RRC|

زریان رۆژهەڵاتی|

لەماوەی یەک مانگی رابردوودا ئەمە سێیەمجارە داعش هێرش دەكاتە سەر پێشمەرگە. لایەنی كوردی، بۆشایی ئەمنی نێوان هێزەكانی پێشمەرگە و هێزە چەكدارەكان دیكەی عێراق بەهۆكاری ئەو كەلێنە ئەمنییانە دەزانن كە داعش دەتوانێت لەوانەوە فرسەتی خۆی بێنێ. ئەوە بۆ نزیكەی 4 ساڵ دەچێت كە گرفتی ئەو بۆشاییە ئەمنییانە لە بەینی هەردوولا چارەسەر نەكراون، كە لەدوای رووداوەكانی ئۆكتۆبەری 2017وە لە ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم پەیدا بووە. دەستپێشخەرییەكی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیش بۆ درووستكردنی 4 ناوەندی هەماهەنگی سەربازیی لە بەینی هەردوولا لەو ناوچانە بە ناچڵی ماوەتەوە. بەڵام هەمو بابەتەكە ئەو بۆشاییە ئەمنییانە نین!

ئێستا لەبەردەم سەرهەڵدانەوەیەكی نوێی داعشداین. جیلێكی تازە و ستراتیژێكی نوێی داعش لە گۆڕێدایە.  بەڕەسمی جوگرافیایەكی لە دەستدا نییە بەڵام، لە سنوورێكی فراواندا بە درێژایی نزیكەی 400كم، لە باكووری رۆژئاوای عێراقەوە هەتا رۆژهەڵات توانای مانەوەو جموجۆڵی هەیە كە، لە هەندێك شوێنیشدا پانتاییەكەی لە 200كم زیاترە. زیادبوونی كردەوەكانی داعش لەناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم بێ هۆ نییە. نەبوونی هەماهەنگی و متمانە لە نێوان هێزەكانی دژی داعش، هەبوونی ئەجیندای جیاوازی سیاسی و تەنگەتاوكردنی هاوپەیمانیی نیودەوڵەتی لە ریزی گرنگترین ئەو هۆكارانەن كە دەرفەتی جموجۆڵی داعش زیاتر دەكەن.

گەڕانەوەی داعش؟

دوای  نزیكەی 4 ساڵ لە ئاسایشێكی رێژەیی لە دەست هێرشەكانی داعش، لە سەرەتاكانی 2021وە جارێكی دیكە جموجۆڵەكانی ئەو رێكخراوە زیادیان كردووە. تەقینەوە، پەلاماردانی هێزە ئەمنییەكان و كردەی جیاوازی دیكە دەكەن و ئەمەش ئەو پرسیارەی ورژوواندووە كە ئایا داعش خەریكە زیندوو دەبێتەوە یان نا؟ رەوتی رووداوەكان لە 2020 و سەرەتاكانی ئەمساڵیش ئەوەیان دەرخستوە كە ژمارەی كردەوەكانی داعش زیادیان كردووە.

لە ماوەی ساڵی 2020 هەتا مانگی یەكەمی ئەمساڵ، هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە دژی داعش، لە عێراق و سوریا 505 جووڵەی كردووە. لەوانە 138 هێرشی ئاسمانی لە عێراق كردووە و 86دانەش لە سووریا .[1] ئەمەش دەریدەخات كە لە 2020وە داعش لە عێراق زیاتر چالاكتر بووە هەتا سووریا. هەر بە گوێرەی ئەو ئامارانەی هاوپەیمانی نێودەوڵەتیی، لە هێرشەكاندا، لانیكەم 59 ئەشكەوت، 7 سەنگەر، 12 تونێل و 14 كۆگا و 3كەمپی داعش وێران كراون. ئەوانەش هەموو دەرخەری ئەوەن كە داعش جێگای بۆ مانەوە خۆش كردووە هەرچەندە بە رەسمی جوگرافیایەكیشی نەبێ!

