قەیس خەزعەلی، ئەمینداری گشتی عەسائیبی ئەهلی حەق لەم رۆژانەی رابردوودا چاوپێكەوتنێكی لەگەڵ بی بی سی كردووە كە سەرنجڕاكێشە. قسەكانی سەرەداوی گرنگی تێدان بۆ تێگەیشتن لە دانوستاندنەكانی پێكهێنانی حكومەت و، سیاسەتی ئێران لە عێراق.

لەم بابەتەدا شیكارییەك بۆ نێوەڕۆكی گوتەكانی خەزعەلی لەبارەی دوو تەوەری پێكهێنانی حكومەت، پەیوەندییەكانیان لەگەڵ ئێران لە عێراق دەكەم كە پێموایە سەرەداوی گرنگیان لەبارەی ئەو بابەتانە تێدایە.

خەزعەلی تەمەنی 47 ساڵە، لە شاری سەدر لەدایكبووە. خوێندكاری مەكتەبی محەممەد سەدر بووە و كاتی خۆی یەكێك لە سەركردەكانی سوپای مەهدی بووە و دواتریش رێی خۆی لە موقتەدا سەدر جیاكردووەتەوە. بۆیە رەنگە یەكێك لەو كەسانە بێت كە بە باشترین شێوە موقتەدا سەدر بناسێ. بێجگە لەوە، لەدوای 2020وە وەك یەكێك لە سەركردەكانی گرووپەكانی “موقاوەمە” دەركەوتووەتە پێش. خۆی دەڵێ بێجگە لە محەممەد سەدر، رێپێدانی “شەرعی” لە محەممەدی شاهرودی( یەكێك لەبەرپرسە پلەباڵاكانی پێشووی ئێران) و ئایەتوڵڵا كازمی حائری وەرگرتووە كە ئەویش عێراقییە و لە قوم دادەنیشێ. ئەمەش ئاستێكی دیكەی نزیكیەكەی لە ئێران دەردەخات. نەك تەنیا ئەوە، بەڵكو لەڕووی سیاسیشەوە ئێستا ئیدی ناوی لە ناوانە و لەگەڵ سیاسییە كۆنەكانی وەك مالكی، هادی عامری و ئەوانی دیكە ناوی دێت.

لە كۆی گوتنەكانی خەزعەلی دا خواستی كۆنترۆڵكردنی گرژییەكان لەگەڵ سەدر بەڕوونی دیارە. لەماوەی ئەو 24 خولەكەی چاوپێكەوتنەكەدا، هەموو جارێك “سەید” لە پێش ناوی موقتەدا سەدر دەهێنێ و سێ جاریش دەستەواژەی برامان سەید موقتەدا سەدر بەكاردەبات. ئەو وەختەی باسی چۆنییەتی بەڕێوەچوونی پرۆسەی هەڵبژاردنی دەستەی سەرۆكایەتیی پەرلەمان و، جارێكیش ئەو كاتەی كە باسی بەشداریكردنی ئەندامانی رەوتی سەدر بە كفن و جلوبەرگی سەربازی دەكات، دەستەواژەی ئەمە خێری تێدا نییە دووبارە دەكاتەوە. “خەڵكی شتی وای ناوێ و ئەمە زیانی لە سوودی زۆرترە” بەكاردەبات كە زیاتر دەستەواژەی كەمكردنەوەی گرژین نەك گەرمكردن و گوڕكردنی ناكۆكی.

ئەو لە كۆی قسەكانیدا دوو ناكۆكیی سەرەكیی خۆیان لەگەڵ سەدر دەخاتەڕوو: مالیكی و چەكی حەشدی شەعبی!

ئەو دەڵێت، ئێمە ناكۆكییەكی ئەوتۆمان لەگەڵ سەدر نییە لەبارەی مانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق. چونكە سەدریش وابیردەكاتەوە، بەڵام جیاوازییەكە لەسەر ئەوەیە كە ئایا “موقاوەمە” چەكەكانی رادەست بكات و سەدر گەرەنتی ئەوە بدات كە دواتر هەموو تواناكانی حكومەت بۆ دەركردنی ئەمریكا بخاتەگەڕ یان نەخێر، وەكجاران “موقاوەمە” بەردەوام بێت. بە گوتەی خەزعەلی، ئەمە لە كۆبوونەكەی ماڵی هادی عامری لەگەڵ سەدر باسكراوە، بەڵام تا ئێستا بێ ئەنجامە. سەبارەت بە ڤیتۆی سەدر لەسەر مالیكی، خەزعەلی هیوای خواستووە كە بە گوتەی خۆی “برامان سەید موقتەدا سەدر” ئەو كێشەیە چارەسەر بكات.

