ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداو بە بەشداری نوێنەرانی ژمارەیەك لە پارتە سیاسییەكانی رۆژئاوای كوردستان، لەبارەی دوایین گۆڕانکارییەکانی رۆژئاوا، بەتایبەت رێککەوتنی نێوان ئەنەکەسە و تەڤدەم، مێزگردێكی بەشێوەی ڤیدیۆ کۆنفرانس رێکخست كە تەوەرە سەرەکییەکانی بریتی بوون لە:  گرنگیی گفتوگۆکان لەنێوان لایەنە سیاسییەکانی رۆژئاوای کوردستاندا، بەربەستەکانی بەردەم ئەو رێککەوتنە چین؟ هەڵوێستی لایەنە پەیوەندیدارەکان لەسەر هەموو ئاستەکاندا لەو بارەیەوە چۆن دەبێت؟ هەڵوێست و کاردانەوەی حکومەت و ئۆپۆزیسیۆنی سووریا لەبارەی ئەو رێککەوتنەوە چۆن دەبێت؟ بەربەستە هەرێمی و نێودەوڵەتییەکان چۆن دەبن؟ هەڵوێستی تورکیا و ئێران چی دەبێت؟ ئەمریکا و رووسیا لەو بارەیەوە چی دەکەن؟

فەوزا یوسف، ئەندامی دەستەی گشتیی سەرۆکایەتیی هاوبەشی پەیەدە درێژەدان بە گفتوگۆكانی هەردوولای بە پرسێكی مانەوە وەسفكرد و جەختی كردەوە كە گەلێك تەگەرە دیتە بەردەم بەڵام پێویستە لەسەری بڕۆین و درێژە بە دانووستاندنەكان بدرێت. لە درێژەی وتەكانیشدا رایگەیاند: “ئێمە وەکو نەتەوەی کورد لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاستدا بە قۆناخێکی هەستیار و چارەنووسسازدا تێدەپەڕین. وەکو کورد دەمانەوێت مافی خۆمانمان دەست بکەوێت. ئەگەر ئێمە بتوانین بگەینە ستراتیژییەکی هاوبەش، ئەوا دەتوانین مافی خۆمان دەستەبەر بکەین. ئەوە دەرکەوتووە کە ئەگەر ئێمە وەکو کورد نەبینە هێزێکی هاوبەش و خاوەنی ستراتیژی و گوتارێکی هاوبەش، ناتوانین بە شیێوەیەکی باش کێشەکانی بەردەممان چارەسەر بکەین”. ئەوەشی ئاشكرا كرد كە فەرماندەیی هەسەدە و ئەمریكا  بەردەوامن بۆ ئەوەی قۆناخی دووەمی دانووستاندنەكان دەستپێبكات.

عەبدولباست حەمۆ، ئەندامی پۆلیتبیرۆی پارتی دیموکراتی کوردستانی سووریا لەو بارەیەوە ئاماژەی بەوە دا، “ئێمە لە قۆناخێکی گرنگ و هەستیارداین. هێشتا هزری رژێمی سووریا بەرامبەر بە کورد نەگۆڕاوە و وەکو 40 ساڵ پێش ئێستایە. گەرەنتیی هەرە سەرەکی بۆ کوردان ئەوەیە کە یەکڕیز و یەکهەڵوێست بن. نەهێڵن لەلایەن وڵاتانی هەرێمی و نێودەوڵەتییەوە بە گژی یەکدیدا بدرێن و پرسە نەتەوەییەکەیان بپارێزن. ئەو گفتوگۆ و رێککەوتنانەیش هێزی کورد زیاتر دەکات”. حەمۆ جەختی لە رۆڵی سەركردایەتی سیاسی هەرێمی كوردستان لە سەرگرتنی دانووستاندنەكانی هەردوولا كردەوە و ئەوەشی بە بایەخدار ناوبرد.

