2020ساڵی كۆرۆنا و پرسە گەرمەكانی سیاسەتی دەرەوەی ئەو چواردەوڵەتەی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست بوو كە پەیوەندی راستەوانەیان بە پرسی كوردەوە هەیە. گەلێك ئاماژە هەن كە لەوانەیە 2021ش خاڵی زەقبوونەوەی زیاتری پرسە نێوخۆییەكانی ئەو چوار دەوڵەتە بێت. بێگومان ناڕوونی و هەڵبەزودابەزە سیاسییەكانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست لە 2020دا
لەماوەی شەش مانگدا، مستەفا كازمی سەرۆك وەزیران، بۆ دووەمجار لەگەڵ میلیشیا چەكدارەكانی شوێنكەوتەی ئێراندا كەوتە كێشمەكێش، بەڵام ئەمجارەیان زیاتر لەكۆتایی حوزەیران، جوڵاندنی هێز و هەڕەشە و گوڕەشەی توندی تێكەوت .
زۆرێک لە گرووپە چەکدارەکان باڵی سیاسیان هەیە یاخود بڵێین باڵی لایەنە سیاسیە بڕیاربەدەستەکانی ووڵاتن، ئەم لایەنە سیاسیانە پارێزگاریان بۆ هێزە چەکدارەکانیان دەستەبەرکردووە لەوەی لێپێچینەوەیان لەگەڵدا بکرێت یان لەوەی هەر لایەنێک هەوڵی لاوازکردنی رۆڵیان بدات
سەردانی مستەفا كازمی سەرۆكوەزیرانی عێراق بۆ توركیا كە بڕیارە ئەمڕۆ17/12/2020 بۆ توركیا بكرێ بایەخدارە، بەڵام ئەستەمە بتوانێ وەرچەرخانێكی گەورە لە پەیوەندییەكانی هەردوولا و هاوسەنگییە سیاسییەكانی ناوچەكە درووستبكات.
گۆڤاری (فۆڕین پۆڵیسی) لێكۆلینەوەیەكی سەبارەت بە دۆخی ئابووری – سیاسی عێراق بڵاوكردووەتەوە، كە هەردوو لێكۆلینڤان كینیس بۆلۆك شرۆڤەكاری پێشووی لە دەزگای هەواڵگریی ئەمریكا CIA و فەرهاد عەلائەدین بەهاوبەشی نووسیویانە. ئەو دوو لێكۆلینڤانە پێشبینی هەرەسهێنانی ئابووری عێراق و دروستبوونەوەی شەڕی ناوخۆیی دەكەن لە عێراق ئەگەر دۆخەكە بەوشێوەیەی ئێستا بەردەوام بێت لە عێراق.
خاڵێك كە لە چەند ساڵی رابردوودا لەلایەن سیاسەتكار و پەرلەمانتارانی شیعەی عێراقەوە لە كۆبوونەوەكاندا بە شاندە كوردستانییەكان دەگوترێت لە بەغدا، بەڵام بۆ خەڵكی باس ناكەن ئەوەیە: لە ترسی تووڕەیی شەقامی خۆمان ناتوانین بودجە و مووچە بۆ هەرێمی كوردستان بنێرین، ئێمە دەمانەوێت خۆمان بەربژێر بكەینەوە و لە پەرلەمان و حكومەت دا لە شوێنی خۆمان بمینێینەوە، بۆیەش ناتوانین شەقام لە خۆمان تووڕە بكەین. بۆ ئەوەی دەنگەكانمان لە دەست نەدەین نابێ پارەتان بۆ بنێرین.
چەند مانگێکە پرسێک لە ئێران گەرمە كە تەوەرەکەی ئەمەیە: ئێران چ جۆرە سەرۆككۆمارێکی پێویستە؟ سیاسیی و دیپلۆمات (بۆ رزگاربوون لە پەراوێزكەوتن)، ئابووریناسێکی سیاسی (بۆ رزگارکردنی ئابووریی قەیراناوی) یاخود سەرۆككۆمارێکی سەربازیی (بۆ گێڕانەوەی شکۆی ئێران)؟ دیارە کەمتر لە هەشت مانگی ماوە بۆ هەڵبژاردنی سەرۆككۆمارێکی نوێی ئەو وڵاتە (حوزەیرانی٢٠٢١)
چەند رۆژ بەرلە ئیستا جارێكی دیكە لیژنەی هەمواركردنەوەی دەستووری عێراق لە پەرلەمان بە سەرۆكایەتی فالح ئەلساری كۆبووەوە و لەوەشدا، چارەنووسی ماددەی 140 مژاریكی گفتوگۆبووە
لەگەڵ کۆتاییهاتنى شەڕى بچوککردنەوەى بازنەکانى هەڵبژاردن بۆ ئاستى قەزا لەناو ئەنجومەنى نوێنەران و چەسپاندنى, موقتەدا سەدر پرسى بەدەستهێنانى زۆرینەى لەهەڵبژاردن و بەدەستهێنانى سەرۆکایەتى حکومەتى داهاتوى عێراقى فڕێدایە ناو گۆڕەپانى سیاسى و میدیایی عێراق
ناوی حەشدی مەزارگەكان بەمدواییە بۆ هەڵماڵینی پەردە لەسەر راگەیاندنی جیابوونەوەی نافەرمیی هەندێ لیوا و گرووپی چەکدارەوە لە حەشدی شەعبی دەرکەوت. ئەمەش پاش ئەوەی ئەو لایەنانە هەستیان کرد ئەو ئەرکەی لە ئۆپەراسیۆنەکانی ئازادکردندا کێشاویانە بەبا دەچن، یان تێکەڵی ئەو شکست و پێشێلکارییانە دەکرێن کە لەلاین هەندێ گرووپی چەکدارەوە پێش و پاش ئۆپەراسیۆنەکانی ئازادکردن ئەنجامدراون. لەبەر ئەمە
لە رۆژانی رابردوودا بەڕێوەچوونی یەكەمین كۆنفرانسی حەشدی عەتەبات و دەركەوتنەوەی دووبارەی سەدرییەكان وەك ئەكتەرێكی گرنگی شانۆی سیاسی عێراق دوو رووداوی گرنگن كە دەتوانن كاریگەری لەسەر دۆخی سیاسی و سەربازیی ئەو وڵاتە دابنێن.