یەكێك لەو نیگەرانییانەی كە هەموو هێزە شەڕەكەرەكانی دژی داعش دانی پێدادەنێن، ئەوەیە كە ئەو رێكخراوە هێشتا توانای راكێشانی خەڵكی بۆ لای خۆی هەیە و تەنانەت، ئەمەشی لە كەمپەكانی ژێردەسەڵاتی ئەوانیشدا كردووە. لەوانەیە سەرنجڕاكیش بێت، بەڵام جیلی دووەمی داعش خەریكە لە ژێر دەسەڵاتی هێزەكانی دژی داعشەوە پێدەگات! ئەمە نیشانەیەكی ئاشكرای ئەوەیە كە ئەوەندەی بایەخ بە رەهەندە سەربازی و ئەمنییەكەی شەڕی دژی داعش دراوە، ئەوەندە بایەخ بە رەهەندەكانی دیكەی ئەو شەڕە، بە تایبەتی بەرنگاربوونەوەی ئایدیای توندەڕەوی نەدراوە. لەوانەیە خاڵە هەرە لاوازەكەش ئەوە بێت.

بێ متمانەیی هێزەكان بە یەكتری

كێشەیەكی گەورەی متمانە لە نیوان هێزەكانی پێشمەرگە و هێزەكانی دیكەی عێراقدا هەیە. هەرچەندە پاساوی ئەمە بۆ رووداوەكانی 2017دەگەڕێندرێتەوە بەڵام، لە راستیدا ئەمە ریشەیەكی قووڵتری هەیە. پرسی بودجەی پێشمەرگە و بەشنەدانی پێشمەرگە لەو چەكانەی كە عێراق دەیانكڕێت یان وەریاندەگرێت، نموونەی دیكەی ئەو بێمتمانەییەن كە دەشێ ریشەكەی قووڵتر بێت. لە سحێلاوە هەتا خانەقین گەلێك بۆشایی ئەمنی لە نێوان هێزەكانی پێشمەرگە و سوپای عێراق و باقی هێزەكانی دیكەدا هەیە، كە لە هەندێك شوێن لە ملی باكووری ئەو سنوورانەوە، لەدرێژترین مەودوادا هەتا نزیكەی 100كم و لە ملی باشووریشەوە لە زۆرترین مەسافەدا هەتا نزیكەی 50كم دەگات و لە هەندێك جێگاشدا لەوانە كەمترە. ئەو بۆشاییە دەرفەت دەداتە داعش، بەڵام ئەگەر پڕیش بكرێنەوە دیسان بەهۆی بارودۆخی تۆپۆگرافی و باری كۆمەڵایەتی ئەو ناوچانەوە، هەر ئەگەری دزەكردنی داعش دەمێنێت. هەرچەند لەوانەیە بە رێژەیەكی زۆر كەم بكات. بابەتی درووستكردنی ناوەندی هاوبەش، گەڕانەوەی پێشمەرگە، یان درووستكردنی هێزی هاوبەش سەبارەت بەوناوچانە هێشتا لە رۆژەڤدان و تا ئێستا نەگەیشتوونەتە ئەنجام.

گوشاردانان لەسەر هاوپەیمانی نێودەوڵەتی

تەنگەتاوكردنی هاوپەیمانی نیودەوڵەتی، بەهۆی ئەو هێرشانەی كە میلیشیكان جاربەجار دەیكەن كاریگەری لەسەر شەڕی دژی داعش دادەنێت. خواستی سیاسی بۆ دەرچوونی ئەمریكا و گوشاردانان بۆ سەر هاوپەیمانی نیودەوڵەتی رێی كردەوە بۆ ئەوەی كە لە رۆژانی كۆتایی ئاداری ساڵی 2020دا، بنكەی ئاسمانی گەیارە و ناوەندی ئۆپەراسیۆنی نەینەوا- رۆژئاوا[2] و بنكەی كەی وان لە كەركووك رادەستی هێزە عیراقییەكان بكرێت. ئەوانەش هەرسێكیان لە ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێمن و بینیمان كە دوای ئەو رادەستكردنە دۆخی ئەو ناوچانە بە كردەوە خراپتربوو.هەرچەندەی باوەڕێكی وا خەریكە بڵاودەكرێتەوە كە عێراق ئیدی بە تەنیا دەتوانێ دەرەقەتی داعش بێت بەڵام، راستییەكەی زۆرێك لە فەرماندە سەربازییەكان دان بەوەدا دەنێن كە هێشتا پێویستییان بە هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی زۆرە.

