كورد

لەبەر چەندین هۆكار، هەڵبژاردنەكانى پەرلەمانى هەرێمى كوردستان 2018 پێویستی بە خوێندنەوەیەكی تایبەت هەیە. گرنگترینیان بریتین لەو رووداوانەی كە لە پاش قۆناغى ریفراندۆم دروستبوو.وەك سەرهەڵدانى قۆناغێكى نوێ‌ لە پەیوەندییەكانی نێوان حكوومەتى هەرێم وحكوومەتى عێراقى و پەیوەندییەكانى لەگەڵ توركیا وئێران ویلاتە یەكگرتووەكانى ئەمریكا و چەندین ئەكتەرى دیكە كە كاریگەرییان لەسەر گشت رووداوەكان هەبوو.

https://rudawrc.net/sorani/article/geranewey-heybeti-kwrd-u-lexobayinebuwn#:~:text=%D9%87%D8%A7%D8%AA%D9%86%DB%8C%20%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%83%20%D9%BE%DB%8E%D9%86%D8%B3,%D9%83%DB%8E%D8%B4%DB%95%DB%8C%20%D9%83%D9%88%D8%B1%D8%AF%20%D8%AF%DB%95%D9%83%DB%95%D9%86%E2%80%9D.

کتێبەکە راپۆرت و وێنەکانی گەشتی رۆژنامەڤانی ناسراوی نۆروێژی “ئێگیل ئولاتی” و وێنەگرەکەی “ئیڤارسن” بۆ کوردستان لەخۆدەگرێت، کە لەگەڵ هێزەکانی پێشمەرگە چوونەتە چیاکانی کوردستان، باسیان لە بەرگری پێشمەرگە لە خەڵک و خاکی کوردستان و ئاوارەبوونی خەڵک کردووە بەهۆی هێرشی رژێمی ئەو کاتی عێراقەوە.

لە سەرەتای ئابی 2014دا داعش پەلاماری هەرێمی كوردستانی دا و بەشێكی خاكی كوردستانی داگیركرد. داعش پشێوییەكانی بەهاری عەرەبی لە سووریا قۆستەوە. ئەمە لە دیدی پسپۆڕانی جیۆپۆلیتیكا بە وەرچەرخانێكی جیۆپۆلیتیكی لەقەڵەمدەدرێت. بۆیە كوردستان ناچاربوو لەگەڵ هەلومەرجێكی جیۆپۆلیتیكی تازەدا هەڵبكات.

جۆری په‌یوه‌ندییه‌كانی شیعه‌ و كورد، پۆتانسیێلی كاریگه‌ریدانانی له‌سه‌ر ئاینده‌ی عێراق هه‌یه. هۆكاری ئەمەش بۆ ئەو پێگە سیاسی و جیۆساییە دەگەڕێتەوە كە هەردوولا لە ئاستی عێراق و ناوچەكەش هەیانە. به‌له‌به‌رچاوگرتنی دینامیكییه‌تی دۆخی سیاسیی ئێستای رۆژهه‌ڵاتی نێوه‌ڕاست و عێراقیش، لێكۆڵینەوەی زیاتر لە سرووشتی پەیوەندییەكانی هەردوولا با‌یه‌خێكی زیاتر په‌یدا ده‌كات.

یەكێك لە دیارترین باسەكانی ئەمساڵی كۆنفرانسی ئاسایش لە میونیخ، سەردەمی “ناڕۆژئاوا”ییە لە سیاسەتی جیهانیدا. هەرچەندە باسەكانی تایبەت بە كەمبوونەوەی كاریگەریی رۆژئاوا لەسەر جیهان تازە نین، بەڵام چەمكی “ناڕۆژئاوایی” دەستبردن بوو بۆ بابەتێكی گەورە كە پۆتانسیێلی گۆڕینی سیاسەتی جیهانی لەهەناودایە.

کەرکووک لە سەرەتای ساڵانی شەستەکانی سەدەی بیستەمەوە بووەتە نێوەڕۆکی کێشەی نیشتمانی و نەتەوەیی کورد لە عێراق. بەو شێوەیەش کەرکووک بووەتە کرۆکی کێشەی باشووری کوردستان. لەهەمانکاتدا کەرکووک کراوەتە کێشەیەکی هەرێمایەتی کە لە چوارچێوەی سنوورەکانی عێراقیشدا نەماوە.

