوژرانی قاسم سولەیمانی و رووداوەكانی دوای ئەو، ئەمریكا تەكتیكی كۆكردنەوەی هێز بۆ بەرزكردنەوەی ئاستی بەرگری گرتبێتەبەر. ئەمریكا لە 19ی ئادار لە قائیم و لە 26ی ئەو مانگە لە گەیارە و لە 29ی هەمان مانگیش لە كەی وةنی كەركووك كشایەوە. ئەگەر تەماشای نەخشەی بڵاوبوونەوەی هێزەكانی حەشدی شەعبی[2] لەو شوێنانەش بكەین دەتوانین لە ئاستی ئەو هەڕەشە سەربازییە تێبگەین كە گرووپەكانی نزیك لە ئێران دەیانتوانی بۆ ئەمریكای دروستبكەن: لە قائیم  لانیكەم 9 بنكە و بارەگای گرووپەكانی حيزبوڵڵا، سەرایای خۆراسانی و كەتائیبی سەیدوشوهەدا هەن. لە گەیارە بنكە و بارەگای رێكخراوی بەدر، كەتائیبی ئیمام عەلی و كەتائیبی جوندولئیمام هەن. لە كەركووكیش لانیكەم 19 بنكە و بارەگای بەدر، سەرایای خۆراسانی، كەتائیبی حيزبوڵڵا، كەتائیبی ئیمام عەلی و تەنانەت گرووپی نەناسراوی چەكدار هەن. لە مانگی 1ی ئەمساڵیشەوە تائێستا بەلانیكەم 14جارهێرشكراوەتە سەر بنكە و بارەگاكانی ئەمریكا لە عێراق. هێزی پەرش و بڵاویش توانای بەرگری كەمە و لەوانەیە ئەمەش هۆكاری سەرەكیی پشت چۆڵكردنی بنكە و بارەگا سەربازییەكان بێت.

سیاسەتی نێوخۆ

بەشی یەكەمی بەیاننامەكە زیاتر گوتنەوەی دروشمەكانی رابردووە لەگەڵ یاریكردن لەسەر هەستی دژە ئەمریكایی، بەڵام بەشی دووەمی بەیاننامەكە، كە دەتوانێ ئامانجە سەرەكییەكەش بێت، رەتكردنەوەی عەدنان زورفییە كە بە سیخوڕ هەژماركراوە.

لە مانگی جانیوەری ئەمساڵدا، زۆربەی ئەو گرووپانە لە شاری قوم  لەگەڵ هادی عامری و موقتەدا سەدر كۆبوونەوەو باسیان لە پێكهێنانی بەرەی “موقاوەمە” كرد و ئێستاش ئەم بەیاننامەیە ناوی” موقاوەمەی” لەسەرە، بەڵام پەیجە بەنيَوبانگەكەی موقتەدا سەدر بە ناوی “محەممەد ساڵح عێراقی” كە ئێستا پشتیوانی لە زورفی دەكات دژایەتی كردووە و ئەو بەیاننامەیەی بە هەوڵێك بۆ دەسكەوتی زیاتر ناوبردووە.

