RRC|

زریان رۆژهەڵاتی|

 بەرایی

بەغدا خۆی بۆ میوانداریی مەلیك عەبدوڵڵا وعەبدولفەتاح سیسی ئامادە دەكات كە وا چاوەڕواندەكرێت لە رۆژانی داهاتوودا بۆ چوارەمین كۆبوونەوەی لوتكە لەبارەی پەیوەندییە سێقۆڵییەكانیان بێنە عێراق. دانووستاندن لەسەر ئەو پەیوەندییانە، لە چواردەوری پرۆژەی “شامی نوێ”دا چڕتربوونەتەوە. بەجۆرێك كە لەماوەی كەمتر لە سێ ساڵی رابردوودا سێ كۆبوونەوەی لوتكە كراوە و ئێستاش چاوەڕوانی چوارەمیانین.

شامی نوێ لە رواڵەتدا پرۆژەیەكی ئابوورییە كە كار لەسەر گواستنەوەی نەوت، وزە و درووستكردنی رێڕەوی بازرگانی دەكات بەڵام، لە كاتێكدا كە بێجگە لە ئەمریكا، چین، رووسیا و ئەرووپاش ئامادەییەكی زیاتریان لە ناوچەكە هەیە و لە وەختێكیشدا كە هەوڵەكانی درووستكردنی هاوپەیمانی نوێ لە ناوچەكە زیاتركراون، شامی نوێ دەتوانێت پرۆژەیەكی جیۆپۆلەتیكی جیاواز بێت ئەگەر سەربگرێت. هەڵبەت پرسیاری یەكەم لێرەدا ئەوەیە كە داخۆ ئەم پرۆژەیە سەردەگرێت یان نا؟ ئەگەریش سەربگرێت دەتوانێت چ كاریگەرییەك لەسەر هەرێمی كوردستان دابنێت؟

شامی نوێ

لە ساڵی 2019وە بیرۆكەی هاوكارییەكی توندوتۆڵی ئابووری لە نێوان عێراق- ئوردون و میسر، لەلایەن عادل عەبدولمەهدی وە پێشخرا و لەسەر ئەو بنەمایەش یەكەمین كۆبوونەوەی لوتكە لە ئاداری ئەوساڵە لە قاهیرە كرا. دووەمیان لە نیۆیۆرك و سێیەمیان لە عەمان كرا و بڕیارە چوارەمیشیان لە بەغدا بكرێت. مستەفا كازمیش لەسەرووبەندی سەردانەكەیدا بۆ واشنتن باسی لە پرۆژەی “شامی نوێ”ی كردبوو بەڵام، لە چەند بۆنەیەكی دیكەشدا جەختی لێكردۆتەوە و بە پرۆژەی حكومەت ناوی بردووە.[1] شامێكی نوێ لە بنەڕەتدا لە لایەن بانكی نێودەوڵەتییەوە لە ساڵی 2014 باسكراوە. بە پێی ئەوەش، 7 وڵاتی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست بەهۆی نزیكی جوگرافی لە بازاڕە گەورەكان، هاوشێوەیی ئاستەكانی گەشەكردن، دەتوانن بچنە ناو پرۆسەیەكی قووڵی ئینتەگرەیشتنی ئابووری كە سوودی بۆ هەموولایەك هەبێت.[2]هەڵبەت ئەوشامە تازەیەی كە مستەفا كازمی باسی لێدەكات، دەشێ بچوككراوەی ئەوەی بانكی نێودەوڵەتی بێت. ئەمەی كازمی باس لە تێكەڵابوونی ئابووریی جوگرافیایەكی 1529109كم دووجا دەكات كە نفووسێكی لە سەرووی 156 ملیۆن كەسی تێدایە و كەنداو بە دەریای ناوەڕاست و دەریای سوور دەبەستێتەوە. بەپێی ئەو زانیارییانەش كە بڵاوكراونەتەوە، شامە تازەكەی كازمی و پەیوەندییە سێقۆڵییەكانی ئەو وڵاتانە، دوو رەهەندی گرنگیان هەیە:

