ئا: هەکار عەلی

رۆژی 21ی کانوونی یەکەمی 2024 دووەمین دیداری نەجەف-هەولێر لەلایەن ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداو بە هاوبەشی ناوەندەکانی النبا، نارامسین و رواق-بەغداد لەشاری نەجەف-ی پیرۆز بە بەشداری ژمارەیەکی زۆر لە میوانان لە هەردووپێکهاتەی کوردی و شیعی، بەناونیشانی " زنجیرە دیالۆگی پێکهاتەکانی عێراق و هەرێمی کوردستان؛ دووەمین دیداری نەجەف - هەولێر،" بەرێوەچوو.

دیداری نەجەف-هەولێر بۆ دووەمین جارە  بەڕێوەدەچێت و یەکەمین دیدار لەساڵی 2019دا لە شاری هەولێر لەبارەی ئاسۆیی پەیوەندییەکانی کورد و شیعە بە بەشداری ژمارەیەک لە کەسایەتییەکانی هەردوو پێکهاتە بەڕێوەچوو، کە تیایدا باس لە پەیوەندییەکانی نێوان کورد و شیعە و پەرەپێدان و گەشەپێدانی ئەو پەیوەندییانە کرا.

لە دووەمین دیداری نەجەف – هەولێر شەش تەوەری گرنگ و جیاواز بە بەشداریی کەسایەتی هەردوو لایەنی کوردی و شیعی گفتوگۆی لەبارەوە کرا، کە تەوەرەکانیش بریتی بوون لە: یەکەم: پەیوەندییەکانی کورد و شیعە؛ وانەی هاوپەیمانی و رکابەرایەتییەکان. دووەم: چاوەڕوانییەکانی هەرێمی کوردستان و مەرجەعییەتی باڵای شیعی لە یەکتر؛ سیاسەت و ئەودیوی سیاسەت. سێیەم: کاریگەری ناکۆکییە نێوخۆییەکانی کورد و شیعە لەسەر پەیوەندییەکانی هەولێر و بەغدا. چوارەم: تەبایی و ناتەبایی لایەن سیاسییەکانی کورد و شیعە لەبارەی دەستوور و داهاتووی عێراق. پێنجەم:  گرفتە ئابووری و سیاسییەکانی لایەنەکانی کورد و شیعە؛ ناکۆکییەکان لەسەر بودجە و سیاسەتی دەرەوە. شەشەم: ئاسۆی پەیوەندییەکانی هەردوولا لە سێبەری گۆڕانکارییە جیۆپۆلەتیکییەکانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاستدا.

د.محەممەد ئیحسان، مامۆستای زانکۆ و مۆدێرەیتەری دیدارەکە  گوتی " ئەم دیدارانە  دەرفەت بە پێکهاتە جیاوازەکانی عێراق دەدات گفتوگۆی چڕی کێشەکان بکەن و چارەسەری عەقلانییان بۆ بدۆزرێتەوە بەسوود بینین و وانە وەرگرتن لەمێژووی کۆن و نزیک، و دوورکەتنەوە و پەنانەبردن بۆ تووندووتیژی و جەختکردنەوە لەبەرژەوەندییە هاوبەشەکان.

دووەمین دیداری نەجەف – هەولێر بە گوتاری پارێزگاری نەجەف، یوسف کیناوی، دەستیپیکرد ئاماژەی بە گرنگی گفتوگۆ و دیالۆگ و دیدارەکە کرد کەوا کاریگەرییان لەسەر ئیستا و داهاتووی هەردوو پێکهاتە لە عێراق دەبێت.