ئەوە نزیكەی 2مانگە رێككەوتنی شەنگال واژۆكراوە و بە تازەیی، هەندێ هەنگاوی كردەنی بۆ جێبەجێكردنی نراون. بێگومان لادانی بەربەستەكانی ئەو رێككەوتنە ئاسان نییە و، سەرەداوی زۆریش هەن كە دەریدەخەن حكومەت بەدوای چارەسەرێكی ناونجیدا دەگەڕێت تا بنبەستی شەنگال بكاتەوە.
لە رۆژانی رابردوودا دەرووبەری ناحیەی چەمانكێ لە ئامێدی كە لانیكەم 35كم لە سنوورەوە دوورە، شوێنی بەریەككەوتنێكی سەربازیی نێوان پەكەكە و هێزی پێشمەرگەی كوردستان بوو. خاڵی هاوبەشی لێدوانی بەرپرسانی هەرێمی كوردستان و پەكەكە، رەتكردنەوەی شەڕی ناوخۆیە بەڵام، ئەمە بەشی ئەوەی نەكرد كە نیگەرانییەكانی رای گشتی لەوبارەیەوە بڕەوێنێتەوە.
هەڵبژاردنی پێشوەختە یەكێكە لە سەرەكیترین بڕگەكانی كارنامەی حكومەتی مستەفا كازمی، ئەم پرۆسەیە بەلای سەرۆك وەزیرانەوە “وادە و وێستگەی گۆڕانكاری”یە. هەروەها جێگرەوەی گۆڕەپانەكانی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەكانی بەغدا و پارێزگاكانیترە.
ئه‌مرۆ ساڵێك تێده‌په‌رێت به‌سه‌ر یه‌كه‌م جوڵانه‌وه‌ی سیاسی جیاوازدا له پاش داگیركردنی عێراق له‌لایه‌نه هێزه هاوپه‌یمانه‌كانه‌وه كه گه‌نجانی ناڕازی ناویان لێنا “شۆڕشی تشرین” دژی ئه‌و ده‌سته‌بژێره سیاسیه‌ی كه‌وا هیچیان پیشكه‌شی گه‌لانی عیراق نه‌كرد دوای حوكمێكی دورو درێژی دیكتاتۆری ، به‌ڵكو ئه‌وه‌ی كردیان زیاتر له‌به‌ریه‌ك هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی ده‌وڵه‌ت، ته‌خشان و په‌خشانكردنی سه‌روه‌ت و سامانی وڵات، دروستكردنی به‌رژه‌وه‌ندی سیاسی
لە ژێر رۆشنایی گۆڕانکاری لە دیمەنی نێودەوڵەتی و ناوچەیی دەربارەی سوریا و دەرئەنجامە ناجێگیرەکانی لە دیمەنی سیاسی سوریا، ئەنجومەنی سوریای دیموکرات کە سێبەری سیاسی هێزەکانی سوریای دیموکراتە، کۆنفرانسی هەشتەمی لە بەرواری (١٣/١٠/٢٠٢٠) لە قامیشلۆ رێکخست.
پاش هەرەسی یەکێتی سۆڤیەت و دەرکەوتنی چەند کۆمارێک لە قەوقازدا، مەسەلەی قەرەباخ، دەروازەیەکی بایەخدار بووە بۆ هەژموونی وڵاتان و کێشەیەکی مەترسیداری مرۆییشی بۆ خەڵکی ئازەربایجان و ئەرمینیا سازاندووە. نە یاسا نێودەوڵەتیەکان و نە بەڵگە مێژووییەکان،
لەماوەی چەند مانگی رابردوودا كردە چەكدارییەكانی ژمارەیەك گرووپی بەرهەڵستكاری ئەمریكا لە عێراق زیادیان كردووە و ئەگەر وابڕوات، لەوانەیە بۆ پێكدادانێكی راستەوخۆتر لە جاران مل بنێت.
لێدوانەکانی ئەم دواییەی عەلی عەلاوی وەزیری دارایی و ئابووری عێراق هێمای ئەوەن كە تا چ رادەیەک جیاوازی لە روانگەی حکومەتی عێراق و هەرێمی کوردستان لە بابەتە ئابوورییەکان، بەتایبەتی بابەتی نەوت و بودجەدا هەیە.
لە ۆرژانی رابردوودا كۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان رایگەیاند كە ئەوان دەتوانن هەڵبژاردنی پێشوەخت بەڕێوەببەن، هەلومەرجەكەی بۆ بڕەخسێندرێت. یەكێك لەوانەش یاسای دادگای باڵای فیدراڵییە وەك مەرجەعی پەسەندكردنی یان رەتكردنەوەی ئەنجامەكانی هەڵبژاردن.
ئەگەر هەڵبژاردن بكرێت، مستەفا كازمی لە كوردستان لیستی دەبێت؟ ئەم پرسیارە لە دوای سەردانەكەی سەرۆكوەزیرانی عێراق بۆ هەرێمی كوردستان زیاتر دووبارە دەكرێتەوە. ئەمە وەكوو مەتەڵی نێو مەتەڵیش وایە. چوونكە هەڵبژاردن دەكرێ، ناكرێ یان پاش دەخرێت