یەكەم: رەهەندی ئابووری

ئالێرەدا یەكەم شتێك كە دەردەكەوێتە پێش، زیندووكردنەوەی باسی بۆریی گواستنەوەی نەوتی بەسرە – عەقەبەیە كە لە ساڵی 2013وە ئیمزای لەسەر كراوە. وا پێشبینی دەكرێت ئەو هێڵە لە دوو قۆناخدا یەكەمیان لە رومەیلانەوە هەتا حەدیسەو و دواتریش لە ئەنبارەوە بۆ بەندەری عەقەبە لەسەر دەریای سوور بگوازرێتەوە. ئەمە بەجۆرێك دیزاین كراوە كە رۆژانە 2.25ملیۆن بەرمیل بگوازێتەوە بۆ ئەنبار و لەدوای ئەویش، رۆژانە توانای گواستنەوەی 1ملیۆن بەرمیلی بۆ بەندەری عەقەبە هەبێت. بەڵام، تا ئێستا جێبەجێ نەكراوە و بەهۆكاری ئەمنی، ئابووری و سیاسییەوە دواخراوە.[3]

خاڵێكی دیكە فرۆشتنی نەوتە بە نرخی هەرزان بە ئوردن كە بەپێی هەندێك سەرچاوە 16دۆلار كەمتر لە نرخی بازاڕ بێت. ئەمەش “150هەزاربەرمیل بێت”[4] لە هەقی گواستنەوەو هاوكاریی ئابووری نێوانیان. هەروەها میسریش لەچوارچێوەی بیرۆكەی “نەوت بەرامبەر ئاوەدانكردنەوە”دا بەشداری لە ئاوەدانكردنەوەی عێراقدا بكات. سەرۆكوەزیرانی میسر ساڵی رابردوو هاتە عێراق و گوتی كە “دەمانەوێ میكانیزمی نەوت بەرامبەر ئاوەدانكردنەوە خێرا بكەین”[5] و لەو سەردانەشدا هەردوولا 15 یادداشتنامە و لێكتێگەیشتنیان لە بواری جیاجیا مۆركرد.

بابەتێكی دیكەی گرنگ، بەستنەوەی هێڵی كارەبای عێراق و ئوردن وهێنانی كارەبایە بۆ عێراق لە میسر. حكومەتی عێراق و ئوردن لە 2020دا رێككەوتنێكیان كردووە بۆ بەستنەوەی تۆڕی كارەباكانیان بە یەكتری. بەپێی ئەوەش لە ساڵی 2022دا، ساڵانە 1000 گیگاوات[6] بۆ وێستگەیەكی كارەبا لە قائم-ئەنبار دەگوازرێتەوە. ئوردن بۆخۆی كارەبا لە میسرەوە هاوردە دەكات و چاوەڕوان دەكرێت لەڕێی ئەو تۆڕەی كارەباەوە كە 300كم درێژە، عێراق كارەبا لە میسر وەربگرێت. میسر ئێستا وەك وڵاتێكی هەناردەكاری كارەبای لێهاتووە و ریژەی بەرهەمهێنانی كارەبای لە ئاستی بەكارهێنانی ناوخۆیی زیاترە.[7]

ئەكتیڤكردنی هێڵی وشكانی- ئاویی لە نێوان هەر سێ وڵات بە جۆرێك كە بەغدا، عەمان و قاهیرە بە یەك ببەستێتەوە، بۆ ئاسانكردنی هاتووچۆی كرێكارانی میسری و خوێندكارانی نێوان هەر سێ لا یەكێكی دیكە لە مژارەكانە. وەزیری گواستنەوەی میسر رایگەیاندووە كە كۆمپانیای سوپەر جێتی میسری و كۆمپانیای جێتی ئوردونی و كۆمپانیایەكی عێراق تایبەت بە وەفد وگەشتیاران، رێككەوتوون هەتا بۆ گواستنەوەی وشكانی و گواستنەوەی ئاویی لە نێوان بەندەری عەقەبە و بەندەری نویبع، 130 دۆلار لەهەر گەشتیاریك وەربگرن.[8] ئەمەش بۆ هاتووچۆی نێوان هەر سێ وڵات ئاسانكارییەكی گەورە دەبێت.