یوسف کیناوی، لەبارەی پەیوەندیەکانی کورد و شیعە  گوتی کە گرنگە هەردوولا هەوڵی چارەسەری ئاشتییانەی کێشەکان بدەن چونکە پەیوەندی کورد و شیعە پڕ لە وانە و هەڵویستە. هەروەها،  لەڕووی مێژووییەوە، مێژووی پەیوەندی هاوبەشی هەردوو پێکهاتەی کوردی و شیعی بەتایبەتی لەدوای رووخانی رژێمی دیکتاتۆری بەعس، هەردوولا هەوڵی کەمکردنەوەی جیاوازییەکان و زاڵبوون بەسەر ئالنگاریەکانیان داوە، ئەمە لەکاتێکدا ئەم پێکەوە کارکردن و هاوپەیمانێتیە هەندیکجار تژی بووە لە کیبرکێکردن لەنیوان هەردوولا دا کە پێویستە نەهێڵین کێبڕکێ سیاسییەکان سنورەکانی ئەم هاوپەیمانیتییە ببەزینن و کاریگەریان لەسەری هەبێت.

 پاریزگاری نەجەف، لەدریژەی قسەکانیدا لەبارەی رۆڵی مەرجەعیەتی شیعە و چاوەڕوانییەکانی کورد لێی گوتی، ناکریت باس لە رۆڵی گرنگی مەرجەعی پیرۆزی شیعی لەنەجەف نەکرێت لەپتەوکردن و بەهێزکردنی ئەم هاوپەیمانێتی و پەیوەندییەی نێوان پێکهاتەی کورد و شیعە، کە ئەم مەرجەعیەتە مەرجەعیەتێکی روحی و سیاسی گرنگە بۆ عێراق و جیهان. هەروەها یوسف کیناوی باسی لەوەشکرد کە ئەم پەیوەندییە بۆ فەتوایی گرنگی سەید موحسین الحکیم دەگەڕێتەوە کە لەساڵی 1965 دەریکرد بە حەرامکردنی کوشتنی برایانی کورد کە ئەمە وایکرد پەیوەندی نیوان رۆڵەکانی هەردوولا بەهێزتر بێت.

یوسیف کیناوی لەبەشێکی دیکەی قسەکانیدا ئاماژەی بەو چاوەڕوانیانە کرد کە  کورد لە مەرجەعیەتی شیعی لەنەجەف هەیەتی تاپشتگیری مافەکانی بکات و پاریزگاری لەدەستکەوتەکانیان بکریت لەچوارچێوەی عێراقی یەکگرتوو، بەڵام لەبەرامبەردا مەرجەعیەت داوا لە کورد دەکات کاربکات بۆ پاراستنی یەکپارچەیی خاکی عێراق، بەمەش دەتوانرێت درێژە بەم هاوپەیمانێتییە بەهێزە بدرێت و باز بەسەر ناکۆکی و جیاوازییەکاندا بدرێت.

هەروەها، پاریزگار، لەبارەی ئاسۆیی پەیوەندییەکانی هەردوولا لە سێبەری گۆڕانکارییە جیۆپۆڵەتیکیەکاندا لەناوچەکەدا گوتی، "دەبێت ئاگاداری ئەوەش بین کە لەسەر ئاستی دەرەکی عێراق لە چەقی گۆڕانکارییە ئیقلیمی و نێودەوڵەتیەکانداییە، ئەمەش دیاریکردنی سیاسەتی نیشتیمانی و ئیقلیمی ئاڵۆزتر دەکات لەچوارچێوەی ئەوگۆڕانکارییە جیۆ-سیاسیانەی کە لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاست-دا هەن؛ سەرەڕای هەموو ئەم ئاڵنگاریانەش هێشتا دەرفەتی گرنگ هەیە بۆ پێکەوەکارکردن لە بواری ئابووری و سیاسی نێوان هەردوو پێکهاتەی کورد و شیعە، بەجۆرێک هەردوولا هەڵوێستی هاوبەشییان هەبێت تاببێتە هۆی درێژەدان بەم پەیوەندییە و پاراستنی سەقامگیری عێراق."

