لەم هەفتەیەدا نرخی نەوت بەرزترین ئاستی خۆی لە حەوت ساڵی رابردوودا تۆمارکرد و لە سەروو 81 دۆلارەوە مامەڵەی پێوەکراو، هاوکات چاوەڕواندەکرێت تاوەکو کۆتایی ئەمساڵ نرخی نەوت روو لە بەرزبوونەوە بێت، ئەویش بەهۆی زستانێکی سارد و بەرزبوونەی نرخی گازی سرووشتی و گوڕانکارییەکان لە باشبوونەوەی ئابووری جیهان و زیادبوونی خواست لە هەمبەر خستنەڕوودا، بەڵام ئەوەی جێگەی سەرنجە رۆژانە و بگرە لە چەند کاژێرێکدا گوڕانکاری بەسەر نرخی نەوتدا دێت، بۆیە پرسیارە سەرەکییەکە ئەوەیە ئایا نرخی نەوت لە چارەکی کۆتایی ئەمساڵ و ساڵی داهاتوودا چەند دەبێت و هۆکارەکانی پشت گوڕانکاری نرخ چییە لە ئێستا و داهاتوودا؟
هەڵبژاردنی پێشوەختەی 10ی تشرینی یەكەمی 2021 بۆ خولی پێنجەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقە، بەڵام لە ئێستاوە چاوەكان و مشتومڕەكان لەسەر چۆنییەتی یەكلاییكردنەوەی پۆستی سەرۆكوەزیرانی داهاتوو چڕ بوونەتەوە كە متمانە لە پەرلەمانەوە وەردەگرێت و بۆ یەكلایی بوونەوەی ئەم مشتومڕە جومگەییەش چەند پێدراو و سیناریۆیەك لەبەردەستدان.
كوشتنی ئەمیری پێشووی داعشی خۆراسان لەلایەن تالیبانەوە، هەروەها خۆبەخاوەنكردنی داعش لە چوار تەقینەوەی دژی تالیبان لە جەلالئابادی ئەفغانستان، كە هاوكاتن لەگەڵ ئاڵۆزبوونی پەیوەندی تالیبان و قاعیدە، پێشهاتی نوێ و جێگە سەرنجن لە پەیوەندی ئەو بزوتنەوە ئیسلامییە چەكدارانەی كە هەڵگری دروشمی حاكمیەتن بۆ ئیسلام لە ئەفغان و كیشوەری ئاسیا.
ێراق کار بۆ بەرهەمهێنانی رۆژانەی 8 ملیۆن بەرمیل نەوت لە چەند ساڵی داهاتوودا دەکات، یەکێک لەو وڵاتانەی دەیەوێت بەشداریی کارای لەو پەرەپێدانەدا هەبێت و وەبەرهێنانی تێدا ئەنجامداوە وڵاتی چین، چونکە چین ئەو وڵاتەیە دەتوانێت بۆشایی کۆمپانیاکانی دیکە بەکڕێنەوەی پشکەکانیان و وەرگرتنی گریبەستی نوێ لە سێکتەری نەوتی عێراقدا پڕ بکاتەوە
لە رۆژانی رابردوودا سەردانی وەفدێكی باڵای پارتی گەلی كۆماری(جەهەپە) وەك گەورەترین پارتی ئۆپۆزیسیۆنی توركیا بۆ هەرێمی كوردستان، لەگەڵ هەڕەشەكانی فەرماندەی هێزی وشكانیی ئێران لەبارەی هەبوونی هێزە كوردییەكان لە خاكی هەرێم، دوو رۆژەڤی گرنگ بوون كە شایانی باسكردنەوەن. پاڵنەر و پاساوەكانی ئەو دووانە هەرچۆنێك بن، لە شوێنێكدا بە یەك دەگەن؛ لە ئێران و توركیا، خواستی زیادكردنی نفوز و كاریگەری لەم ناوچەیە زیادی كردووە!
بەگەڕانەوەی موقتەدا سەدر بۆناو كێبڕكێی هەڵبژاردن، بەربەستی گەورەی بەردەم پرۆسەكە هەڵگیرا و ئامادەكارییەكانی كەوتنەوە سەرپێ، بەڵام ئەمە بەمانای ئەوە نییە كە هەڵبژاردنەكە ئامانجی خۆی دەپێكێت. لەكاتێكدا یەكەمجارە لە مێژووی كۆماری 2003 دا،
بەبێ یارمەتیدانی وڵاتانی بەرهەمهێنەری نەوت کەمکردنەوەی گوڕانکارییەکانی کەشوهەوا تاوەکو ساڵی 2050 خەونێکی دوورە
ناوەندی لێکۆڵینەوەی رووداو
وڵاتانی وەک عێراق و هاوشیوەکانیان بۆ دێتنی ئامانجەکانی کەشوهەوا و پێویستیان بەپشتیوانی نێودەوڵەتی هەیە
گریبەستی وەزارەت و دامەزراوەکان باوترین رێگای گەندەڵییە لە عێراق. ساڵانە ملیاران دۆلار بەفیڕۆ دەدرێت و بە بەرچاوی دامەزراوە فەرمییەکان وەک بەرتیل دەدرێت بۆ تێپەڕاندنی کارەکان و وەرگرتنی گریبەستەکان، گەندەڵییەکان زۆرن بە ژمارە و بەکەیسی جیاواز، بەڵام بۆ دیارترینیان، لێرەدا بە گوێرەی راپۆرتی دیوانی چاودێری دارایی بۆ ساڵی ٢٠٢٠، چاو لە وەزارەتەکانی بەرگری، داد، و کارەبا لە عێراق دەکەین.