دووەم: رەهەندی سیاسی

دیوانی پادشایی ئوردون لە دوای سێیەمین كۆبوونەوەی لوتكەی هەرسێ لا، بەیاننامەیەكی دەركردووە و تییدا باسی لەوە كردووە كە ئەوان بێجگە لە مژارەكانی پتەوكردنی هاوكاری ئابووری و بازرگانی و وەبەرهێنان لە بەینی ئوردون، میسر و عێراق، باسیان لە بابەتە ناوچەییەكانیش كردووە.[9]مستەفا كازمی سەرۆكوەزیرانی عێراقیش بەرلە كۆبوونەوەكە گوتبووی كە ئەوان باسی پێشهاتەكانی ناوچەكەش دەكەن. لە كۆبوونەوەكەی نیۆیۆركیشدا هەرسێ وڵات باسی چارەسەریی پرسی فەلەستنیشیان كردبوو. بۆیە ئەم دانووستاندنانەی نێوان هەر سێ وڵات رەهەندێكی سیاسیشی هەیە و ئەگەریش بیرۆكەی شامی نوێ سەربگرێت، رەنگە رەهەندی ئەمنیش پەیدا بكات.

هەرسێ لا رێككەوتوون كە سكرتارییەتێك بۆ بەدوادواچوونی جێبەجێكردنی رێككەوتنەكانی نێوانیان دابمەزرێنن و عەمانیشیان وەك بارەگای هاوئاهەنگی هەرسێ لا دیاریكردووە.[10]

شامی نوێ وەك پرۆژەیەكی جیۆسیاسی

شامی نوێ یان بە واتایەكی دیكە پەیوەندییە سێقۆڵییەكانی میسر، ئوردون وعێراق، كاتێك واتادار دەبێت كە لە دەقی هاوپەیمانی و ركابەرییە سیاسی و ئابوورییەكان لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاستدا تەماشا بكرێت. لە ماوەی یەك دەیەی رابردوودا، چین و رووسیا بەشێوەیەكی زیاتر هەوڵیانداوە كە شوێندەستی سیاسی و ئابووری خۆیان لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاست دابنێن و بەشێك لە وڵاتانی ئەورووپاش بە تایبەتی فەرەنسا بۆ ئەوە تەقەلا دەكات. دەستوەردانی سەربازی رووسیا لە سووریا و داكوتانی پێگەیەكی خۆی لە دەریای نێوەڕاست، لەگەڵ هەوڵەكانی فرۆشتنی تەكنەلۆژیای جەنگی و بەرگری بە وڵاتانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست لە نموونەی هەوڵەكانی كرملینن بۆ رۆڵگێڕانی زیاتر. كشانەوەی ئەمریكا لە 2011 لە عێراق، كەمبوونەوەی پایەندییەكانی ئەمریكا بە پاراستنی هاوپەیمانەكانی لە سەردەمی ترەمپ و تەنانەت بڕیاری راگرتنی فرۆشتنی چەك بە سعودی لەسەردەمی بایدن وایكردووە كە بەشێك لە هاوپەیمانە نەریتییەكانی ئەو وڵاتە لەم ناوچەیە بەدوای رێگای نوێ بن بۆ دابینكردنی ئاساییش و بەرگری خۆیان. ئەمەش دەرفەتێكی گونجاوی بۆ رووسیا و چین رەخساندووە تا جێپێی خۆیان لەم ناوچەیە بكەنەوە. رووسیا بە پشكی 19.3%وە لە دوای ئەمریكا، دووەمین هەناردەكاری گەورەی چەكەمەنییە بۆ رۆژهەڵاتی نێوەڕاست و باكووری ئەفریقا. چینیش بە 2.5%ەوە لە پلەی شەشەمدایە.[11]رووسیا بە دوای بازاڕی نوێی چەكەمەنیدا دەگەڕێت و چینیش لە هەوڵی كەلكوەرگرتن لە ناكۆكییە هیند و پاكستان، ناكۆكییەكانی ئێران و ئەمریكایە بۆ سەرمایەگوازاری لە لێوارە ئاوییەكانی ئەو وڵاتانە. پاڵپشتی لە پرۆژەی بەندەری گوادر لە پاكستان و گرێبەستی 25 ساڵە لەگەڵ تاران و هەوڵدان بۆ رێككەوتن لەگەڵ عێراق لە چوارچێوەی نەوت بەرامبەر ئاوەدانكردنەوە لە ریزی ئەو هەوڵانەدان. بەشێوەیەكی گشتی، كەمبوونەوەی بایەخی ئەمریكا بە رۆژهەڵاتی نێوەڕاست، شوێنی زیاتری بۆ چین و رووسیا كردۆتەوە و ئەمەش كاریگەریی لەسەر جەمسەربەندییەكانی ئەم ناوچەیە داناوە و دەتوانێت لە ئاستی ناوچەییەدا ناكۆكییە سیاسی و ئابوورییەكان لە نێوان جەمسەرە جیاوازەكان زیاتر بكات.