لەکۆتایی قسەکانیدا، پاریزگاری نەجەف گوتی "دەبیت ئەوە وەبیربهێنینەوە کەئەو ئالنگاریانەی رووبەڕوومان دەبێتەوە پێوستی بە پێکەوە کارکردن و دیدێکی هاوبەشە کە ئامانجی هاوبەشمان پارێزگاریکردنە لە عێراقێکی سەقامگیر کەبتوانێت مافی نەوەو گەلەکەی دەستەبەربکات و هیوای خواست ئەم دیدارە ببیتە سەکۆیەک بۆ گفتوگۆ و گەنگەشەیەکی دەستەبژیری لایەنی شیعی و کورد.

ئاکۆ محەممەد، بەڕێوەبەری گشتی تۆڕی میدیای رووداو لە گوتاری دەستپێکی دووەمین دیداری نەجەف - هەولێر ئاماژەی بەوەکرد " جێگەی دڵخۆشییە کە ناوەندی لێکۆلینەوەی رووداو دەتوانێت ئەمڕۆ (21-12-2024) بۆ جاری دووەم لە دوای ساڵی 2019وە ئەم دیالۆگە رێکبخاتەوە؛ هەروەها سوپاسی هەموو رێکخەران و بەشدارانی ئەم دیالۆگە دەکەم".

هەروەها، بەڕێوەبەری گشتی تۆڕی میدیایی رووداو گوتی " دڵخۆشین کە ئەمڕۆ لە پایتەختی ئیمام عەلی کوڕی ئەبی تالیبین خوا لێی رازیبێت. ئێرە شوێنی رادەربڕینی زۆرلێکراوانە، ئەم کۆبوونەوەیەش لەبەرئەوەی کۆنگرەیەکی فەرمی نییە، بەڵکو کۆنگرە و کۆبوونەوەی دەستەبژێرێکی ئازادە کە هەموویان دەتوانن بەناوی خۆیانەوە نەک بە ناوی دەزگا و حیزبەکانیان بە ئازادی لەسەر پەیوەندی کورد و شیعە بئاخڤن، لەبەرئەوە بە باوەڕی من کۆبوونەوەیەکی زۆر گرنگە".

ئاکۆ محەممەد گوتی " لێرەدا بە دیاریکراوی لەسەر خاڵێکی زۆر روون دەوەستم ، ئەویش کەرکووکە . کەرکووک لە ساڵی 1961ـەوە نێوەڕۆکی کێشەی کورد پێکدەهێنێت لە عێراقدا. ئەگەر کێشەی کەرکووک چارەسەر نەبێت، کەواتە کێشەی کورد لە عیراق چارەسەر نەبووە. هەروەها، ئاکۆ محەممەد ئاماژەشی بەوەکرد "بەعەرەبکردنی کەرکووک دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی رژێمی پاشایەتی لە عێراق، بەڵام رژێمی بەعس و سەدام حوسێن بەعەرەبکردنیان زۆر سیستماتیکتر و فراوانتر کرد؛ ژمارەیەکی یەکجار زۆر عەرەب لە چەند کاتێکی جیاوازدا بە پێدانی پارەی زۆر و زەوی هێنرانە کەرکووک، بەشێکی ئەو عەرەبانەیش شیعە بوون. ئێستا بەهۆی ئەو بەعەرەبکردنەوە هێشتا هەزاران جوتیار و گوندنشین و شارنشینی کورد زەویەکانیان زەوتکراون، ئەوەش چەوساندنەوەیەکە هیچ کەسێکی هاوسۆزی چەوساوەکان قبوڵی ناکات".