فەوزی شنگالی، سکرتێری پارتیی ویفاق باسی لەوە کرد كە فاكتەری كات گرنگ و هێشتا دیار نییە چ كاتیك قۆناخی دووەمی دانووستاندنەكان دەستپێدەكات. “راستییەکەی کات گرنگییەکی زۆری هەیە و ئەوەی کراوە کەمە و دەبێت زیاتر بکرێت، بەڵام هەنگاونانە بەرەو رێگەیەکی راست. دەبێت هەموو ئەگەرەکان لێکبدەینەوە. ئاگامان لە هەڵوێستی ئەمریکا و رووسیا بێت و چاومان لە جموجووڵەکانی تورکیا بێت. ” شنگالی پرسیاری لەسەر هۆكاری دواكەوتنی دەستپێكردنی قۆناخی دووەمی دانووستاندنەكان دانا و گوتی وادیارە كە دواكەوتنی گەڕی دووەمی دانووستاندنەكان پێوەندی بەوەوە هەیە كە هێشتا ئەمریكا داوای نەكردووە. ئاماژەی بەوەشكرد كە پێوستە كورد ئەو پرسیارە بكات كە ئایا رووداوەكانی لیبیا، دۆخی ناوچەكە و توركیا كاریگەرییان لەسەر هەڵوێستی ئەمریكا سەبارەت بەو دانووستاندنە داناوە؟ ئەوەشی باسكرد كە پێویستە دانووستاندنی كوردی- كوردی تەنیا گرێدراوی فاكتەری دەرەكی نەبێت.

لە هەمانكاتدا فەسڵا یوسف سەرۆكی پارتی یەكێتی كوردستانی كە سەربە ئەنەكەسەیە و دانووستاندنەكاندا بەشداربووە، جەختی لەوە كرد كە بە پێی زانیارییەكانی ئەو لەماوەیەكی نزیكدا قۆناخی دووەمی دانووستاندنەكان دەستپێدەكەن و سەرنجی بۆسەر گرنگی فاكتەری ئەمریكی لەو دانووستاندنانە راكێشا و باسی ئەوەی كرد كە ئەوان لە لیکتێگەیشتنێکی سیاسیی سەرەتایی لایەنكاندا رۆڵی گرنگیان هەبووە.

سیروان کەجۆ لێكۆڵینڤانی كوردی رۆژئاوا جەختی لەوە كردەوە كە لەڕاستیدا شتێك نییە بەناوی پرۆژەی ئەمریكی بۆ لێكنزیككردنەوەی لایەنە كوردییەكان، ئەوەی كە دەگوزەرێت هەوڵی چەند بەرپرسیكی پلە نزمن كە دەیانەوێت پێشنیارێك بدەنە كۆشكی سپی سەبارەت بەوەی كە ئەوان دەتوانن بە تێچوویەكی كەمەوە لە سووریا بمێننەوە. فاروق حاجی مستەفا لەبارەی رۆڵی رووسیاوە گوتی، بۆ رووسیا سەروەری گرنگە و ئەو دەتوانێت لەڕێی هەندێك لە خێڵەكان و توركیاوە هەندیك گرفت لە رۆژهەڵاتی فورات درووستبكات بەڵام ئێستا باسی ئەوەش لە ئارادایە كە رووسیا بۆخۆی داكۆكی لە جۆرێك فیدراڵی بۆ داهاتووی سووریا دەكات.

د. ئازاد عەلی راوێژكاری ناوەندی لێكۆڵینەوەی رووداو سەرنجی بۆ سەر رۆڵی فاكتەری عەرەبی راكێشا و باسی ئەوەی كرد كە گرنگە كوردەكان پێوەندییەكانیان لەگەڵ میسر و سعودی پەرەپێبدەن و داوایشی كرد كە هەنگاوەكان بۆ هەڵبژاردنی شارەوانی و پەرلەمانی تایبەت بە رۆژئاوا بكرێن و بە كردەوە بناخەی حكومەتێكی خۆجێی درووست بكرێت.