جەمسەری توركیا- پاكستان- قەتەر لەگەڵ هەر سێ هێزدارە گەورەكەی جیهان لە پەیوەندیدان. جەمسەرێكی عەرەبی- ئیسرائیلی خەریكە شكڵ دەگرێت و ئەمانیش بەدوای باڵانسێكەوەن لە پەیوەندییەكانی خۆیان لەگەڵ ئەو سێ زلهێزەی جیهاندا. لە كاتێكدا كە باس لە پرۆژەی ناتۆی عەرەبی و رێككەوتنی سەدە بە پاڵپشتی ئەمریكا لە ئارادایە، ئیسرائیل بە هاوئاهەنگی رووسیا لە سووریا شەڕی ئێران دەكات و سعودیش كە زیاتر لە 75 ساڵە هاوپەیمانی ئەمریكایە، بەدوای دەستخستنی چەك و تەقەمەنییەوەیە لە رووسیا و هەوڵی گەشە پێدانی پەیوەندییەكانی لەگەڵ چین دەدات. جەمسەری ئێرانی كە زیاتر تێكەڵاوێكە لە دەوڵەتی ئێران و چەندین ئەكتەری نادەوڵەتی، زیاتر پاڵی بە چین و رووسیا داوە. ئالێرەدا، هاوپەیمانی عێراق، ئوردن، میسر، ئەگەر سەربگرێت و گەشە بكات، پوتانسیێلی ئەوەی تێدایە كە ببێتە چوارەم هاوپەیمانیی ناوچەیی لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاست!

بەربەستەكانی پرۆژەی شامی نوێ

هەنگاونانی عێراق، ئوردن و میسر بۆ هاوپەیمانییەكی ئابووریی بەهێز، دەتوانێت لێكەوتەی گرنگی سیاسی  و ئەمنیشی هەبێت. ئەمە كاندیدە بۆ چوارەمین هاوپەیمانیی گرنگ كە خەریكە شكڵ دەگرن و چاوەڕوان دەكرێت بەهۆی زیادبوونی كاریگەریی ئەكتەرە هێزدارە گەورەكانی جیهان و بەهۆی بەریەككەوتنی بەرژەوەندییە ئابووری و سیاسییەكان، ململانێكانیان زیاتر ببن. بەشێوەیەكی گشتی، دەتوانین بێژین كە پەیوەندییە سێقۆڵییەكانی میسر-ئوردون و عێراق، دەرفەتێكی گرنگ بۆ عێراق دەڕخسێنێت تا رێڕەوێكی تازە بۆ هەناردەكردنی وزە بدۆزێتەوە و لە ئەندازەی وابەستییەكانی بە گەرووی هورموز و رێگای توركیا كەمبكاتەوە.