لەدرێژەی قسەکانیدا بەڕێوەبەری گشتی تۆڕی میدیایی رووداو گوتی "سەدام حوسێن لە رێککەوتننامەی 11ـی ئاداردا لە ساڵی 1970 تاوەکو 1974 یاری بە کێشەی کەرکووک کرد و ئەوەی لە رێککەوتننامەکەدا هاتبوو بەرامبەر کەرکووک جێبەجێی نەکرد و شەڕی هەڵگیرساندەوە، دواییش بووە مایەی ماڵوێرانی ئەوکات و شەڕی لەگەڵ ئێران بۆ ماوەی 8 ساڵ . لە ساڵی 2003 دا، چارەسەری کێشەی کەرکووک خرایە مادەی 58ی دەستووری کاتیی عێراقەوە و جێبەجێنەکرا، لە دەستووری هەمیشەیی خرایە مادەی 140ـەوە و دەبووایە تاوەکو 2007 جێبەجێبکرێت تائێستا جێبەجێنەکراوەو هەروا یاری پێدەکرێت. شیعە لە ساڵی 2003وە تائێستا دەسەڵاتدار و بڕیاردەری یەکەمن لە عێراق دا، ئەوە بۆ پەیوەندیی نێوان کورد و شیعە باش نییە و بۆ ئایندەی ئاشتی و سەقامگیری لە عێراق دا باش نییە چونکە چەوساوە و زۆرلێکراوەکان دەبێ لە هەموو کاتەکاندا پشتیوانی لە یەکتر بکەن". 

لەبارەی پەیوەندییەکانی کورد و شیعەوە، ئاکۆ محەممەد باسی لەوەکرد " پەیوەندی سەرۆکی شۆڕشی کوردستان مەلا مستەفا بارزانی لەگەڵ مەرجەعیەتی شیعە زۆر بەهێزبووە، زۆر پێویستە ئەو پەیوەندییە بەهێز بمێنێتەوە لەسەر بنەمای پاراستنی مافی نەتەوەی چەوساوەی کورد . ناوی هەردوو مەرجەعی گەورە سەید موحسین حەکیم و سەید محەممەد باقر سەدر زۆر بەڕێزەوە چووەتە ناو مێژووی کوردستانەوە بە هەڵوێستیان لەسەر حەرامکردنی هێرشکردنە سەر کوردستان و شەڕی کورد. هەڵوێستەکانی مەرجەعی گەورە سەید عەلی سیستانی زۆر گرنگ بوونە لە پاراستنی ئاشتی و بەرەنگاربوونەوەی داعش، بەڵام چاوی نەتەوەی کورد لەوەیە ئەو زۆردارییە لەسەر کورد لابدات لە کەرکووک و دڵی چەوساوەکانی کورد لە کەرکووک خۆش بکات بە گێڕانەوەی مافی ئەو جووتیارانە و مافی نەتەوەی کورد لەو پارێزگایەدا".

یەکەم دانیشتنی دیدارەکە بە گوتاری عەلی تاڵەقانی، بەڕێوەبەری ناوەندی النبا بۆ دیالۆگ دەستیپێکرد و لەبارەی پەیوەندییەکانی کورد و شیعە گوتی " کە ئەم پەیوەندییە پەیوەندیەکی مێژووییە و رەگی قووڵی هەیە، بۆیە دەکرێت سوودی لێوەربگیرێت تابتوانین بەئیرادەیەکی راستەقینە پێکەوەبین و ژینگەیەکی پێکەوەیی دروستبکەین لەجیاتی ئەوەی جوگرافیایەک دابەشمان بکات. هەروەها، عەلی تاڵەقانی لەبارەی تەوەرەکانی یەکەم دانیشتنەوە گوتی " پەیوەندی کورد و شیعە بابەتێکی گرنگ و سەرەکییە بۆ کردنەوەی دەرگای گفتوگۆکان کە وادەکات دەرگای پێکەوەکارکردن لەنێوان دەستەبژێری ئایینی و سیاسی-ش بکاتەوە".

