شرۆڤە

دوای بڕیاردان لە بازنەی هەڵبژاردنەکان و پێکهێنانی کوتلەو هاوپەیمانێتیەکان بەر لە هەڵبژاردن بۆ راگەیاندنی گەورەترین کوتلە بۆ پێکهێنانی حکومەت بە پێی دەستوور، سەرلێشیواییەك لەبارەی هاوپەیمانییەکان هەیە. سەپاندنی مەرج و گۆڕینی گەرەنتییەکان دوای دووپاتکردنەوەیان و هەروەها رەتکردنەوەی پەیماننامە و رێککەوتنەکان و گۆڕینی هەڵوێستی زۆرێک لە پارتە بەشداربووەکانی حکومەت لە عێراقی نوێدا لە ئارادایە.

ئەو كەلێنە ئەمنییەی كە بەهۆی هێرشەكەی 15ی مانگی “ئەولیا الدم” بۆسەر هەولێر دەركەوت، چارەسەری خێرای دەوێت. دەبی بە هەند وەربگیرێت و لێكۆڵینەوەی ورد لە ئەگەرەكانی هەبوونی بازرگانی و كاری قاچاخ لەناوخۆی هەرێمە لەگەڵ گرووپە چەكدارەكان

له‌سه‌ره‌تای ئه‌م هه‌فته‌یەدا له‌ناوه‌ندی لێكۆڵینه‌وه‌ی رووداو دانیشتنێكی داخراوی گرنگمان بۆده‌سته‌بژێری هه‌ردوو پێكهاته‌ی كورد و عه‌ره‌ب له‌ پارێزگای نه‌ینه‌وا رێكخست، تا له‌سه‌ر گرفته‌كانی پارێزگاكه‌ و دۆزینه‌وه‌ی رێگه‌چاره‌ی نوێ بۆ كێشه‌ی نێوان پێكهاته‌كانی ئه‌و شاره قسە بكەین.

بەرزبوونەوەی بەهای نەوت و دابەزینی نرخی دیناری عێراقی بەرامبەر دۆلاری ئەمریکی ئەرکی سەرشانی حکومەتی هەرێمی کوردستانی کەمێک سوک کردووە بۆ دابینکردنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان بە لێبڕینەوە، هەروەها کەمێک دەنگی هەرێمی بەرامبەر بەغدا دلێر کردووە بۆ ئەنجامدانی رێککەوتن لەسەر نەوت و بودجە، بەڵام ئەمانە پێشهاتێکی کاتین، سستی هەنگاوەکانی چاکسازیی و دەستنەبردن بۆ برینە راستەقینەکان ترسی دووبارە گەورەبوونەوەی قەیرانی دارایی هەرێمی کوردستان زیاتر دەکات.

فوئاد حسێن وەزیری دەرەوەی عێراق بە سەردانێكی چاوەڕواننەكراو چووە تاران. لەماوەی نزیكەی 4 مانگی رابردووشدا، ئەمە دووەمین سەردانی وەزیری دەرەوەیە بۆ ئێران. كۆتاییەكانی مانگی9ی ئەمساڵ، دوای بڵاوبوونەوەی ئەگەری داخستنی باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە بەغدا بەهۆی هێرشی گرووپە چەكدارەكان،

هەڵبژاردنی پێشوەخت دواخرا. چەندین ئاستەنگی سیاسی و هونەری لەبەردەم هەڵبژاردندا هەن بەڵام ئەگەرێكی زۆرە كە ئەو هەڵبژاردنە پێشوەختە هەر بكرێت. لەو نێوانەدا، ئەو پارتانەی كە لە هەناوی خۆپیشاندەرانەوە دەركەوتوون سەرنجێكی زۆر رادەكێشن. بێجگە لەوانیش، هەریەك لە رەوتی سەدر و پارتی دیموكراتی كوردستان، دوو لایەنی گرنگن كە دەشێ بۆ هەلبژاردنە پێشوەختەكەی عێراق جیگەی سەرنج بن.