ئەگەروابێت، وادیارە عێراق دەیەوێت لە ماوەی درێژخایەندا لەڕێی دابەشكردنی هەناردەكردنی بەشێك لە نەوتی بەسرە لەڕێی ئوردن وناردنی بەشێكیشی لەڕێی هورمز و هەناردەكردنی نەوتی باكووریش لەڕێی توركیاوە، باڵانسێك لە نێوان بەرەژەوەندییەكانی ئەنكەرە و تاران و هاوپەیمانیی شامی نوێ درووستبكات. بەڵام پرسیارەكە لێرەدا ئەوەیە كە ئایا كازمی دەمێنێتەوە؟ ئایا حكومەتی دواتر كار لەسەر ئەمە دەكات؟ ئایا دۆخی ناوخۆیی عێراق سەقامگیر دەبێت یان نا؟

شامی نوێ دەرەفەتی ئەوە بە عێراق دەدات كە بەشێك لە كێشەكانی كارەبای خۆی چارەسەربكات و لە گوشارەكانی واشنتن بۆ كەمكردنەوەی وابەستەییەكانی خۆی بە وزەی ئێران كەمبكاتەوە. ئەمە دەرفەتی چاككردنەوەی پەیوەندییەكانی لەگەڵ دنیای عەرەبی، گەشەكردنی ئابووری و سەربەخۆیی زیاتر بە بەغدا دەدات. عێراق بە نفووسێكی گەنجەوە و بەهۆی هەبوونی حەوزەی نەجەف، كاندیدە بۆ ئەوەی ببێتە مەرجەعی سەرەكی لە دنیای شیعی، پیدەچێت پاڵپشتیی بەشێكی گرنگ لە هێزە گەورەكانی جیهان بۆ ئەمە هەبێت و دەشێ لەو دەلاقەیەشەوە تەماشای سەردانەكەی پاپا بۆ عێراق بكرێت. هەڵبەت بەبێ سەربەخۆییەكی زیاتری ئابووری و سیاسی، ئەستەمە بتوانێ ئەوە سەربخات. ئالێرەدایە كە پرۆژەی شامی نوێ ئەو دەرفەتەی بۆ دەڕخسێنێ ئەگەر سەربگرێت. لێرەشدا پرسیار لەسەر ئەوەیە كە ئایا كاردانەوەی ئێران و هاوپەیمانە نادەوڵەتییەكانی دەتوانێت چ كاریگەرییەك لەسەر رەفتار و سیاسەتی حكومەتی عێراقی دابنێت؟

زیابوونی هاوكاری ئوردن و میسر لەگەڵ عێراق واتای بازاڕی زیاتر و دەرفەتی ئابووری زیاتر بۆ ئەوانیش دەدات. ئالێرەدایە كە هاتنی كۆمپانیا و هێزی كاری میسری و ئوردونی، مەترسیی بۆ بەرژەوەندییە ئابوورییەكانی توركیا و ئێران درووستدەكات. ماوەیەك بەرلە ئێستا، موحسین رەزایی بەرپرسی دەستەی دیاریكردنی بەرژەوەندییەكانی نیزام لە ئێران گوتبووی ناكرێ ئێمە ئاسایشی عێراق بپارێزین و دەسكەوتە ئابوورییەكانیش بۆ وڵاتانی دیكە بن!

لەم پرۆژەیەدا ئوردون رۆڵی خۆی وەك وڵاتی بەیەكگەیەنەر دەبینێت. ئەمەش لەگەڵ پرۆژەی توركیا بۆ بەستنەوەی عێراق لەڕێگەی خۆیەوە بە دنیای دەرەوە و بە دیاریكرداوی پرۆژەی جادەی فاو- سنووری توركیا بەریەكدەكەوێت. هەروەها لەگەڵ خواستی ئێران بۆ گەیشتن بەدەریای نێوەڕاست لەڕێی عێراق و سووریاوە یەكناگرێتەوە.

میسر بە نفووسێكی زۆرەوە هەم بازاڕی دەسدەكەوێت هەم دەتوانێت هێزی كاریش رەوانەی هەردوولا بكات. ئەمەش رێك پێچەوانەی بەرەژوەندییەكانی ئێران و توركیایە كە وەك بازاڕێكی گرنگ تەماشای عێراق دەكەن. لەڕووی سیاسیشەوە، میسر دەگاتە تەنیشت سنوورەكانی توركیا كە لە لیبیا ودەریای نێوەڕاست گرفتی بۆ درووستكردووە.