دواتر د. محەممەد شەعبان، کەسایەتی دیاری رۆشنبیری عەرەب و دۆستی کورد باسی لەوەکرد "کە تائیستا روون نیە پێکهاتە جیاوازەکانی عێراق داواکارییان لەیەکتری چیە و چییان لەیەکدی دەوێت، هەربۆیە ئەم دیدارە دەرفەتێکی گرنگە بۆ گەنگەشەکردنی ئەم بابەتە و بەشێوەیەکی راشکاوانە ئاماژە بە چاوەڕوانی و داواکارییەکانی یەکدی بکریت بەتایبەتی پێکهاتەی کورد و شیعە، تاوەکو چارەسەرێکی گونجاو بۆ کێشەکان بدۆزرێتەوە و  سەقفی جیاوازییەکان نزمبکرێتەوە و جەخت لەسەر خاڵە هاوبەشەکان بکرێتەوە".

د. محەمەد شەعبان، لەبارەی مافی پێکهاتەکان لە عێراق ئاماژەی بەوەدا "مافی چارەی خۆنووسین بۆ کورد مافێکی جێگیر و پرەنسیپییە و خەڵاتێک نیە تاوەکو پێیان بدرێت، بەڵکو ئەوە مافێکی رەوایە؛ ئەمەش کلیلی گەیشتنە بە نەهێشتنی جیاوازییە پێکهاتەییەکانی نێوان کورد و شیعە."

لەدرێژەی قسەکانیدا د.محەممەد، لەبارەی پەیوەندیەکانی کورد و شیعە ئاماژەی بەوەکرد، کە  مێژووی دروستبوونی ئەم پەیوەندییە دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی شەستەکانی سەدەی رابردوو کە سەید موحسین الحەکیم سەرکردایەتی ئەم پەیوەندییەی دەکرد. لەلایەکی دیکەوە، د. محەمەد شەعبان بەگرنگیەوە باسی لەو خاڵ و بەها هاوبەشانە کرد کە کۆمان دەکەنەوە، ئەوانیش بریتین لە ئازادی، یەکسانی، دادپەروەری و، دادپەروەری کۆمەڵایەتی؛ ئەم بەها هاوبەشانە وادەکات کە هەموومان وەکو یەک بەشداربین لە بڕیاردان و گەڵاڵەکردنی بڕیارەکان.

لەکۆتایی قسەکانیدا، د. محەممەد شەعبان ئاماژەی بە گۆڕانکارییە جیۆ-سیاسیەکانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست کرد و گوتی، کە ئەوەی لەسوریا روویدا و روودەدات کاریگەری لەسەر وڵاتانی دیکەی ناوچەکە دەبێت وەکو عێراق، لوبنان، ئوردن، و هەرێمی کوردستان بەدیاریکراوییش لەچوارچێوەی دۆزی کورد دا.

د. بەشیر حەداد، جێگری دووەمی پێشووی سەرۆکی پەرلەمانی عێراق، لەبارەی پەیوەندییەکانی کورد و شیعە گوتی "کە ئەم پەیوەندییە بنەمای مێژووی هەیە و داواکاری ئێمە وەکو کورد ئەوەیە ئەو بنەما مێژووییانە بەهێز بکرێت تائاسۆییەکی فراوانمان لەبەردەمدا بکاتەوە؛ هەروەها داوامان لەبرایانمان هەیە کە لەروانگەیەکی مرۆییەوە مامەڵە لەگەڵ کورد دا بکەن چونکە ئێمە هەموومان لەعێراقدا یەکسانین و گەل و پێکهاتەی دەرەجە یەک و دەرەجە دوومان نیە هەروەکو قورئان-یش جەخت لەسەر ئەم یەکسانییە دەکاتەوە".

لەدرێژەی قسەکانیدا د. بەشیر حەداد، لەبارەی گۆڕانکارییە جیۆ-سیاسییە ناوچەییەکانی ئەم دواییە کە روودەدات، گوتی "ئەم گۆڕانکاریانە کاریگەرییان لەسەر عێراق و کوردستان دەبێت لەبەرئەوە بە لێکنزیکبوونەوە و کەمکردنەوەی جیاوازیەکان و، گفتوگۆکردن، دەتوانین ئاسایشی وڵاتمان بپارێزین و لە کێشەو ئاڵنگارییەکان بەدووربین".