سەرەڕای ناڕەزایی گرووپەكانی نزیك لە ئێران، عەدنان زورفی هێشتا سوورە لەسەرئەوەی دوایین تەقەلاكانی خۆی بدات بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆكایەتی ئەنجوومەنی وەزیران. ئەو، بە ڤێرژنێكی عێراقییانەی دروشمی “یەكەمجار ئەمریكا”ی سەرۆك ترەمپەوە بەرنامەی كاری خۆیشی بڵاوكردەوە. ئەستەمە زورفی بتوانێ لانیكەم بە ساڵێك درووشمی “یەكەمجار عێراق” سەربخات. بەڵام گرفتەكەی تەنيا ئەوە نییە. لەوانەیە ئەو بتوانێ بە قەرزی نێوخۆیی یان وەرگرتنی پارە لە یەدەگی بانكی ناوەندی، بەشێوەی كاتی لە كاریگەرییە ئابوورییەكانی قەیرانی كۆرۆنا كەمبكاتەوە. بەڵام، دۆزینەوەی چارەسەری ریشەیی بۆ گرفتە بنیاتییەكانی ئابووری عێراق كاتی زیاتر لە ساڵێكی دەوێت. هەڵبژاردنێكی بێ ساختةكاري، بنبڕكردنی گەندەڵی وجێبەجێكردنی داواكارییەكانی خۆپیشاندەران لەگەڵ چارەسەركردنی كيێشةكاني نێوان هەرێمي كوردستان و بەغداش كە بەڵێنیداون، بابەتی كورتخایەن نین و مەودوایەكی زیاتریان دەوێت. زورفی هاوشێوەی كەسانی پێش خۆی، جەخت لە پابەندبوون بە رێنماییەكانی مەرجەعییەت دەكات كە بۆخۆی دامەزراوەیەكی سەروو یاسایە. خاڵێكی دیكەش كە دووبارەكردنەوەیەكی پارادۆكسیكاڵانەی دروشمەكانی هەریەك لە عەبادی وعەبدولمەهدییە بۆ كۆكردنەوەی چەك لە دەستی دەوڵەت، ئەویش لەكاتێكدا كە پاڵپشتیی لە فرەهێزیی- چەكداریی دەكات!  كۆسپە بنەڕەتییەكانی جێبەجێكردنی بەرنامەكەی زورفی(دیارە ئەگەر ببێتە سەرۆكوەزیران) لە جێی خۆی، گەورەترین تەگەرەی بەردەمی، زیادبوونی گرژییەكانی نێوان گرووپە چەكدارەكانی نزیك لە ئێران و ئەمریكایە. زیادبوونی ئەم گرژییە دەتوانێت هەوڵەكانی زورفی بۆ دروستكردنی كابینەكەی یان دریژەپێدانی حكومەتە گریمانەییەكەی لەبارببات یان، ملكەچی داواكارییەكانی ئەو گرووپانە بێت.

ئەنجام

بە ئەگەری زۆر گرژییەكانی نێوان ئەو گرووپە شیعییانەی كە خۆیان بە” موقاوەمە” ناودەبەن لەگەڵ ئەمریكا بەردەوام دەبێت. بەڵام، ئەستەمە لە ماوەی كورتخایەندا رێگە بۆ شەڕێكی فراوان خۆشبكات. گرژییەكی سنووردار بە قازانجی ئێرانیشە، بەڵام هاندان بۆ جەنگێكی فراوان بە زیانی دەشكێتەوە. بەتایبەتی كە ئەوان سووربوونی ئەمریكایان لە تۆڵەكردنەوە، لە كەیسی سولەیمانی-موهەندیس دا بینی. لەوانەیە ئەمریكاش دۆخی ئێستا بەكاربێنێ بۆ لاوازكردنی زیاتری گرووپەكانی نزیك لە ئێران، بەڵام لانیكەم لە ماوەی كورتخایەندا شەڕ لە قازانجی ئەویشدا نییە. بەشێوەی گشتیش، لەوانەیە بەردەوامی گرژییەكان، پاڵ بە ئەمریكاوە بنێت كە زیاتر لە كورد و سوننە نزیك بێتەوە. ئەمەش لە ماوەی كورتخایەندا لە دانوستاندنەكانی پێكهێنانی حكومەتدا بە قازانجی ئەوان دەشكێتەوە.

سەرچاوەكان:

[1] -عەسائیبی ئەهلی هەق، نوجەبا، كەتائیبی سەیدوشوهەدا، كەتائیبی ئیمام عەلی، حەرەكەی ئەوفیا، حەرەكەی جوندولئیمام، سەرایای عاشوورا و خۆراسانی.

[2]–https://www.google.com/maps/d/viewer?mid=1KanwykNx7VkQUN52zNSmj6qxNL7IYwsr&ll=32.754608181685114%2C48.78839005917257&z=7