جۆ بایدن لەیەكەم گوتاریدا وەكوو سەرۆك، كە تێیدا زیاتر رووی لە ناوخۆی ئەمریكا بوو، بەچەند وشەیەكی كەم، پەیامێكی گرنگی بۆ دنیای دەرەوە هەبوو:”هاوپەیمانییەكانمان چاك دەكەینەوە.” بێگومان، چاككردنەوەی ئەوهاوپەیمانی و هاوكارییە رەسمی و ناڕەسمییانەی ئەمریكا كە هەندێك پێیانوایە لە سەردەمی ترەمپدا خەساری گەورەیان پێگەیشتووە، دەتوانێت كاریگەری لەسەر سیاسەتی جیهان دابنێت.

2020ساڵی كۆرۆنا و پرسە گەرمەكانی سیاسەتی دەرەوەی ئەو چواردەوڵەتەی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست بوو كە پەیوەندی راستەوانەیان بە پرسی كوردەوە هەیە. گەلێك ئاماژە هەن كە لەوانەیە 2021ش خاڵی زەقبوونەوەی زیاتری پرسە نێوخۆییەكانی ئەو چوار دەوڵەتە بێت. بێگومان ناڕوونی و هەڵبەزودابەزە سیاسییەكانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست لە 2020دا

لەماوەی شەش مانگدا، مستەفا كازمی سەرۆك وەزیران، بۆ دووەمجار لەگەڵ میلیشیا چەكدارەكانی شوێنكەوتەی ئێراندا كەوتە كێشمەكێش، بەڵام ئەمجارەیان زیاتر لەكۆتایی حوزەیران، جوڵاندنی هێز و هەڕەشە و گوڕەشەی توندی تێكەوت .

زۆرێک لە گرووپە چەکدارەکان باڵی سیاسیان هەیە یاخود بڵێین باڵی لایەنە سیاسیە بڕیاربەدەستەکانی ووڵاتن، ئەم لایەنە سیاسیانە پارێزگاریان بۆ هێزە چەکدارەکانیان دەستەبەرکردووە لەوەی لێپێچینەوەیان لەگەڵدا بکرێت یان لەوەی هەر لایەنێک هەوڵی لاوازکردنی رۆڵیان بدات

سەردانی مستەفا كازمی سەرۆكوەزیرانی عێراق بۆ توركیا كە بڕیارە ئەمڕۆ17/12/2020 بۆ توركیا بكرێ بایەخدارە، بەڵام ئەستەمە بتوانێ وەرچەرخانێكی گەورە لە پەیوەندییەكانی هەردوولا و هاوسەنگییە سیاسییەكانی ناوچەكە درووستبكات.

گۆڤاری (فۆڕین پۆڵیسی) لێكۆلینەوەیەكی سەبارەت بە دۆخی ئابووری – سیاسی عێراق بڵاوكردووەتەوە، كە هەردوو لێكۆلینڤان كینیس بۆلۆك شرۆڤەكاری پێشووی لە دەزگای هەواڵگریی ئەمریكا CIA و فەرهاد عەلائەدین بەهاوبەشی نووسیویانە. ئەو دوو لێكۆلینڤانە پێشبینی هەرەسهێنانی ئابووری عێراق و دروستبوونەوەی شەڕی ناوخۆیی دەكەن لە عێراق ئەگەر دۆخەكە بەوشێوەیەی ئێستا بەردەوام بێت لە عێراق.

خاڵێك كە لە چەند ساڵی رابردوودا لەلایەن سیاسەتكار و پەرلەمانتارانی شیعەی عێراقەوە لە كۆبوونەوەكاندا بە شاندە كوردستانییەكان دەگوترێت لە بەغدا، بەڵام بۆ خەڵكی باس ناكەن ئەوەیە: لە ترسی تووڕەیی شەقامی خۆمان ناتوانین بودجە و مووچە بۆ هەرێمی كوردستان بنێرین، ئێمە دەمانەوێت خۆمان بەربژێر بكەینەوە و لە پەرلەمان و حكومەت دا لە شوێنی خۆمان بمینێینەوە، بۆیەش ناتوانین شەقام لە خۆمان تووڕە بكەین. بۆ ئەوەی دەنگەكانمان لە دەست نەدەین نابێ پارەتان بۆ بنێرین.