د. عەبدوڵا وەیسی، سەرۆکی یەکێتی زانایانی ئایینی کوردستان، باسی لە پەیوەندی بەهێزی نێوان هەردوو "کەسایەتی مەلا مستەفا بارزانی و مەرجەعیەتی شیعە، سەید موحسین الحەکیم، کرد لە ساڵانی شەستەکان کە برەویان بەم پەیوەندییە داوە، هەربۆیەش پێویستە بەگرنگییەوە سەیری ئەو پەیوەندییە بکرێت و بە بەهێزی بمێنێتەوە. "

لەلایەکی دیکەوە، د. عبدوڵا وەیسی لەبارەی هەڵوێستی شیعە بەرامبەر بە کورد و داواکاری کورد لێیان  گوتی، "کە شیعە لەدوای ساڵی 2003 پشتییان لە کورد کرد لە نووسینەوەی دەستوور تا مافی کورد لە دەستوور بچەسپێندرێت ئەمە لەکاتێکدا مەرجەعیەتی شیعە لەرووی هەڵویستەوە کەمتەرخەم بوون." بەهەمان شێوە، لەساڵی 2017 کاتیک هێزەکانی حکومەت و حەشدی شەعبی هێرشیان کردەسەر کەرکوک و کوردیان دەکوشت کە ژمارەی کوژراوان گەیشتە  نزیکەی 300 کەس ، هیچ هەڵوێستێکمان لە مەرجەعیەت دژ بەم کارە نەبینی و بڵێت کە حەرامە کورد بکوژرێت، ئەمە لەکاتێکدا تەنیا تاوانی ئەوان ئەوەبوو کە کوردبوون؛ هەربۆیە لەم بارەیەوە من گلەیم هەیە لە مەرجەعیەتی ئایینی شیعە.

هەروەها، د.عبدوڵا وەیسی، داوای لە مەرجەعیەتی شیعی کرد "کە رۆڵی یەکلاکەرەوە بگێڕێت لە یەکلاکردنەوەو جێبەجێکردنی ماددەی 140 چونکە حکومەتە یەک لەدوای یەکەکانی عێراق بەشێوەی جۆراوجۆر تائێستا بەردەوامبوون لە پرۆسەی بە تەعریبکردن و گواستنەوەی عەرەب بۆ ناوچە کوردییەکان و زەوتکردنی مافەکانیان.

عەبدوڵا وەیسی ئاماژەشی بەوەکرد" لە کەلەپوور و مێژووی ئیسلامیدا، نوێژکردن لەسەر زەوییەک کە داگیرکرابێت درووست نیە، ئەی کەوایە بۆ مەرجەعیەتی شیعە لەم بارەیەوە بێهەڵوێستە و کارناکات تاوەکو مافەکان بگەڕێندرێتەوە بۆخاوەن ماف."

لەدرێژەی قسەکانیدا سەرۆکی یەکێتی زانایانی ئایینی کوردستان، لەبارەی گرفتە ئابووری و سیاسییەکانی نێوان کورد و شیعە و ناکۆکییەکان لەسەر بودجە و سیاسەتی دەرەوە، باسی لەوەکرد کە، " حکومەتە یەک لەدوای یەکەکانی عێراق لە ساڵی 2014 ەوە کێشەی ئابوورییان بۆ هەرێمی کوردستان درووست کردووە، بەشێوەیەک کە تائیستا فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان مووچەی 36 مانگیان پێنەدراوە، ئایا ئەگەر ئەمە بۆ فەرمانبەرانی بەسرە رووی بدایە، مەرجەعیەتی شیعە بێهەڵویست دەبوو! بۆیە ئێمە وەکو کورد چاومان لە مەرجەعیەتە کە هەڵویستی لەم بارەیەوە هەبێت بە حوکمی ئەوەی پێگەیەکی پیرۆز و بەرزی هەیە."