حكومەت هەوڵێكی زۆریدا بۆ كونفرانسی هاوكاری و بەشداری لە بەغدا كە هەنێكیش پێیانباش بوو وەك لووتكە ناوی بەرن. لە رۆژانی رابردوودا لە خودی مستەفا كازمییەوە بگرە هەتا فوئاد حسێن وەزیری دەرەوە و عەلی عەللاوی وەزیری دارایی، بەشێک لە ئەندامانی کابینە لەم پایتەختەوە بۆ ئەو پایتەخت دەچوون، هەتا سەركردەی وڵاتان بۆ بەشداری لە كۆنفرانسەكە قایل بكەن. 9 وڵات بەشدار دەبن بەڵام، ئەمە لووتكەی لێ دەرنەچوو.
چاوەڕواندەکرێت ئەمساڵ عێراق داهاتی لە خەرجییەکانی زیاتر بێت! ئەویش بەهۆی زیادبوونی داهاتی نەوت و رۆڵی نەوت لە دارایی وڵاتدا. سەرەڕای کۆکردنەوەی نزیکەی یەک لەسەر سێی داهاتی نانەوتی، وەک لە بودجەی ئەمساڵی عێراقدا هاتووە، پرسیار ئەوەیە داهاتی عێراق چەند لە خەرجییەکانی زیاتر دەبێت و بۆچی؟
بزوتنەوەی تالیبان بەشێكی راستەوخۆ نین لە تەونی “ئیسلامی سیاسی” و زیاتر بە هێزێكی لۆكاڵی ئەفغانی و تەقلیدی دێنە ئەژمار كە سەردەمێك لە گۆشەنیگای جوامێری و خانەدانیی و هەستی ئیسلامەتییەوە، داڵدەی ئەلقاعیدە و ئوسامە بن لادنی رێبەری رێكخراوەكەیان دا و، هەر لەسەر ئەوەش باجیان دا.
لەیەك لاوە، ئەفغانستانی 2021 لە عێراقی 2014 دەچێت كە تێیدا، چەكدارانی داعش توانیبوویان جوگرافیایەكی پان و بەرین لە بندەستی هەزاران لەشكری پڕچەك و تفاقی عێراق دەربێنن. داڕمانی خێرای دەوڵەت لە ئەفغانستان و نەمانی توانای سوپا بۆ شەڕی تالیبانیش دیمەنێكی هاوشێوەی كەوتنی موسڵ بوو لە عێراق. ئەمریكا كە دەڵێ ملیاران دۆلارمان لە بنیاتنانی سوپای ئەفغانستاندا خەرج كردووە، وایدەزانی
سەردەمی گازی سرووشتی هەرزان بەرەو کۆتایی دەڕوات و لەماوەی رابردوودا بەردەوامیی خواست بۆ گازی سرووشتی وایکردووە كە نرخەكەی روو لە بەرزبوونەوە بێت. لێرەدا دوو پرسیار دێتە ئاراوە ئەویش ئەوەیە كە هۆکاری پشت بەرزبوونەوەی نرخی گازی سرووشتی چییە و، ئایا نرخەكەی لە ئێستا و داهاتوودا بەبەرزی دەمێنێتەوە؟
پرسیاری گرنگ بۆ هەرێمی كوردستان ئەوەیە كە هاتنی رەئیسی لە تاران چ كاریگەرییەك لەسەر سیاسەتی ئێران لە عێراق و هەرێمی كوردستان دادەنێت؟
بازنەی كشانەوەكان لە هەڵبژاردنی پێشوەختەی چاوەڕوانكراوی 10 ئۆكتۆبەری ئەمساڵ لەدوای سەدرەوە فراوانتر بوو. بەمدواییانەش حیزبی شیوعی و قەوارەكانی ئەیاد عەللاوی، ساڵح موتڵەگ و زیاتر لە 20 وردە هێزی دیکەی گرتەوە، بەڵام هێشتا دواخستنی پرۆسەكە یان ئەنجامدانی لەوادەی دیاریكراودا، جێگەی مشتومڕە و بەهیچ ئاراستەیەكدا، بەتەواوی یەكلایی نەبووەتەوە.
ناڕەزایی خەڵكی خوزستان لە ئێران بەهۆی كەمئاوی، لەم رۆژانەدا كە پلەی گەرما لەوێ، خۆی لە قەرەی 47 – 48 پلە دەدات، رۆژەڤی تارانی داگرتووە. ئێران لە چاو چەند ساڵێ پێش ئێستا، لە سیاسەتی دەرەوەیدا تۆزێك داشی سوارە. لە دانوستاندن لەبارەی بەرنامە ئەتۆمییەكەی پەلە ناكات و، داوای لابردنی گەمارۆكان دەكات. بەشێك لە ركابەرە ناوچەییەكانیشی، دەیانەوێ گرژییەكانیان لەگەڵی كەمبكەنەوە. هەڵبەت دۆخی سیاسەتی ناوخۆی وانییە و رووبەڕووی یەكێك لە گرنگترین قەیرانەكانی خۆی بووەتەوە؛ ئەویش ناڕەزایی جەماوەرییە!
دووەمجار لە ماوەی حەوت ساڵی رابردوودا موقتەدا سەدر بڕیاری كشانەوەی لە پرۆسەی سیاسی راگەیاند و كاری دەستەی سیاسی رەوتەكەشی هەڵپەسارد. هەنگاوی ئەمجارە كە سێ مانگ بەر لە هەڵبژاردن بڕیاری لێدا، لەكاتێكدایە لە ماوەی رابردوودا سەدرییەكان هەڵمەتێكی بەرفراوانی پێشوەختە و شۆیەكی گەورەیان كرد كە سەرۆكوەزیرانی داهاتووی عێراق کە دەبێ سەدری بێت و لە هەڵبژاردندا كەمتر لە 100 كورسی بەدەستناهێنن.