RRC |

ناوەندی لێكۆڵینەوەی رووداو |

رۆژی پێنجشەممە، 14ی کانوونی دووەمی 2022 ، ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداو سیمینارێکی بۆ د. عەبدولڕەحمان ئەحمەد وەهاب، لەبارەی دەوڵەتسازی و سیاسەتی پەروەردەیی لە هەرێمی کوردستان رێكخست. سەرەتای سیمینارەکە بە گفتوگۆیەکی نێوان بەشداربووان و د. عەبدولڕەحمان وەهاب لەبارەی سیستمی پەروەردەیی هەرێمی کوردستان دەستیپێکرد و کە دیدی جیاواز لەسەر ئەو پرسیارەی کە حکومەتی هەرێمی هەرێمی کوردستان؛ چ جۆرە سیستمێکی پەروەردەیی هەیە خرانەڕوو.

پەیوەندی سیاسەت و سیستمی پەروەردەیی

د. عەبدولڕەحمان وەهاب ئاماژەی بە باوەڕە بنچینەییەکان لەبارەی پەیوەندی نێوان سیاسەت و سیستمی پەروەردەیی کرد و گوتی “ قسە و باسی پەروەردەیی، بە تایبەتی لە جیهانی نوێدا، هەمیشە بە ئاراستەی سیاسییەوە بەستراوەتەوە. هەروەها هەر سیستەمێکی سیاسی پێویستی بە سیستەمێکی پەروەردەیی هەیە کە لەگەڵ نرخ و باوەڕەکانیدا هاوئاهەنگ بێت. لە سەدەی ١٩دا دەوڵەت توانی بە تەواوەتی کۆنتڕۆڵی پەروەردە بکات، ئەویش بە سوودوەرگرتن لە سێ هێزی سەرەکی:  ناسیۆنالیزم، لیبڕالیزم، پیشەسازی.”

هەروەها، لەبارەی ئەو فاكتەرانەی کە بوونە هۆی ئەوەی کە دەوڵەت بتوانێت سیستمی پەروەردە و سێکتەری پەروەردە کۆنترۆڵبکات، ئاماژەی بەوەکرد کە ناسیۆنالیزم دەستەڵاتی دەوڵەتی بەسەر پەروەردەدا زیاتر کرد، چونكە دەوڵەتمەداران باوەڕیان وابوو ناكرێت پەروەردەکردنی هاووڵاتیێکی دەنگدەر بدرێتە دەستی چارەنووس. لەکاتێکدا خەڵکیش بۆیان روون بوویەوە کە بۆ دەستکەوتنی مادی و سیاسی پێویستیان بە پەروەردە هەیە. هەربۆیە کۆبوونەوەی ئەم هێزانەش لەخۆیدا، وایکرد کە پەروەردە نەک هەر ببێتە بابەتی پەیوەست بە خەڵکەوە، بگرە ببێتە بابەتێکی سەرەکی سیاسەتی گشتی دەوڵەتیش.

لەبارەی چۆنیەتی هەڵگرتنی بەرپرسیارەتی پەروەردە لە لایەن دەوڵەتەوە، د. عەبدولڕەحمان ئاماژەی بەوەکرد هۆکارەکانی وەک بیرۆکراسی، ئابووری، گواستنەوە و گەیاندن وایانکرد کە دەوڵەت بتوانێت بەرپرسیاریی پەروەردەکردن بگرێتە ئەستۆ، بەم هەنگاوەش پەروەردە بوو بە بابەتێکی سەرەکی گفتوگۆی سیاسی. هەروەها، لەکۆتاییەکانی سەدەی 19دا، جۆرە رێککەوتنێکی نوێ هاتە ئاراوە، کە ئامانجی سەرەکیی قوتابخانە راهێنانی هاوڵاتیان، و بەرهەمهێنانی کرێکار، و ئامادەکردنی منداڵ بۆ ژیانی نێو کۆمەڵگە بوو.