لەلایەنی شیعییەوە، د. عەلی تاهیر حەموود، بەڕێوەبەری سەنتەری بەیان بۆ توێژینەوە و پلاندانان، باسی لەوەکرد کە " وڵات ناتواندریت بنیاتبنرێت ئەگەر بێت و ئێمە قۆناخی گلەییکردن تێنەپەرێنین، ناکرێت ئێمە هەربڵین لە 1400 ساڵ پیش ئێستاوە لەسەردەمی ئیمام حوسێن ەوە ستەممان لێدەکریت، هەروەها ئیوەش بڵێن لە رێکەوتننامەی سایکس-پیکۆ-وە ستەممان لێدەکرێت".

د. عەلی تاهیر حەموود، لەبارەی بڕگەکانی  دەستوور ەوە ئاماژەی بەوەدا کە " لە دەستووردا 21  بۆ 22  بڕگە هەیە لە بارەی ئازادی بەڵام کامیان جێبەجێکرا، کوا ئازادی!" هەرلەدریژەی قسەکانیدا لەبارەی پەیوەندی نێوان کورد و شیعە گوتی کە " لەسەر ئاستی رۆشنبیری دەکریت گفتوگۆی کوردی-شیعی هەبێت، بەڵام لەسەر ئاستی سیاسی دەبیت گفتوگۆی هەولێر-بەغداد هەبێت، واتە لە نێوان حکومەتەکاندا گفتوگۆ بکرێت."

ئەبوبەکر کاروانی، سیاسەتڤان، لەبارەی دەستوورەوە باسی لەوەکرد کە " ئایا ئەو خاڵە هاوبەشانەی لە دەستووردا لەبارەی پێکهاتە جیاوازەکانەوە هەیە، وەکو خۆی بەبێ جیاوازی جێبەجی دەکرێت!" هەروەها، گوتی " کورد و شیعە هەردوو دژی حکومەتی پێشووی بەعس بوون و هاودووژمن و هاوئامانج بوون، بەڵام ئیستا جیاوازیەک نابینم لە نێوان دەسەڵاتدارێکی شیعە و دەسەڵاتدارێکی پێشووی حکومەتی عێراق لەبابەت کێشەی کەکوک، هەربۆیە عێراقی نوێ و سیستمی سیاسی نوێ و مامەڵەکردن لەگەڵ دەستوور شکستی هێناوە."

ئەبوبەکر کاروانی لەبارەی پەیوەندیەکانی نیوان کورد و شیعە گوتی " ئیستا ناکۆکی گەورە لەنێوان کورد و شیعە هەیە، کەیەکێک لە هۆکارە سەرەکیەکانی ئەم ناکۆکیەش بێمتمانەییە لەنێوان هەردوولادا، بێ هەڵوێستی مەرجەعیەتیش لەم بارەیەوە بێهیواییەکی بۆ کورد درووستکردووە."

د. تەحسین فازڵ، یەکێک لە بەشداربووانی دووەمین دیداری نەجەف – هەولێر، لەبارەی کێشەی بێ متمانەیی و خاڵی هاوبەشی نێوان هەردوولا گوتی "هەولێر و نەجەف دوو نموونەی جوانی پێکەوەژیان بوون لە کاتی شەڕی داعش کە هەردوو شارەکە پێشوازیەکی گەرمی-یان لەسەتان ئاوارەکرد و جێگایان کردنەوە، ئەمە تایبەتمەندیەکە بۆ هەولێرو بۆ نەجەف-ێش، هەربۆیە ئێمە وەکو کورد و شیعە خاڵی هاوبەشمان زۆرە.".