هەوڵەكانی لاوازكردنی توانای ئاسمانی عێراق

جێگیربوونی داعش لە ناوچە بیابانییەكانی رۆژئاوای عێراق و ناوچە شاخاوییەكانی ناوەڕاست، گرنگی لە رادەبەدەری هێزی ئاسمانی بۆ بەرنگاربوونەوەی ئەو گرووپە دەردەخات. هاوپەیمانیی نیودەوڵەتی لە ئابی 2014وە هەتا جانیوەریی ئەمساڵ، 34956 جار هێرشی ئاسمانیی كردۆتە سەر داعش،[3] بەوەشەوە هێشتاش ناتوانین بێژین داعش لەناوچووە. بێجگە لەوە، عێراق توانایەكی بەهێزی ئاسمانیی نییەو، سەیر لەوەدایە كە گرنگترین بنكەی هێزی ئاسمانی عێراق لە پارێزگای سەلاحەدین كە بۆ پاڵپشتیكردنی ئۆپەراسیۆنە زەوینییەكان لە سەلاحەدین، باشووری كەركووك، تەنانەت ئەنبار و دیالەش پڕبایەخە، بەردەوام موشەكباران دەكریت!

لە مانگی 2ی ئەمساڵەوە هەتا ئێستا لانیكەم 6 جار هێرشی موشەكی كراوەتە سەر بنكەی بەلەد كە بە وتەی قاسم ئەعرەجی راوێژكاری ئاسایشی نیشتمانی، هێزی بیانیشی لێ نییە.[4] دواجار بەهۆی ئەو هێرشانەوە كۆمپانیای لۆكهید- مارتن، كە كاری پاراستن و تەعمیركردنەوەی فڕۆكە ئێف-16كانی عێراق بوو، لەو بنكەیە كشایەوە.[5] ئەمەش شتێك بوو كە فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەكانی عێراق لێی دەترسا و روویدا.[6] هێرشی بەردەوام لەسەر بنكەی ئاسمانیی بەلەد، ئەو پرسیارەی درووستكردووە كە ئایا هێز و لایەنێك هەن كە نایانەوێت عێراق لەڕووی هێزی ئاسمانییەوە لەسەر پێ بێت؟ ئایا دەیانەوێت فڕۆكە و درۆنی وڵاتی دیكە بكڕێت؟ ئەمانە هەموو پرسیاری بێ وەڵامن و هیشتا ناڕوونن، بەڵام ئەوەی روونە ئەوەیە كە، بێكاریگەر هێشتنەوەی بنكەی بەلەد لەماوەی درێژخایەندا كاریگەری لەسەر توانای عێراق بۆ شەڕی دژی داعش دادەنێت. جا پرسیاری گرنگ ئەوەیە كە ئەمە بە كەڵكی كێ دێت؟

[1] – https://www.inherentresolve.mil

[2] -https://media.defense.gov/2020/May/13/2002298979/-1/-1/1/LIG_OIR_Q2_MAR2020_GOLD_508_0513.PDF

[3] – https://www.inherentresolve.mil/Portals/14/CJTF-OIR%20PR-20210416-01-CIVCAS%20%28January%202021%20Data%29.pdf

[4] – https://www.ina.iq/125387–.html

[5]ttps://www.france24.com/ar/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%B1%D8%A9/20210511-%D9%84%D9%88%D9%83%D9%87%D9%8A%D8%AF-%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%85%D9%8A%D8%B1%D9%83%D9%8A%D8%A9-%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A9-%D8%B9%D8%B3%D9%83%D8%B1%D9%8A%D8%A9-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82-%D8%A8%D8%B3%D8%A8%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%AE%D9%8A%D8%A9

[6] – https://www.ina.iq/125637–f16.html