لە گفتوگۆى عێراق لەژێر ناونیشانی دیداری هەولێر – نەجەف بەڕێوەچوو، ژمارەیەک لە کەسایەتی ئایینی و ئەکادیمی و رۆژنامەوانی کەسایەتی روناکبیر و سیاسی و ئەکادیمی و پەرلەمانتاری کورد تێیدا بەشداربوون. تەواوى قسە، گفتوگۆ و شرۆڤە و لێکدانەوەکانی میوانانی نەجەف لەژێر کاریگەری هاڵاوی گەرمی خۆپیشاندانەکانی ئێستای بەغداد و ناوچە شیعەنشینەکانی عێراقدابوو

گۆڕەپانی سیاسی شیعە لە عێراقی پاش رووخانی رژێمی بەعسدا پێشهاتی دیاری بەخۆیەوە بینی وهێشتاش، بە رێگەی کارلێکردنی نێوخۆیی (لەناو گوتاری سیاسی شیعەدا) و کارلێکی دەرەکی (کارلێکردنەکانی لەگەڵ رەوتە سیاسییەکانی دیکە لە وڵاتدا) لە چوارچێوەی پێشهاتە سیاسییەکان کە لەم وڵاتە روودەدەن، لە گۆڕاندایە.

هێشتا ماوە دەستوورییەكەی راسپاردنی سەرۆكوەزیران عەدنان زورفی كۆتایی نەهاتووە، بەڵام رۆڵەكەی وەك سەرۆكوەزیری راسپێردراو كۆتاییهات. هەرچەندە عەدنان زورفی هیوای زۆر بەوە هەبوو لە ‌ماوەی یاسایی خۆیدا، كۆدەنگی لەسەر پێكهێنانی حكومەتەكەی دروستبكات و لە ‌پەرلەمان تێیپەرێنیت، بەڵام بەر لەو وادەیە شكستی خۆی لە دروستكردنی حكومەتی عێراقدا راگەیاند و كشایەوە. ئە‌ویش بەهۆی تاكە گرفتی ئێستای شەقامی شیعەوە كە بریتییە لە نەبوونی كۆدەنگییەكی گشتی لەسەر هیچ بەربژێرێك بۆ سەرۆكوەزیری.

هەشت گرووپی چەكداری شیعی لە عێراق[1]، كە خۆیان بە گرووپەكانی” موقاوەمە” ناوناوە، بەیاننامەیەكیان لە دژی مانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عیراق بڵاوكردووةتەوە و، ئەمریكایان بە داگیركارێك وەسفكردووە كە تەنيا رێز لە زمانی زۆر دەگرێت.

ناكۆكییە نێوخۆییەكانی شیعە لە سەرەتای پرۆسەی سیاسی عێراقەوە هەر هەبوون

بایەخی سەردانەكەی مستەفا كازمی بۆ ئەمریكا كاتێك زیاتر دەبێت كە لە دوتوێی “گەمەی هاوپەیمانییەكان”ی دنیای ئەمڕۆدا تەماشای بكەین. ئەم بەشەی جیهان، جەرگستانی ناوچەیەكی پڕكێشەیە لە نێوان بەحری سپی و ئاوەكانی كەنداو، كە لە كەفوكوڵدایە وهاوپەیمانی و لێكترازانە سیاسییەكانی خێراتر لە جاران روودەدەن.

دوای ئەوەی كە حەشدی شەعبی لە رۆژانی رابردوودا هێزی زیاتری رەوانەی شەنگال كرد، جارێكی دیكە بارودۆخی ئەو ناوچەیە كەوتەوە رۆژەڤ

توركیا و ئێران ناڕەزاییەكی توندیان پیشانداوە بەرامبەر پوولێك كە بە بۆنەی هاتنی پاپاوە لە هەرێمی كوردستان نمایشكرابوو. ئەوەیان بە”هەڵەی گەورە” و” كردەی نادۆستانە” ناوبردووە و داوای راستكردنەوەیان كردووە. لە پوولەكەدا نەخشەی كوردستانی گەورە لە پشت سەری پاپا دانراوە و ئەمەش، وەكوو خواستی هەرێمی كوردستان بۆ داواكردنی خاك لە ئێران و توركیا لێكدراوەتەوە.

شەڕی دژی داعش و هێرشی جاربەجاری میلیشیاكان، پرسی درۆنداركردنی هێزەكانی پێشمەرگەی كوردستان لە رۆژەڤدا دەهێڵێتەوە كە هێشتا بەهۆی بێ متمانەیی سیاسی و بیرۆكراسییەكی تاقەتپڕووكێنی سەربازییەوە، یەكلانەكراوەتەوە. هەرچەند فەریق جەبار یاوەر ئەمینداری گشتی وەزارەتی پێشمەرگە بەو دوواییانە گوتبووی