ئەو دواجار دەڵی سەدر دەتوانێ بە بێ ئەوان حكومەت پێكەوە بنێ و سەرۆكوەزیرانیش دیاری بكات، بەڵام رستە و دەستەواژەكانی وەك “ئەگەر وابێ، ئەوا پرۆسەی سیاسی بەشێوەی سرووشتی ناچێتە پێشەوە”، “ئەوە مەترسیدارە”، “ئەگەری شەڕ هەیە، ترس لە شەڕ هەیە”، “هەندێك لایەنی دەرەكی دەیانەوێ شەڕی شیعە- شیعە هەڵگیرسێنن و راگەیاندنیش ئاگرەكە خۆش دەكات”، “كازمی كەسێكی سەركەوتوو نەبووە و ئەگەر برامان سەید سەدر ئەو دانێتەوە دەبێ بەرپرسیارییەكەیشی هەڵبگرێت”، “كورد و سوننە بوونەتە بەشێك لە ناكۆكیی ناوخۆیی شیعی … و لەوانەیە ئەوە دواجار بە دابەشبوونی ناخۆیی ئەوانیش بشكێتەوە”، “یان بایكۆت دەكەین- كە ئەمە لایەنگری زۆرە لە نێو چوارچێوەی هاوئاهەنگی- یان دەبینە ئۆپۆزیسیۆن و چاودێرێكی ورد بەسەر حكومەت و لێی دەپرسینەوە و..” جۆرێك لە هەڕەشە دەكات بەڵام، دیارە نایەوێ تۆنی دەنگی هەڕەشەكەی زۆر تووند و زبر بێت، بۆیە لەڕێی رستە و دەستەواژەكانی وەك “تا دوایین كاتەكان ئەگەری رێككەوتن هەیە” و “ئێمە دواجار گرنگی بەوە دەدەین كە یەكڕیزیی شیعە لە بابەتە لاوەكییەكانی دیكە گرنگتر بێت”، “تۆپەكە لە مەیدانی سەید موقتەدایە”، “مەجەرعییەت و ماڵی شیعی شتی ناهێڵن شەڕ رووبدات، هەرچەند ئەمە واتای ئەوە نییە كە گرژی هەرنابێت”، “من خۆم زیاتر لە نەجەف دادەنیشم بەڵام ئێستا، لەبەر هەستیاریی بارودۆخەكە هاتوومەتە بەغدا بۆ ئەوەی ئەگەر شتێ روویدا یەكسەر چارەسەری بكەین.” دەیەوێ ئەو پەیامەش بدات كە نایانەوێ گرژییەكان لە كۆنترۆڵیان دەربچێت.

لە ماوەی چاوپێكەوتنەكەدا قەیس خەزعەلی لانیكەم سێ جار دەڵی ئێران سیاسەتی خۆی هەیە و بڕیاری ئێمەش بۆ موقاوەمە بڕیارێكی عێراقییە. ئەو لە وەڵامی پرسیارێكدا سەبارەت بەوەی كە ئایا ئەوە راستە كە دوای هێرشەكەی ماڵی كازمی، فەرماندەی سوپای قودس داوای لێكردوون كە ئەنجامی هەڵبژاردن قبووڵ بكەن و تەنانەت گرژییەكان لەگەل ئەمریكا كەمبكەنەوە، لە وەڵامدا زانیارییەكانی پرسیارەكە رەتناكاتەوە و دەڵێ: “بریاری ئێمە لە عێراق پەیوەندی بە ئێرانەوە نییە.” هەرچەند ئەو دەڵی ئێمە سوپاسی ئێران دەكەین لەبارەی هاوكاری و كۆمەكەكانی لەدوای 2003وە تا شەڕی داعش، لەبەر ئەوەش مافیان هەیە قسەیان هەبێت و ئامۆژگاری بكەن، بەڵام دواجار بڕیاری ئێمەیە.