لەڕوویەکی دیکەوە، لەبارەی ئەوەی ئایا کە بۆچی پەروەردە پێویستە لەدەستی حکومەتدا بێت و نەدرێتە دەستی کەرتی تایبەت، و چۆنیەتی درووستبوونی باوەڕێکی لەم شێوەیە، د. عەبدولڕەحمان ئاماژەی بەوەکرد کە ئەو باوەڕەی دروست بوو کە ناکرێت پەروەردە بدرێتە دەست پێکهاتەکانی دەرەوەی حکومەت، پەیوەندی بەوە هەبوو کە پەروەردە زیاتر بابەتێکی کۆمەڵایەتیی گشتییە نەک تاکەکەسی، بۆیە دەبێت لەژێر دەستی کۆمەڵگەدا (حکومەتی خەڵک) بێت.

سیستمی پەروەردەیی هەرێمی کوردستان

لەبارەی سیستمی پەروەردەیی هەرێمی کوردستان و پەیوەندی نێوان سیاسەت و سیستمی پەروەردەیی. د. عەبدولڕەحمان ئەحمەد ئاماژەی بەوەکرد “هەرسیستمێکی سیاسی پێویستی بە سیستمێکی پەروەردەییە کە لەگەڵ بەها و باوەڕەکانیدا هاوئاهەنگ بێت، هەروەها هیچ پرۆسە و سیستمێکی پەروەردەیی نییە فەلسەفە و سیاسەتی دیاریکراوی خۆی نەبێت”.

لەبارەی فەلسەفەی پەروەردەیی حکومەتی هەرێمی کوردستان، د. عەبدولڕەحمان گوتی “فەلسەفەی پەروەردەیی هەرێمی کوردستان بریتییە لە سیستەمە سیاسییەکەی حکومەتی هەرێمی کوردستان، کە ئەمەش هاوئاهەنگی بەها و باوەڕەکانی حکومەتە”. هەروەها، پتەوکردنی سیستمێکی مۆدێرنی پەروەردەیە، کە ئەویش پێکهاتەیەکی سیاسیی بیرۆکراسییە لەنێو سیستمێکی فراوانتری حکومڕانی مۆدیرەنەدایە، کە بنەمای فیکری حکوماڕانی مۆدێرنیش ناسیۆنالیزمە.

لەبارەی پەیوەندی نەتەوە و دەوڵەتەوە، د. عەبدولرەحمان ئاماژەی بەوەکرد کە پەیوەندییەکی راستەوانەیە، کە هەم دەوڵەتە – نەتەوە درووستدەکات، هەمیش نەتەوەیە – دەوڵەت درووستدەکات. کە ئەمیش لەچوارچێوەیەکی هاوئاهەنگی سنووری سیاسی و فەرهەنگی نەتەوەکەیە. هەروەها، پرۆسەکانی یەکبوونی زمان، كولتوور، مێژوو، خاک و تەنانەت رەگەزیش بۆ پێکهێنان و نیشاندانی نەتەوە کیشانی سنووری چوارچێوە سیاسییەکەیە.

هەروەها، دەستگاکانی دەوڵەتی مۆدیرن، بەنموونەش سیستمی پەروەردەیی و خوێندنی رەسمی بەرهەم و بەرهەمهێنەری مۆدیرنەن، کە سیستمی خوێندنی مۆدێرن پێویستی بە هاوزمانی و هاوئاهەنگی و هاومێژوویی هەیە، لەلایەکی دیکەوە هەر ئەم سیستمی مۆدێرنی پەروەردەییەیە کە هاوزمانی، هاوكولتووری و هاومێژوویی دێنێتە گۆڕێ.

لەکۆتاییدا، د. عەبدولڕەحمان ئەحمەد ئاماژەی بەوەکرد کە سیستمی پەروەردەی حکومەتی هەرێمی کوردستان و فەلسەفەکەی بریتییە لە پتەوکردنی سیستمێکی مۆدێرنی پەروەردەیی کە ئەم پرۆسەیەش لەنیو پرۆسەکانی دەوڵەتی مۆدێرن مانا دەدات، ئەمەش راماندەکێشێت بۆ ئەوەی کە ئاراستەی سیستمی پەروەردەی حکومەتی هەرێمی کوردستان بە ئاراستەی دەوڵەتسازی مۆدێرن دەڕوات.