ئەنجام

بەشێوەیەكی گشتی شامی نوێ دەتوانێت بژارە ئابووری و سیاسییەكانی عێراق زیاتر بكات و لەنێو جەمسەرە جیاوازەكانی ئەم ناوچەیەدا هێزی زیاتری پێبدات. بەڵام لاوازیی حكومەت و ناڕوونی دۆخی سیاسەتی ناوخۆیی و دەستوەردانی دەرەكی، گومانیان لەسەر ئەگەری سەركەوتنی ئەو پرۆژەیە درووستكردووە.

شامی نوێ دەتوانێت وەك شمشێرێكی دووسەر بێت بۆ هەرێمی كوردستان. لەڕووی ئابوورییەوە دەتوانێت بایەخی رێڕەویی هەرێمی كوردستان بۆ بەستنەوەی عێراق بە توركیا و ئێران و سووریا كەمبكاتەوە. ئەگەرهاوكاریی توندوتۆڵی سیاسی و ئەمنی عێراق و ئوردن و میسر، لە ماوەی درێژخایەندا، گەشەی زیاتر بە ناسیۆنالیزمی عەرەبی لە عێراق بدات ئەوا بۆ كورد خراپە. بەڵام ئەگەر، ئەمە خواستی سوننەكان بۆ فیدراڵیزەكردنی زیاتری عێراق  گەورەتر بكات، لە قازانجی كورددا دەبێت. لەلایەكی دیكەوە، هەرێمی كوردستان و كورد بە گشتی، بە بەراورد لەگەڵ ئێران و توركیا كێشەی كەمتری لەگەڵ جیهانی عەرەبی هەیە و ئاسانتر دەتوانێت لەگەڵیان رێكبكەوێت. بۆیە سەربەخۆیی زیاتری عێراق لە وڵاتە غەیرە عەرەبییەكانی ناوچەكە، لەماوەی درێژخایەندا بە قازانجی هەرێمی كوردستان دەبێت.

[1] – https://aawsat.com/home/article/2862486/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%B8%D9%85%D9%8A-%D9%8A%D8%AC%D8%AF%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B9%D9%88%D8%A9-%D8%A5%D9%84%D9%89-%C2%AB%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%82-%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF%C2%BB

[2] – World Bank Group. 2014. Over the Horizon : A New Levant. Washington, DC. © World Bank. https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/20491 License: CC BY 3.0 IGO.”

URI

[3] -https://www.forbes.com/sites/noamraydan/2020/05/21/long-sought-iraq-jordan-pipeline-hits-new-roadblock-amid-pandemic/?sh=3134ea864a24

[4] – https://www.alhurra.com/business/2020/05/22/%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B9-%D9%86%D9%81%D8%B7%D9%8A-%D8%A8%D9%8A%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82-%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%AF%D9%86-%D8%A8%D9%85%D9%84%D9%8A%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%8A%D9%88%D8%A7%D8%AC%D9%87-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%87%D9%88%D9%84

[5] -https://www.aljazeera.net/ebusiness/2020/11/1/%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%B9-%D8%A5%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%81%D8%B7-%D8%A7%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%82%D9%8A%D8%A9

[6] -https://www.mawazin.net/Details.aspx?jimare=124111

[7] -https://en.eipss-eg.org/wp-content/uploads/2020/08/Egypts-Enormous-Electricity-Surplus-%E2%80%93-Achievement-or-Impasse.pdf

[8] -https://al-ain.com/article/line-transport-passengers-land-egypt-jordan-iraq

[9] -https://www.alhurra.com/iraq/2020/08/21/%D9%82%D9%85%D8%A9-%D8%AB%D9%84%D8%A7%D8%AB%D9%8A%D8%A9-%D8%A8%D9%8A%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%AF%D9%86-%D9%88%D9%85%D8%B5%D8%B1-%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%86

[10] -https://arabic.cnn.com/middle-east/article/2020/08/25/jordan-egypt-iraq-coperation

[11]– https://fas.org/sgp/crs/mideast/R44984.pdf