هەروەها،لەبارەی هەڵوێستی مەرجەعیەت د.تەحسین فازڵ، ئاماژەی بەوەدا "کە مەرجەعیەتی شیعی جیاوازی لە نێوان لایەنەکاندا واتە کورد و شیعە و سوننە دا ناکات و هەموویان بەیەک چاو سەیردەکات؛ سەبارەت بە دەستێوەردانی مەرجەعیەتیش لە کێشەکاندا د. تەحسین گوتی، "مەرجەعیەت لە هەندیک بابەت و کێشەی گرنگ دەستێوەردان دەکات چونکە ئەگەر دەستێوەردان نەکات شتێکی دیکە روودەدات." هەرلەم بازنەیەدا، مەرجەعیەت لە فەتواکانیدا حەرامی کردووە دەستدریژی بکرێتە سەر هەرلایەنێک، مەسیحی، موسڵمان، شیعە، یان سوننە بێت، ئەمە جێگیر و چەسپاوە، بەڵام لە ئێستادا مەرجەعیەت دەرگاکانی داخستووە بەسەر سیاسەتڤاناندا لەبەرئەوەی دەڵێت ئێمە ئەوەندە قسەمان کرد دەنگمان دەرنایەت، بەڵام سیاسەتڤانان گوێمان بۆناگرن؛ سیاسەتڤانان گوێیان لە مەرجەعیەت بگرتایە ئێستا لە شوێنێکی دی بووین.

لەبارەی داواکارییەکانی لایەنی شیعی لە کورد، د. تەحسین فازڵ باسی لەوەکرد "کە پێویستە کورد لە گرێ کوێرەی هەستی ستەملێکردنیان دەربازی ببیت، بۆیە تا ئەوەنەکرێت چارەسەری کیشەکان ئاسان نابێت؛ هەروەک چۆن پێویستە ئێمە ناسنامە لاوەکیەکان وەلا بنێین و گرنگی بە ناسنامەی نیشتیمانی بدەین کە ئەویش ئێمە هەموومان هەستبکەین عێراقین چونکە ناسنامەی نیشتیمانی جیاوازی درووست ناکات و هەمووان بەیەک چاو سەیردەکات، بەڵام ناسنامەی نەتەوەیی جیاوازی و دابەشکاری لە نێوانماندا درووست دەکات."  د.تەحسین فازڵ ئاماژەشی بەوەکرد "ئێمە خاڵی هاوبەشی زۆری وەکو هاو ئایینی، جوگرافیی و، کۆمەڵایەتیمان هەیە؛ سەرەڕای هەموو ئەمانەش ئێمە وەکو کورد و شیعە پێکەوە دژی دوژمنانمان لە رابردوودا جەنگاوین."

لەکۆتایی بەشی یەکەمی دیدارەکەدا، لەبارەی داواکارییەکانی کورد و شیعە لەیەکدی، حاکم شێخ لەتیف، پەرلەمانتاری پێشووتری پەرلەمانی عێراق گوتی " بۆ ئەوەی بزانین چیمان لەیەکدی دەویت، دەبیت خۆمان لە شوێنی یەکدی دابنێین؛ هەروەها ئاماژەی بەوەدا کە پێویستە لەسەرمان کۆتایی بە حکومەتی شۆڤینی بهێنین و حکومەتێکی نیشتیمانی بنیاتبنێین کە مافی هاولاتیبوون تێدا پارێزراوبێت تا هاوڵاتیان لە ئەرک و مافدا یەکسان بن؛ ئێمە دوای رووخانی حکومەتی پێشوو ئومێدی ئەوەمان هەڵچنیبوو کە دەوڵەتی فەرامۆشکردن کۆتایی هاتووە و هەمووان هەست بەناسنامەیی نیشتیمانی خۆیان دەکەن."  باسی لەوەشکرد "ئیستا حکومەتی بەعس نەماوە، بەڵام کاریگەرییەکانی ماون؛ رەنگە وەزعی پێکهاتەی شیعە باشتربیت چونکە پێکهاتەیی گەورە و بەدەسەڵاتن، بەلام بۆ ئێمە وانیە، بۆیە کورد داوا دەکات کۆتایی بەو مەترسی و لێکەوتانە بهێندرێت و بەڕاستی پێویستە کورد هیچیتر هەست نەکات کە بوونی لە ژێر مەترسیدایە."