لە مێزگردەكەدا فەتحوڵا حسێنی  لە نوێنەرانی ئیدارەی رۆژئاوا لە هەرێمی كوردستان داوای لە لایەنەكانی ئەنەكەسە كرد كە لەڕووی سیاسی و سەربازییەوە بەشداری دامودەزگاكانی ئیدارەكەیان ببن و عەبدولكەریم میرانیش لە نوێنەرایەتی ئەنەكەسە لە هەرێمی كوردستان سەرنجی بۆسەر رۆڵی رێككەوتنەكانی پێشووی هەردوولا راكێشا و باسی لەوەشكرد كە فاكتەری كوردستانی دەتوانێت یارمەتیدەربێت بۆ لیکتێگەیشتنێکی سیاسیی لایەنەكانی رۆژئاوا.

رۆژی 2020/06/17  لە راگەیێندراوێکی هاوبەشدا ئەنجوومەنی نیشتمانیی کورد لە سووریا (ئەنەکەسە) و حیزبەکانی یەکێتیی نیشتمانیی کورد رێککەوتنێکی هاوبەشیان بۆ پرەنسیپەکانی کارکردنی هاوبەش لە رۆژئاوای کوردستان راگەیاند.

لە راگەیێندراوەکەیاند ئاماژەیان بەوە دابوو، “شاندی هەردوولا پێداگرییان لەسەر هاوکاری و یەکێتیی کوردان کردەوە و وەکو هەنگاوێکی مێژوویی و گرنگ پێشوازییان لە هاوپەیمانێتیی و رێککەوتنی گەورەتر و هاوکاریی کردەیی بۆ بەرژەوەندیی نەتەوەی کورد لە سوریا و سەرجەم پێکهاتەکانی سوریا کردەوە”.

لە 16ی حوزەیراندا، شاندەکانی ئەنجوومەنی نیشتمانیی کورد لە سووریا و حیزبەکانی یەکێتیی نیشتمانیی کورد قۆناخی سەرەتایی “دیالۆگی کوردی”ـیان کۆتایی پێهێنا و هەردوولا گەیشتنە روانگەیەکی سیاسیی هاوبەش و رێککەوتن کە بەندەکانی “بەڕێوەبردن، هاوبەشی، ئاسایش و بەرگری” لە رێککەوتنی ساڵی 2014ی دهۆکدا بکەنە بناخەی بەردەوامیدان بە دانوستاندن و گفتوگۆکانی نێوانیان.

لە 14ی نۆڤەمبەری ساڵی 2014 تاوەکو 22ی هەمان مانگ زنجیرەیەک کۆبوونەوە بە سەرپەرشتیی سەرۆک مەسعود بارزانی لەنێوان لایەنەکانی رۆژئاوا، وەکو ته‌ڤگه‌ری جڤاكێن دیموکرات (ته‌ڤده‌م) و ئه‌نجوومه‌نی نشتمانیی كورد (ئه‌نه‌كه‌سه) ‌بەڕێوەچوون و لە ئەنجامدا ئەو لایەنانە گەیشتنە لێکتێگەیشتنێکی هاوبەش و رێککەوتنی دهۆکی لێکەوتەوە. بەندەکانی رێککەوتنی دهۆکیش پێکهاتبوون لە:

سەرکردایەتییەکی سیاسیی کوردی دادەمەزرێت بەشێوەیەک کە 40٪ـی لە تەڤدەم، 40٪ـی لە ئەنەکەسە و 20٪ـیشی لە لایەنەکانی دیکە بێت.

ژمارەی ئەندامانی سەرکردایەتییە سیاسییەکە 32 کەس دەبن، بەشیوەیەک کە 12 کەس لە تەڤدەم، 12 کەس لە ئەنەکەسە و هەشت کەسیش لە هێزەکانی دیکە دەبن.

بەڵام دواجار رێككەوتنی دهۆك پشتگوێ خرا و جێبەجێنەكرا.