چەند مانگێکە پرسێک لە ئێران گەرمە كە تەوەرەکەی ئەمەیە: ئێران چ جۆرە سەرۆككۆمارێکی پێویستە؟ سیاسیی و دیپلۆمات (بۆ رزگاربوون لە پەراوێزكەوتن)، ئابووریناسێکی سیاسی (بۆ رزگارکردنی ئابووریی قەیراناوی) یاخود سەرۆككۆمارێکی سەربازیی (بۆ گێڕانەوەی شکۆی ئێران)؟ دیارە کەمتر لە هەشت مانگی ماوە بۆ هەڵبژاردنی سەرۆككۆمارێکی نوێی ئەو وڵاتە (حوزەیرانی٢٠٢١)

چەند رۆژ بەرلە ئیستا جارێكی دیكە لیژنەی هەمواركردنەوەی دەستووری عێراق لە پەرلەمان بە سەرۆكایەتی فالح ئەلساری كۆبووەوە و لەوەشدا، چارەنووسی ماددەی 140 مژاریكی گفتوگۆبووە

لەگەڵ کۆتاییهاتنى شەڕى بچوککردنەوەى بازنەکانى هەڵبژاردن بۆ ئاستى قەزا لەناو ئەنجومەنى نوێنەران و چەسپاندنى, موقتەدا سەدر پرسى بەدەستهێنانى زۆرینەى لەهەڵبژاردن و بەدەستهێنانى سەرۆکایەتى حکومەتى داهاتوى عێراقى فڕێدایە ناو گۆڕەپانى سیاسى و میدیایی عێراق

ناوی حەشدی مەزارگەكان بەمدواییە بۆ هەڵماڵینی پەردە لەسەر راگەیاندنی جیابوونەوەی نافەرمیی هەندێ لیوا و گرووپی چەکدارەوە لە حەشدی شەعبی دەرکەوت. ئەمەش پاش ئەوەی ئەو لایەنانە هەستیان کرد ئەو ئەرکەی لە ئۆپەراسیۆنەکانی ئازادکردندا کێشاویانە بەبا دەچن، یان تێکەڵی ئەو شکست و پێشێلکارییانە دەکرێن کە لەلاین هەندێ گرووپی چەکدارەوە پێش و پاش ئۆپەراسیۆنەکانی ئازادکردن ئەنجامدراون. لەبەر ئەمە

لە رۆژانی رابردوودا بەڕێوەچوونی یەكەمین كۆنفرانسی حەشدی عەتەبات و دەركەوتنەوەی دووبارەی سەدرییەكان وەك ئەكتەرێكی گرنگی شانۆی سیاسی عێراق دوو رووداوی گرنگن كە دەتوانن كاریگەری لەسەر دۆخی سیاسی و سەربازیی ئەو وڵاتە دابنێن.

ئەوە نزیكەی 2مانگە رێككەوتنی شەنگال واژۆكراوە و بە تازەیی، هەندێ هەنگاوی كردەنی بۆ جێبەجێكردنی نراون. بێگومان لادانی بەربەستەكانی ئەو رێككەوتنە ئاسان نییە و، سەرەداوی زۆریش هەن كە دەریدەخەن حكومەت بەدوای چارەسەرێكی ناونجیدا دەگەڕێت تا بنبەستی شەنگال بكاتەوە.

لە رۆژانی رابردوودا دەرووبەری ناحیەی چەمانكێ لە ئامێدی كە لانیكەم 35كم لە سنوورەوە دوورە، شوێنی بەریەككەوتنێكی سەربازیی نێوان پەكەكە و هێزی پێشمەرگەی كوردستان بوو. خاڵی هاوبەشی لێدوانی بەرپرسانی هەرێمی كوردستان و پەكەكە، رەتكردنەوەی شەڕی ناوخۆیە بەڵام، ئەمە بەشی ئەوەی نەكرد كە نیگەرانییەكانی رای گشتی لەوبارەیەوە بڕەوێنێتەوە.

هەڵبژاردنی پێشوەختە یەكێكە لە سەرەكیترین بڕگەكانی كارنامەی حكومەتی مستەفا كازمی، ئەم پرۆسەیە بەلای سەرۆك وەزیرانەوە “وادە و وێستگەی گۆڕانكاری”یە. هەروەها جێگرەوەی گۆڕەپانەكانی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەكانی بەغدا و پارێزگاكانیترە.