ئەو دواتر زیاتر روانگەی خۆی لەبارەی پەیوەندییەكانیان لەگەڵ ئێران رووندەكاتەوە و دەڵێت، دوای كوژرانی قاسم سولەیمانی، پەیوەندیمان لەگەڵ لایەنە سیاسییە شیعەكان نەگۆڕاوە، بەڵام دەتوانم بڵێم كە شێوازی بەڕێوەبردنی ئەو ئۆرگانانەی [ئێران] كە پەیوەندییان بە دۆسییەی عێراقەوە هەیە بەشێوەیەكی بەرچاو گۆڕاوە. ئەو دەڵێت كە دڵنیایە لەوەی عەلی خامنەیی رێبەری ئێران سوورە لەسەر پاڵپشتیكردنی موقاوەمە، بەڵام لێیان روون نییە كە ئەو “گۆڕانەی” ئێستا كاری یەكەیەكی كۆماری ئیسلامییە یان خواستی هەموو كۆماری ئیسلامی! ئەو بە وردتر خاڵەكانی ناكۆكیی خۆی لەگەڵ سیاسەتی ئێستای ئێران دەهێنێتە سەرزمان و دەڵێت، ئەوەی لە تۆڵەی قاسم سولەیمانی و ئەبومەهدی موهەندیسش كرا، تۆڵەی گەورە نەبوو! سەرەتا داوایان لێكردین كە راوەستین- ئەمەش لەگەڵ ئەوە گوتەیەدا كە دەڵی بڕیاری موقاوەمە بڕیارێكی عێراقییە یەكناگرێتەوە- تا ئێران وەڵام دەداتەوە و دوای هەفتەیەكیش هێرشەكەی عەین ئەسەد و هەریر كرا كە ئەوەش خواستی تۆڵەی كەمكردەوە، لە راستیدا ” شیكردنەوەیەكی هەڵە كرا”. دواتر دەڵێت پەرلەمانی ئێران كەیفی خۆیەتی پیرۆزبایی هەڵبژاردنی حەلبووسی دەیكات یان نا، یان دەیەوێ ئەنجامی هەلبژاردن قبووڵ بكرێ، ئەوە هیچ كاریگەرییەك لەسەر ئێمە دانانێت، ئێمە بڕیاری خۆمان هەیە. هەروەها باس لەوەش دەكات كە ئێران خاوەنی بەرژەوەندیی خۆیەتی و ئێمەش هی خۆمان هەیە و بڕیاری ئێمە بۆ موقاوەمە عێراقییە و پەیوەندی بە دانوستاندنەكانی ڤییەناشەوە نییە.

گوتەكانی قەیس خەزعەلی گرنگن لەبەر ئەوەی ئەو لە دوو ساڵی رابردوودا ببووە یەكێك لە رووخسارە دیارەكانی ئەو گرووپانەی كە بە بەرەی موقاوەمە ناودەبرێن. وادیارە كە هێشتا بە هیوایە بەوەی كە لەگەڵ سەدر بگەنە رێككەوتن. گوتەكانی واتای ئەوەن كە لەوانەیە گوشارەكان لەسەر كورد و سوننە لە قۆناخی داهاتوودا زیاتر بن ئەگەر بێتو لەگەڵ سەدر نەگەنە هیچ. هەروەها باسی دروستبوونی گرژی و سەرنەكەوتوویی حكومەتی داهاتوودا دەكات، بەڵام لە هەمانكاتیشدا دەرگەیەكی گەڕانەوە دەهێڵێتەوە. ئەوەش واتای ئەوەیە كە لە سیناریۆی رێكنەكەوتن لەگەڵ سەدر، گرژییەكی كۆنترۆڵكراو وەك بەردەوامیی هێرشی جاروباری گرووپەكانی موقاوەمە، بەكارهێنانی میدیا و گوشاری سیاسی لەسەر سەدر و هاوپەیمانەكانی(كورد و سوننە) بەردەوام دەبێت بەڵام ئەو پەیامەش دەدات كە نایگەننە مریشكە رەشە!

سەرنجڕاكێشترین بەشی قسەكانی ئەوانەی سەر ئێرانن. دیارە هێشتا لێی روون نییە بۆچی ئێران لە دۆسیەی هەڵبژاردن و قۆناخی پاش هەڵبژاردندا بە تەواوی پشتی نەگرتوون. رەنگە یەكێك لەو هۆكارانەش كە لە سەرەتاوە سەدریان بە كەم دەگرت، هەر ئەوە بووبێ كە وایاندەزانی ئێران وەك جاران بە هەموو هێزەوە پشتیان دەگرێت، بەڵام وا دەرنەچوو. وادیارە ئێران ئەمجارەیان هەم كەمتر رۆڵی هەیە، هەم وەكو لە نێو شیعە و كوردیشدا زیاتر بەدوای سیاسەتێكی راگرتنی هاوسەنگییەوەیە هەتا لاسەنگی. ئەو هەرچەند رێبەری ئێرانی لێ دەرخستووە، بەڵام ناڕاستەوخۆ لەڕێی گوتنی ئەو ئۆرگانانەی كە دۆسییەی عێراقیان بە دەستە، سوپا بە هۆكاری “گۆڕانی سیاسەت” لە عێراق دەزانێت. جەختكردنی چەندجارەیشی لە عێراقیبوونی بڕیاری خۆیان و توانای گرووپەكانی موقاوەمە بۆ دروستكردنی چەك بە تایبەتی درۆن، جۆرێك لە بێمنەتی خۆی لە ئێران دەردەخات. ئەم قسانەی خەزعەلی نیشانەكانی قۆناخێكی تازەن سەبارەت بە نفوزی ئێران لە عێراق، بەڵام لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا هێشتا زووە بڵێین خەزعەلی دەتوانێت بە تەواوی لە قسەی ئێران دەربچێت!